1725 жылдың кысында Астрахан губерниялык кеңсесіне каптаған казак
колы ны ң Ж емге, Елекке ж өне Ж айы кка карай беттеп келе жатканы тура-
лы калм актай ш ы л ар ы н ы ң үрейлі хабарлары түсе бастады. Одан кейінгі
айлар ішінде іс жүзінде Ж айы к бойындағы даланың ж әне онымен шектес
шығыс бағытындағы, баш кұрттарды ң коныстары орналаскан аумақты ң
бүкіл өн бойы на Клші ж үз бен Орта жүз рулары толы к кіріп алды. Осы
көш і-кон салдарынан Сібірдін оңтүстігі мен Еділ және Ж айы қөзендерінің
арасындағы жағдай тым шиеленісіп кетті. 1725 жылдың аяғында Оңтүстік
Оралдан серіктерім ен бірге П етербургке келген бір станица казактары -
нын атаманы Арапов патша үкіметінен Ж айы к калашығынан ж оғарырак
жерде С акм ар сағасы нан ж айы к казактары ны ң ж аңа конысын салуға
рұксат сұраған. Ол бүл жерден «дұшпан каракалпактар мен кырғыз- казак-
тар өтіп, Ресейге келеді ж ән е сол жерге жақын калаларды зор күйзеліске
ұшыратып, адамдарды тұткындап әкетеді» дегенді айткан. Араповтын және
О ңтүстік О ралдан барған баска да курьерлердің осындай хабарлары
үкіметтік топтарда біраз алаңдауш ы лы қтуғы зды .
15 желтоксанда 1 Екатерина императрицаныңапартаментінде кұрамында
А. Д. Меншиков, Ф. М. Апраксин, А. Г. Головкин, И. А. Толстой,А. И. Ос-
терман ж әне П. И. Ягужинский бар шетелдік істер жөніндегі кұпия кеңес бас
косты. Катысушылар А. П. Волынскийдің казактар мен карақалпактардың
Ж айы кка жакындап келгені туралы ж әне олардың Ресей бодандары — еділ
калмактарына соккы беру ниеті туралы соңғы хабарламасын окыды. Оңтүстік
Оралдағы бұдан кейінгі окиғалардың барысы бұл кауіптенушілікті көп жағы-
нан растады.
1726 жылдың күзінде Әбілқайыр хан, Орта жүз ханы Сөмеке, Есім және
Б арак сұлтандар бастаған, жалпы саны 10 мындай адам болатын казак
ж ігіттерінің қалы ң колы калмак тайшысы Л обж ы'Й азаровты ц ұлыстары-
на ж оры к жасады, ол казактар мен Доржы, Лобжы Назаровтарға тізе кос-
кан Д ондук-О м бо тайш ы ларды ң әскерлері арасындағы кантөгісті ірі ай-
касқа ұласты. Бастапкы да табы с Ә білкайы р әскерлері жағында болып,
олар «Лобжы үлысын шауып, колға түсіре алған адамдардын бәрін кырып-
ж ойды, ал оларды ң әйелдері мен балаларын ж ән е барлы қ малын олжа
кылды». Бірак Ж айы кка жакын калғанда казақ жасақтарына олардан сан
жағынан басым, бір мезгілде үш жактан еділ калмактары шабуыл жасады.
К азақ әскерін калм ак колы торт күн корш ауға алғаннан кейін тараптар
бітім ж асасты. Қ азакты ң хандары мен сұлтандары калм актайш ы лары на
«оларға, калмактарға, ж оры к ж әне каракш ылы к шапкыншылықтар жаса-
мауға» уәде берді ж ән е өздері мойнына алған міндеттемелерді орындауға
60 аманатты кепілге берді.39
Достарыңызбен бөлісу: