Қ азақ ұлттық басп асөзін ің дамуы

К а за к қоғам ы д ем о к р ати яш ы л ж ұ р тш ы л ы ғы н ы ң
үлттык баспасо і 
ұйымын құру ж өніндегі ы нтасы күш ейе берді. 1911 жылғы 16 
наурЫЭДП 
Орал (Т еке) қаласы н д а қ а з а қ ж ә н е оры с тіл д ер ін д е ш ағы н 
колсмді 
«К азакстан» газеті ш ықты. 1911 — 1913 ж ы лдарда (қ аң тар -а қ п ан ) 
небөрі 
16 нөмірі шығарылды (редакторы Елеусін Бұйрин). Газет 
«кәсіпкерлік 
пен ғы лы м ға үйрету» ізгі м а қ са т деп сан ад ы . П р о ф е с с о р Ү. С у б - 
х ан б ер д и н ан ы ң п ай ы м дауы н ш а, газет п р о гр е с ш іл -д е м о к р а ти я ш ы л
тү сін ік те болы п, о тан д астары н о р ы сты ң о зы қ м әд ен и етін м ең гер у ге 
ш ақы рған. Ол оқы рм анд ары н а кітап ш ы ғару ж аң алы қтары туралы ха-
барлап , ш аруаш ы лы қты п рогресш іл ж олм ен ж ү р гізу ж ө н ін д е к е ң е с- 
тер б ер іп о ты рд ы . О н ы ң б е т т е р ін д е Г у р ье в у е зін д е ж а ң а м ұн ай
кен іш ін ің аш ылғаны туралы хабар бірінш і болы п ж а р и я л а н д ы .101 1913 
ж ы лы қ ы р к ү й ек тен ж е л то к сан ға д ей ін П етр о п авл д а «Еш ім д аласы » 
газеті шығып тұрды.
Алайда таралымы шектеулі бұл газеттер орасан үлкен ай м ақты ңтүрлі 
топтары ны ң өскелең талап-тілегін қанағаттанды ра алмады. Ж алпы үлт- 
ты қ көлемде мерзімді баспасөз құру бұрынғы сы нш а ж алпы ұлтты қ п р о ­
блема болып қала берді.
«Айкап» журналы . Ү зақ уакы т күш -ж ігер ж ұм сап, аянб ай ең б ек - 
тенуінің арқасы нда М. Сералин 1910 ж ылдың аяғында ж урнал ш ығаруға 
рұксат алды. «Костанай уезінің Ш ұбар болысы № 5 ауы лыны ң қазағы М. 
С ерали н ге, - д елінген құж атта, — Т р о и ц к к аласы н д а о н ы ң ж а у ап - 
кершілігімен мынадай бағдарлама бойынша: бас макалалар, ш етелдік ха-
барлар, мүсылмандар өмірінің мәселелері, хроника, фельетондар мен өлең- 
дер, библиография ж әне ғылыми макалалар, аралас дүниелер ж әне редак- 
цияға хаттар бағдарламасымен ай сайынғы «Эй-кафь» журналын шығаруға 
рұксат берілді».102 Прогресш іл демократияш ы л зиялы ларды ң сан жылдар 
бойы аңсаған арманы орындалды: 1911 жылғы 10 қаңтарда Троицкіде казак 
халқы ны ң тарихындағы тұңғыш «Айкап» ұлтты қ ж урн алы ны ң бірінш і 
нөмірі шыкты. Н аксо н ы ң , ал кейініректе,
1913 жылғы 2 акпанда Орынбор каласында 
ш ы қкан «Казак» газетінің де тағдырына 
жалпыұлттык басылымдар болу жазылған 
еді.
Үйымдастыруш ы ж ән е баспагер, иде- 
ялы қ басш ысы ж ән е редакторы М. С ера­
лин (1872-1929) бұрын педагогтік ж ән е 
ж урналистік кы зметпен айналы скан, сол 
кезге қарай белгілі акы н , өдебиетш і, к о ­
там қайраткері болған. К ең естіктари хна- 
маның дегені жүріп тұрған кезенде көпте- 
ген зерттеуш ілер идеологи яға ж ағы ны п,
М. Сералинді XX ғасы рды ң басы нда Оң- 
түстік О ралды ң револю цияш ы л социал- 
д ем о к р аттар ы н ы ң ш ең б ер ін е к ір гізу ге 
тырысты. М ұның бәрі «Айкап» журналын 
кеңес өкіметі кон трреволю ц и ялы қ ұлт- 
шыл деп айыптаған «Қазак» газетіне кар-
сы кою максатымен ж асалған еді. М. С е- 
«Айқап» журналы.
V * y * A t/ * *
i r e *
M r xj***M^
r* s/ * * * • Г У
І ^ / U T
і — I
I
Г 8 
1 
1 1 
і
1 
1 
1 
Т
- І - Г

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: