Серік Мырзалы философия оқу құралы
жүктеу/скачать 3,76 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Объективтiк рух
| Субъективтi рухты
Гегель үш ғылымның шеңберiнде қарайды. Олар: антропология, феноменология және психология. Антропология iлiмiнде ол жеке адамның тұлғалық қасиеттерiнiң қалыптасуына, дене мен жанның арақатынасына, адамзаттың нәсiлдiк айырмашылықтарына, мiнез-құлық пен темпераментiне, адамдардың өмiр кезеңдерiндегi айырмашылықтарға т.с.с. көңiл бөлiп талдайды. Гегельдiң ойынша, адамның басқа тiршiлiктен бiрден-бiр айырмашылығы – оның тiк жүруiнде. Ашық нәсiлшiлдiктi қолдамағанмен, Гегель нәсiлдер мен ұлттардың арасындағы айырмашылықтарды «абсолюттi рухтың» әртүрлi сатыларындағы өз-өзiн анықтауымен теңеп, олардың арасындағы мәдени айырмашылықтар ешқашанда жойылмайды деген кертартпа пiкiр айтады. Адамның өмiр кезеңдерiндегi айырмашы- лықтарды қарап, ойшыл қоғамдық қатынастардағы тәртiпке адам- дар тек қана жастық шағында ғана қарсы шығады, есейе келе, пiсiп-жетiлген шағында олар қирату мен бүлдiруден гөрi, тәртiптi сақтауды, жасампаздық еңбектi қалайды. Субъективтiк сананың дамуының екiншi сатысы «Рух феноменоло- гиясында» қаралады. Онда, негiзiнен, адамның санасы сезiмдiк сатысы- нан ақыл-ойға, одан ары зердеге қарай көтерiледi. «Психология» тарауында Гегель адамның танымдық қабiлеттерiне көңiл бөлiп, рухтың теориялық, практикалық және ерiктi сатыларын талдайды. Адам теориялық сана шеңберiнде қалып қоймай, әрқашан оны өзiнiң еңбек үдерісiмен ұштастырып, жасампаздық сатысына 223 көтерiледi. Мiне, осы теориялық және практикалық рухтың бiрлiгi ерiктi рухты тудырады. Ал соңғы өзiнiң мазмұнын, iшкi сырын дереу объективациялауға (сыртқы дүниеге таңуға) тырысады. Осы сатыға жеткен кезде субъективтiк рух секiрiс арқылы объективтiк рухқа айна- лады. Объективтiк рух , Гегельдiң түсiнiгi бойынша, қоғам өмiрiндегi құқықтық және адамгершiлiк қатынастарды қамтиды. Рухтың терең мәнi ерiктiкте болғаннан кейiн, құқықтық қатынастардың өзi тiкелей шынайы өмiрге енген ерiктiктiң болмысы болып есептеледi. Осы тұрғыдан ол – қайсыбiр озбырлыққа, тәртiпсiздiкке қарсы жатқан құбылыс. Құқық иеленген адам өзiнiң еркiн сыртқы дүниедегi заттарға таңып, оларды иеленiп, «Менiкi» дейдi. Жеке меншiк Гегельдiң ойынша, ерiктiктiң қажеттi де субстанциалды өмiрге енуi. Тек жеке меншiкте адамның еркi өз-өзiне тұлғалық ерiк ретiнде қалыптасады. Соның арқасында адамның еркiнiң субъективтiгi жойылып, ол зерделi тұлғаға айналады. Олай болса, тарихи жерге деген жеке меншiктiң ұзақ күрес жолында қоғамдық меншiктi жеңуi – заңды нәрсе, ол – зерденiң жеңiсi. Мораль құқықтық сатыға қарсы тұрып, оны ауыстырады. Ол – саналы ерiктiң субъективтiк құқы. Үшiншi сатыда құқық пен мораль- дық саты өнегелілiкке, адамгершiлiкке айналады. Ол отбасында, азаматтық қоғамда, мемлекетте iске асады. Осы тұрғыдан алып қарағанда, адамзат тарихы – халықтар рухының дамуымен тең. Бiрақ ол – тек қана объективтiк рухтың өзiндiк санасы ғана. Шынайы өмiрде адамдар өз алдына әртүрлi мақсаттар қойып, соған жетуге тырысса да, нәтижесiнде басқаша бiр биiк, алыстағы, өздерi түсiне алмайтын нәрсенiң атқарушыларына ғана айналады. Оны Гегель «дүниежүзiлiк рухтың қулығы» дейдi. Демек, Гегельдiң фило- софиясында адамдар мен халықтар – дүниежүзiлiк рухтың пайдала- натын құралы ғана. Қоғам тарихының мақсаты бар. Ол – жер бетiнде идеалдық мемлекеттi орнату. Ендi объективтiк рух өзiнiң абсолюттiк сатысына көтерiледi. Тарихи абсолюттiк идея өзiнiң жүктеу/скачать 3,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|