Педагогикалық ұжымдағы əлеуметтік- психологиялық климат

116
жиынтығы ретінде қарастырады. [46,112] Əлеуметтік-психолоғиялық климат 
ұжым мүшелерінің бірлескен іс-əрекет пен өзара қатынас процесін 
танытатын ұжымның сезімдік-психологиялық жағдайларының жүйесін 
білдіреді. Т. М. Баймолдаев басқаруда педагогикалық менеджмент жүйесін 
енгізетін мектептің параметрлерінің бірі ретінде мектептегі психологиялық 
климатты жақсарту керектігін айтады. [1,28] Əлеуметтік-психологиялық 
климатты осылай түсіне отырып, оның мынандай негізгі қызметтерін атауға 
болады. Педагогикалық ұжымның əлеуметтк-психологиялық климатының 
топтастырушылык қызметі ұжым мүшелерінің оқу-тəрбие міндеттерін 
шешуге ұжымдық күш-жігердің топтастыруын, бірігуін іске асырады. 
Ынталандырушылық қызметі педагогикалық əрекеттің қолдануына қажетті 
ұжымның 
"эмоциялық 
күш-қуатын" 
қалыпастыруға 
байланысты. 
Тұрақтандырушылық қызметі ұжым ішілік тұрақтылығын қамтамасыз етіп, 
ұжымға жаңа мүшелердің енуіне қажетті алғышарт жасайды. Реттеушілік 
қызмет өзара қатынас нормаларын нығайтуда, ұжым мүшелерінің тəртібіне 
баға беруде көрінеді. Ұжымның жалпы климаты оның мүшелерінің 
интеллектуалдық, сезімдік жəне мінездерінің жігерлілік үлгілеріне тəуелді 
болып келеді. Жеке адамның ұжымға жəне оның əлеуметтік-психологаялық 
климатына ықпал жасайтын негізгі əдістері — көзін жеткізу, сеңдіру, жеке үлгі 
көрсету. Көзін жеткізу адамдардың бағасын, пікіріи, қалыптасқаи мінез-құқық 
нормалары мен ережелерін нақты адамнын - көз жеткізетін тұлғаның түсінігіне 
сəйкес өзгертуге бағытталады. Осы жағдайда көз жеткізуші факторлардың 
қуатын, қисынмен дəлелді пайдаланып, тек ақыл-ойға ғана емес, 
əңгімелесушінің сезіміне де əсер етеді. Сендіру процесінде бір адамның екінші 
адамға немесе тұтас ұжымға əсері ырықты немесе ырықсыз түрде іске асады, 
сендірудің көмегімен педагогикалық ұжымда көңіл-күй қалыптасып, идеялар, 
педагогикалық құндылықтар орнығады. Ұжымдағы жағымды əлеуметтік-
психологиялық климаттың қалыптасуына жеке тұлғаның жасайтын ыкпалық 
тиімді əдісі жеке үлгі көрсету болып табылады, Ол үлгі адамның өз еңбегіне, 
əріптестеріне, ұжымдық пікірге қатынасы болуы мүмкін. Үлгі барлық кезде де 
нақты, ол əрекет пен мінез-құлықтың үлгісін көрсетіп, көңілдегі мен өмірдегіні 
салыстыруға мүмкіндік береді. 
Ұжым ішіндегі психологиялық климат пен оның мүшелерінің өзара 
түсінушіліктері дені сау ұжымның көрсеткіші, жемісті оқу-тəрбие жұмысының 
кепілі болып табылады. [39,281] Əлеуметтік-психологиялық климатты 
қалыптастыруға ықпал ететін жайттар: 
1. ұйымдастыру-басқару, педагогикалық ұжымның бірлесіп жүргізетін 
қызметі (тəлімгерлік, кəсіби қоғамдастық қызметі т.б.)
2. қызмет орнының жаңа талаптарға сай жабдықталуы (оқу-тəрбие үрдісін 
ұйымдастыруға қажетті құралдар, безендірілу т.б.) Еңбек жағдайының жақсы, 
жаман сипаттары еңбек адамының көңіл-күйіне əсер етеді.
3. педагогикалық ұжымда қалыптасқан дəстүрлер, өзара сабақтастықта 
жалғанып келе жатқан ұжым ішілік дəстүрлердің орын алуы: бірігіп демалыс 
орындарына бару, мерекелік құттықтаулар т.б.) 

117
4. мектеп басшысының ұжымды басқару сипаты, адамдармен қарым-
қатынасы, сөйлеу мəдениеті, өзін-өзі ұстауы, моралдық қасиеттері, сенімі, 
жоғары біліктілігі, басқару этикасы, басқару стилі, беделі жеке тұлғалық 
ықпалға ие. Басшының жеке тұлғалық ерекшеліктері топтық атмосфераға, 
жұмыс нəтижелеріне тікелей əсер етеді.[47,34]
5. педагогикалық ұжым мүшелерінің бір-біріне ықпалы, бұл жерде 
көшбасшылықты айтуға болады. Əділ, адал, белсенді, жауапкершілікті 
көшбасшылар артынан басқаларды ерте білумен қатар жұмыс ортасында 
қолайлы психологиялық жағдай жасайды. 
6. педагогикалық ұжым ішінде құрылған шағын жұмыс топтары, зерттеу 
топтары, шығармашылық жұмыс топтары т.б. ұжымдық көңіл-күйге жоғары 
деңгейде ықпал етеді. Осылай педагогикалық ұжымның жеке мүшелерінің 
сенімі, сендіруі, жеке үлгісі де ықпал етеді. 
7. материалдық-тұрмыстық жағдайлар. 
8. педагог қызметкерлерге қойылатын талаптардың бірыңғайлығы. 
9. педагогикалық ұжымның даму перспективалары.
Педагогикалық 
ұжымда 
əлеуметтік-психологиялық 
климатты 
қалыптастыру жолдары: педагогикалық этика талаптарын сақтау; ұжым ішілік 
жазылмаған «ережелердің» (адамгершілік нормаларға байланысты) орнығуы; 
бірлескен зерттеу топтарының жұмысы арқылы орнығатын серіктестік, 
педагогтың қолдауды сезінуі; түрлі іскерлік, көңіл-күй, қарым-қатынасқа 
байланысты тренингтерді ұйымдастыру; тəлімгерлік жəне коучинг жүйесін 
қалыптастыру; жұмыс орнының физикалық ортасын құру, оған жататындар: 
жұмыс орнының безендірілуі, қажетті жабдықтармен жабдықталуы. 
Жабдықтауда түстердің сəйкестігі адамның өзін сезінуіне түрліше ықпал етеді. 
Арнайы зерттеулер көрсеткендей ақ жəне ақ-сары түстерді таңдау маңызды. 
Түстерді таңдау жұмыстың сипатына да байланысты. Монотонды жұмыс 
сипатында мысалы, қызыл-сары түстер тиімді. Адамның жұмыс барысындағы 
психикалық жағдайына атмосфералық жағдайлар да ықпал етеді: жылу, ауа 
құрамы, қысым, ауа қозғалысы, т.б. Жылу ұйқыға, сергектікке ықпал етеді. [39, 
313-314] Ұжым мүшелерін арнайы психологиялық дайындау арқылы өзара 
түсінушілік 
пен 
жақсы 
қарым-қатынасты 
қалыптастыру 
жүзеге 
асарылады.[43,583]
Педагогикалық ұжымдағы түсінушілік, өзара ықпалдастық жүйесінің 
қалыптасуы, əріптестік байланыстар, жағымды қарым-қатынас ортасының 
құрылуы, қолдау көрсетілу жұмысқа деген белсенділікті арттырып қана қоймай 
еңбек рахатын сезінуге де өз əсерін тигізеді. Осыны ескере отырып қазіргі 
мектеп басшысы жағымды психологиялық ортаны құру жүйесін қалыптастыруы 
шарт. 

жүктеу/скачать 1,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: