Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты
ЖҮМЫСІІІЫ КАДРЛАРЫНЬІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
Қаз тарихы 3 том
| 4. ЖҮМЫСІІІЫ КАДРЛАРЫНЬІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
Қ азақ шаруаларының ыдырауы ауылда жаңадан екі әлеуметтік халық са- натының: байлар мен жұмысшылардың пайда болуын туғызды. Қазақ шаруа- ларының осы санаттарының арасындағы аралык буын орта шаруалар болды, олар көпш ілік жағдайда ауыл шаруашылықжұмысшыларының қатарларын толықтырып отырды. Казақстанның бірқатар облыстарында ондаған мың қазақ кедей шаруала- ры табыс табуға шетке кетті. 1880—1890 жылдарда Семей облысында олардың саны 18—25 мың адамға,59 ал Сырдария облысында 1910жылы —39 мың, 1911 жылы — 41 653 адамға жетгі.60 Семей облысынан шетке кәсіп іздеп кетушілердің көпшілігі кен зауыттары, рудниктер, өндеуші өнеркәсіптің кәсіпорындары ж әне әр түрлі кәсіпш іліктер шоғырланған Семей ж әне Өскемен уездеріне шығып отырды. Бұл орайда К азак ауылдарынан шет көсіпке кетушілер өз уездері мен облысында ғана жалданып жұмыс істеген жоқ, олардың табыс іздеп туған өлкесінің шегінен алыска да кетулеріне тура келді. «1894жылғы Семей облысыныңшолуында» былай делінген: «Жүмыс колы- ның қажеттігі әрқашан аңғарылатын ж әне жұмысшының еңбегіне ақы жақсы төленетін Семей қаласының арқасында семей қазақтары қазірдің өзінде да- лаға бармай өмір сүруге дағдыланып алды, Сібір темір жолын салуға жақсы ақы төленеді, жүмысшылар қажеттігі туралы бірінші болып біліп, дала тұрғы- ны немесе диқан өмірін тастап, табыс табу үшін сол жаққа кетті».61 Табыс іздеп кетушілер Батыс Сібір жолында ғана емес, сонымен қатар Сібір магистралының өздері туған жерлерден неғұрлым қашық басқа учас- келерінде де жұмыс істеді. Баспасөзде 1895 жылы Семей облысы Павлодар уезінің 2 мындай қазағы жол мердігерлерінің айтуы бойынша магистраль салу үшін Енисейдегі Тайга станциясына кеткені хабарланды. 1895 жылы Ачинскіге жақын Орта Сібір учаскесінің құрылысында Қазақстанның Солтүстік-шы- ғыс аудандарынан барған 2,5 мыңнан астам қазақтар жұмыс істеген.62 Солтүстік ж әне Орталық Қазақстанда темір жол құрылысында үнемі не месе көбінесе жұмыс істеген қазақ жұмысшыларының жекелеген топтары бірте-бірте қалыптаса бастайды. 1901 жылы «Тургайская газета» макала жа- риялады, оның 1893 жылы Воскресенск (Екібастұз) темір жолындағы құры- лыс жұмыстарын көзімен көрген авторы «Воскресенск темір жолын салу кезінде казак жұмысшылары арасында Батыс Сібір темір жолын салу кезінде де жұмыс істегендер көп болды» деп атап өткен. Автордың айтуынша, «бар- лы к жер жұмыстарын түгелдей дерлік жаяу, сондай-ақ аты бар жұмысшы» қазақтар атқарған, олар «күндік ж әне айлық жұмыстар істеген», ал көбінесе «бір текше жерге», яғни кесімді жұмыс істеген, «олардың арасында тәжірибелі ж әне шебер жұмысшылар көп болды, жалпы бұл жұмысты олар оңай атқар- ды және техникалық қадағалаудың барлықталаптарына тез бағдар алып отыр ды». Автор казақтардың алуан түрлі кұрылыс жұмыстарына кең катысқанын ерекше атап көрсеткен. «Жер жұмыстарынан басқа, — деп жазған ол, — мате- 584 риалдардытасу мен жеткізуді тек кана қазактар жүргізді. жүктеу/скачать 47,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|