Серік Мырзалы философия оқу құралы
Тәжiрибелiк-индуктивтiк әдiстеме жасау
жүктеу/скачать 3,76 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тәжiрибелiк-индуктивтiк әдiстеме жасау
Ғылым жолын неше түрлi елестерден тазартқаннан кейiн, Ф.Бэконның алдында жаңа зерттеу жолдарын жасау мәселесi тұрды. Ол үшiн ең алдымен сол кездегi философиядағы дерексіз-схоластикалық әдiстердi сынау қажет болды. Олар – нәтижесiз. Белгiлi бiр жалпы ұғымдарға негiзделген табиғаттың өзiне, сондағы құбылыстарға назар аудару керек. «Табиғаттың нәзiк сырлары көп тұжырымдардан анағұрлым терең», – дейдi Ф.Бэкон. Әрине, ойшыл жалпы ұғымдар керек емес деп, оларды толығынан терiске шығарды деген пiкiрден бiз аулақпыз. Әңгiме сол жалпы ұғымдардың қалай шығарылғанында. Егер олар кездейсоқ деректердi жалпылаудың негiзiнде пайда болса, онда олардан шығарылған тұжырымдар бiздi жалған жолға түсiредi, адастырады. Жалпы ұғымдар тәжiрибеден шығуы керек. Бiрақ бiз оны әрқашан сынап, ой елегiнен өткiзiп отыруымыз қажет. Ғалым адам жолында жатқанның бәрiн жинай беретiн құмырсқаға (сол кездегi алхимик- тер), сонымен қатар бәрiн өз iшiнен шығарып, өзiнiң торын тоқитын өрмекшiге (сол кездегi схоластар) ұқсамауы керек. Ол әрбiр гүлге қонып, оның нәрiн жинап, оларды қайта өңдеп балға айналдыратын араға ұқсас болуы қажет», – деп қорытады Ф.Бэкон. Жекеден жалпылыққа өрлеудi – индуктивтi әдiстеменi – алғаш рет Ф.Бэкон дүниеге келтiрдi десек, онда ол шындыққа лайықты болмас едi. Өз заманында ұлы Аристотель жалқыдан жалпыға көшу әдiстемесiн жасаған болатын. Орта ғасырларда да бұл әдiстеме мүлде ұмыт болған жоқты. Ф.Бэконның бұл әдiстемеге енгiзген негiзгi жаңалығы – тек қана белгiлi бiр ұғымды дәлелдейтiн деректердi ғана емес, сонымен қатар оған қайшы келетiндердi де зерттеу, олардың себебiн табу болды. Жалқыдан жалпыға жету жолында үш кесте жасау керек. Олар: tabula presentiae – деректердiң болу кестесі, екiншi – tabula absentiae – деректердiң болмаған кестесі, үшiншi – tabula graduum – деректердiң азды-көптi болуының деңгейiн көрсететiн кесте. Зерттеу жолында бұл кестелер толтырылғаннан кейiн, соларды салыстыру арқылы белгiлi бiр ұғымдарды тудыруға мүмкiндiк пайда болады. 161 Сонымен, Ф.Бэкон – жаңа дәуiрдегi қалыптасып жатқан тәжiрибелiк ғылымның дамуына зор әсерiн тигiзген ұлы тұлға. жүктеу/скачать 3,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|