Сәрсеке М. Шығармалары
жүктеу/скачать 3,61 Mb. Pdf көрінісі
|
3 Қаныш роман-эссе
| қырғыз бен Сiбiр казактарының ежелгi ұлттық кикiлжiңi қайта
өршiмеуiн көздегендiктен ұсындық бұл шараны. ЛЕНИН: Сондықтан да екеуінің арасына шовинистiк пи- ғылмен от тастауды қалайсыз? Ал мұның ұлт араздығын мей- лiнше қоздырудың ең ұтымды және сыннан өткен жолы екенiн әлбетте ескер мейсiз...» Естелiк иесiнiң айтуынша, Владимир Ильич қазақ делегация- сына жақындап келiп, түр-келбетi бұқара халық өкiлi екенiн аңғартқандай кексе ақсақалдан: «Киргиз үстем дiгiне казактар қалай қарар едi, сiздiң халық ше?» – дептi. Ақсақал мүдiрмес- тен және орыс тiлiн белiнен баса шүлдiрлеп әрi қарапайым жалпақ тiлде: «Быладемер Iлiш, ешкiмнiң билеп-төстеуi қажет емес. Бәз-бая ғыдай қоян-қолтық араласып, тып-тыныш өмiр сүремiз...» – деп жауап бередi. Кексе адамның ұтымды жауабы бас комиссардың көңiлiнен шығып, «Қырғыз автономиясын құру iсiне бәз-баяғы сiбiрлiк өктемдiкпен емес, Иван Грозный- дың жаулап алу пиғылымен де емес, Гималайдай құзар биiк тен, ағылшындарға тән паңдықтан таза, шынайы коммунис тiк һәм кеңестiк әдiл көз қараспен қарау қажеттiгiн» байыппен түсiн- дiредi». Үкi мет басшысының пайымдауынша, даулы мәселеде орыс комму нистерi бұған дейiн езгiде болған, патша итаршылары мен орыс байлары сүлiктей сор ған аз ұлттардың қазiр гi хал-күйiне мейлiнше бауырмалдық түйсiкпен қарап, келешек тағдырын интернационалдық принциппен ше шу керек. Сол себептi ол Дала өлкесiнiң те рiскейi мен шығысын бөлшектемей, Қырғыз автоно- миясына тұтас қалпында беруге нұс қау етедi. Сонымен жер дауы Кирревком пайдасына шешiлiп, 26 та- мыз күнi КСРО Халкомының төрағасы қол қойған декрет жария болады. Десек те, Ертiс бойындағы ежелгi қоныс екi жыл бойы Қазақстанға қайтарылмапты. Сiбiр ревкомы 1921 жылдың бас кезiнде ұлттық-территория- лық шекараны белгiлеу комиссиясына Павлодар уезiн бөлшек- теу туралы былтырғы үстем ниетiн қайталап, өздерi иемденiп отырған тұзды көлдер мен терiс кейдегi он болыс елдi, Жәмiш көлiне дейiнгi шығыс белдемдi Сiбiр өлкесiнде қалдыратынын мәлiмдейдi. Қазақстандықтар бұл шешiмге наразылық жария- лап, мәжiлiсті тастап кетедi. 104 Медеу СӘРСЕКЕ Комиссияның қайыра бас қосуы 7 сәуiр кү нi өтiптi. Мәжiлiс хаттамасынан екi жақтың да тыңғылықты әзiрлiкпен келiп, аяу- сыз айтысқаны айқын сезiледi. Сiбiр тобының сөзiн тең құқық- ты төраға С. Чуцкаев ұс тап, ал Қазақстан мүддесiн С. Меңдешев қор ғапты. Сiбiрлiктер баяғы сөзiнен танбайды, тек бұл жолы қар- сыластарын тың ұсыныспен малдандыруды ойлап келсе керек, Ба ян ауыл станицасын жаңа уезге орталық етiп, оның иелiгiне төңiрегiндегi байырғы қазақ жерiнен кең қоныстар «беретiнiн» жа рия етедi. Қазақ делегациясы үзiлдi-кесiлдi қар сы тұрып, Семей губерниясын 20 сә уiр ден кешiктiрмей, бiртұтас қалпында қай таруды талап етедi. Бұл жолғы мәжiлiстен сiбiрлiктер шығып кетедi. Даулы мәселе ВЦИК қарауына берiледi. Алайда Бүкiлодақ- тық атқару коми тетi асықпайды. Павлодар уезi нiң тағдыры 1921 жы лы да әрi-сәрi қалпында қалады... Кирреспублика басшылары ешкiмге қа рыс тай жер бермеу- ге белдi бекем байлап, сол үшiн жер иесі – бұқара халықты көмекке шақырыпты: Омбымен iргелес орналасқан даулы он бо- лыста, қазақ қауымы басым отырған елдi мекендерде мыңдаған адам қатысқан жиындар, Сiбiр ревкомының бiр жақты ше шi мiне наразылық митингiлерi өтедi. Сол күннен бiзге жеткен бiр ай- ғақ – Майкөл, Тереңкөл, Мұздыкөл және Қызылағаш болыс- тарының өкiлеттi жиыны 22 мамыр күнi Мәс кеуге, В.И. Лениннiң атына жолдаған же делхат: «Край не обидно и прискорбно, что жүктеу/скачать 3,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|