Серік Мырзалы философия оқу құралы
әдiлет, дәулет, қанағат, ақыл
жүктеу/скачать 3,76 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Махмуд Қашқаридi
| әдiлет, дәулет, қанағат, ақыл
– бiр- бiрiмен үндескен жағдайда ғана ел бақытқа жетедi деп қорытады. «Құтты бiлiктегi» «бiлiк» сөзiнiң екi мағынасы бар. Оның бiрi «бiлiм» болатын болса, екiншiсi – «билiк ету», «елдi басқару». Соңғы мағынада ойшыл: «Бек халықты тек бiлiкпен сендiрер, Барлығын да ақылына жеңдiрер, Дана келсе елдi ұзақ билегiн – Заңды ұстап, бұрсын елге бүйрегiң», – дейдi. Өзiнiң дүниеге деген көзқарасында Ж.Баласағұн рухты бiрiншi орынға қояды. Адам – ақыл-парасаты бар ерекше пенде, ақыл адаммен қоса жаратылады. Сондықтан дүниеде адам зерттеп бiлмейтiн нәрсе жоқ. Адамның ақыл-парасаты құдiреттi: «Ақыл – шырақ, қара түндi ашатын, Бiлiм – жарық, нұрын саған шашатын. Кiсi ұланы қара жерге қол салды, Көтердi бәрiн, бiлiмiн ол қолданды». Өзiнiң шығармасында Ж.Баласағұн имандылық, әдептiлiк, жалпы тәлiм-тәрбие жөнiнде де тамаша өсиеттер қалдырды. Оның ойынша, адамдардың қарым-қатынасында үш жаман нәрсе бар. Олар: жауыздық iстеп, мәмілеге келмей, қасарысып тұрып алу, яғни қазiргi тiлмен айтқанда, келiсiмге келмеу; екiншiсi – жалған сөзбен шұғылдану. Тiл, бiр жағынан, адамды бiлiкке жеткiзсе, екiншi жағынан, адамды өмiрден әкетуi мүмкiн; үшiншiсi – сараңдық: «Дүние жинайды, жемейдi, артында қалады», – деп қорытады ойшыл. Жалпы алғанда, ойшыл тақуалық өмiр салтын жақтайды. Оны бiз мына сөздерден байқауымызға болады: «Баянсыз дүние қылығын ұқтырады: Мiнез-құлқы қыз сияқты, Сүйiндiредi, бiрақ қолын бермейдi. Сүюшiнi сүймейдi, киiк сияқты қашады, Қашқанға жабысады, аяғын құшады...». Жоғарыдағы көрсетiлген ұлы бабамыздың ойлары бүгiнгi өзгерiстегi Қазақстан қоғамына өзiнiң өзектiлiгiмен пайдалы. Оны әрбiр азамат бiлуi қажет. Ортағасырдағы ұлы ғұламалардың бiрiне Махмуд Қашқаридi (ХI ғ.) жатқызуға болады. Негiзгi еңбегi – жүктеу/скачать 3,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|