Семинар Семинар сабағының тақырыбы: Психология ғылымының тарихи даму кезеңі
жүктеу/скачать 370,86 Kb.
|
Ð¡ÐµÐ¼Ð¸Ð½Ð°Ñ Ð¶Ð¸Ð½Ð°ÒÑ Ð¨ÑÐ¼ÐºÐµÐ½Ñ 2023 1-ÑÐµÐ¼Ð¸Ð½Ð°Ñ Ð¡ÐµÐ¼Ð¸Ð½Ð°Ñ ÑабаÒÑнÑÒ£ ÑаÒÑÑÑбÑ-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Ойлау операциялары
- Ойлау түрлері
| Сабақ мақсаты: Ойлаудың жалпы сипаттамасынан мағлұмат беру.
Ойлау - заттар мен құбылыстардың жалпы сипаттарын, олардың арасын-дағы табиғи байланыстары мен қатынастарын бейнелейтін психикалық процесс. Адамның ойлау әрекеті барлық уақыттта сұрақтың пайда болуы-нан басталады. Адамның ойлау әрекеті мына кезеңдер арқылы өтеді: 1.Сұрақ, есеп, проблеманың тууы; 2.болжамдау; 3.болжамды анализдеу; 4.таңдалып алынған болжамның ақиқат екенін тексеру. Ойлау операциялары: -анализ, синтез, салыстыру, нақтылау, жалпылау, абстракциялау. Ойлау формалары: -ұғым, пікір, ой қорытындысы. Ой қорытындысы былайша бөлінеді: дедукция, индукция, аналогия. Ойлау түрлері: -көрнекті –амалды; нақтылы – бейнелі; абстракциялық-логикалық. Ақыл сапалары: -ақылдың кеңдігі, ақылдың жылдамдығы, ақылдың дербестігі, ақылдың икемділігі, ақылдың тереңдігі. Ойлау-қоршаған ортаны ми арқылы бейнелеудің жоғарғы түрі, тек ғана адамға тән ерекше күрделі танымдық психикалық үрдіс. Заттардың көптеген қасиеттерін адамдар сезім органдарының, яғни, көру, есту, сипап сезу, дәм және басқа сезімдердің көмегімен танып біледі. Бірақ елестетіп көрелікші, егер біздің дүние туралы барлық білімдеріміз тек заттарды түйсінумен және қабылдаумен тамамдалса, не болар еді, онда біз атомның құрылысын білмеген болар едік, себебі ол өте нәзік және біздің көзімізге көрінбейді, біздің құлағымыз естімейтін ультрадыбыстардың барлығы туралы білмеген болар едік, жерден күнге дейінгі қашықтықты (аралықты), жұлдыздардың температурасын және көптеген табиғаттың сырын білмеген болар едік. Бірақ бізге атомның құрылысы да, ультрадыбыстардың қасиеттері де, жұлдыздардың температурасы да және т.б. біздің қолымыз жетпейді, оларды біздің көзіміз көрмейді, құлағымыз естімейді. Демек, сезім органдарымен қатар бізге тікелей түйсіну мен қабылдауға мүмкін болмайтын салаларды ашып беретін танымның ерекше тәсілі бар. Бұл тәсіл-ойлау. Ойлаудың қандай ерекшеліктері сезім органдары арқылы мүмкін болмайтын салаларды тануға бізге мүмкіншілік береді? Осындай мысалды ғылым тарихынан қарастыратын болсақ: француз астрономы Леверье Уран планетасының қозғалысындағы ауытқуды бақылай келіп, оның себебін іздейді. Аспан денелерінің қозғалысы туралы мәліметерді салыстыра және талдай келіп, ол Уран планетасының артында тағы да планета өмір сүреді деген қорытындыға келді, сол кезге дейін белгісіз планетаның тартылыс күші Уранның қозғалысындағы ауытқушылықтың себебі болып табылатындығын дәлелдейді. Ол математикалық есептеулердің көмегімен бұл планетаның орналасқан орнын дәл көрсетіп берді, оны телескоппен бақылау мүмкін болмады. Леверьенің математикалық есептеулеріне негіздей отырып, басқа ғалым Галле 1846 жылы телескоптың көмегімен көрсетілген орнында Нептун деп аталатын жаңа планетаны тапты. Бұрынғы бақылауларда алынған мәліметтерді өңдеу негізінде астрономның ойлау іс-әрекеті аңғарылады, ол ой қорытындысы жолымен планетаның болғандығы туралы қорытындысы жасады. Әрбір адам өзінің күнделікті өмірінде, еңбек іс-әрекетінде өзінің бақылауларынан қорытынды жасау қажеттіліктерімен кездеседі. Жұмысшы моторлар мен механизмдердің үйреншікті дыбысының бұзылуы бойынша станоктың оған көрінбейтін ақауы туралы біледі және оны жөндеуге уақытында тоқтатады. Физик-ғалым ерекше пленкада қалдырылған іздер бойынша элементарлық бөлшектердің болғандығы туралы қорытынды жасайды. Ойлау барлық жерде қажет, онда қорытынды жасау арқылы біз жасырын, қабылдауға мүмкін болмайтын заттардың қасиеттері мен арақатынасын табамыз. Ойлау – бұл ерекше дәл, терең, толық және жалпы жанама түрде шындықты бейнелеуге, негізінен біздің түйсінуіміз бен қабылдауымызға мүмкін болмайтын заттар мен құбылыстардың арасындағы мәнді байланыстар мен қатынастарды бейнелеуге бағытталған сананың қызметі. Біз қабылдауымыз бен түйсіктеріміз арқылы танып-білуге болмайтын заттар мен құбылыстардың ішкі мәні мен заңдылықтарын тек қана ойлау арқылы танып білуге болады. Мысалы, бізге белгілі, егер жарық сәулелерін шыны призма арқылы жіберсе, онда бұл сәуле спектордың жеті түсіне бөлінеді, оларды біз қабылдаймыз (көзбен көреміз). Физикадан бұл сәулелерден, басқа да сәулелердің бары бізге белгілі, бұл сәулелер инфрақызыл және ультракүлгін деп аталады. Бұл сәулелерді сезім органдарымыз арқылы көре алмаймыз, қабылдау мүмкін емес. Олардың табиғаты ойлаудың көмегімен ашылған. Дүниеде көптеген құбылыстар кездеседі, біз оларды қабылдай, елестете алмаймыз, ал олар туралы ойлауға болады. Мысалы, елестету арқылы 1 секундына 300.000 км жылдамдықпен болатын қозғалысты білуге болмайды, ал ойлау арқылы біле аламыз (бұл жарықтың жылдамдығы). Осындай жылдамдықты сезім органдарымыз арқылы ажырату мүмкін емес, тек ойлау арқылы мүмкін. жүктеу/скачать 370,86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|