Шағын жинақты мектептің біріктірілген сыныптарында біртақырыптық оқыту принциптері

45

Оқушылардың  өздігінен орындайтын

жұмыстары.

Оқушыға ой тастау.

Қарасөзде 

«ой  кеселдеріне  салынбау

керек»  делінген.  Ол үшін  не  істеу  керек  деп

ойлайсыңдар? 

Күнделікті

өмірдегі

тәжірибемен  байланыстырып  жауап  беріңдер

(дәптерге жазу).

Сөздікпен жұмыс.

Мағынасы  түсініксіз  сөздерді  дәптерге

жазу.

1) Қайраттың сапаларын анықтау.

2)  Ақылдың сапаларын анықтау.

3) Жүректің сапаларын анықтау.

Оқулықтан тыс тапсырма

2-тапсырма

6-сынып

«Абайдың  қарасөзінен  түйген  ойым»

тақырыбында шағын шығарма жазу.

8-сынып

«Ұлы  ақыннан қандай үлгі  аламын?»

тақырыбында шағын ойтолғау жазу.

ІІІ КІРІКТІРІЛГЕН БӨЛІМ

Рефлексиялық-бағалау кезеңі

3-тапсырма

6,8-сыныптарға ортақ тест сұрақтары:

1. Абай қай жылы дүниеге келді?

а) 1846 ж.; ә) 1848 ж.;  б) 1845 ж.

2. Абайдың шын аты кім?

а)  Шыңғысхан; ә)  Ғабит;

б)  Ибраһим.

3. Ахмед-Риза медресесінде қай жылы оқыды?

а) 1856 ж.; ә) 1857 ж.;

б) 1859 ж.

4. Абайдың бір анадан туған інісі:

а) Кәкітай;

ә) Ербол;

б) Оспан.

5. Абайдың атасы кім?

а) Өскенбай;

ә) Шәкәрім;

б) Құнанбай.

6. Естіген нәрсені ұмытпас үшін қанша себептерді білу керек?

а) 3; ә) 4;  б) 5.

7. Абайдың қанша қарасөзі бар?

а) 46; ә) 28; б) 32.

Өзін-өзі бағалау парағы

Тапсырма

Мұғалім-

нің

қойған

ұпайы

Оқушы-

ның

жинаған

ұпай

саны

Баға

1-тапсырма

6

Оқулықпен

жұмыс

6

Тапсырма

Мұғалім

нің

қойған

ұпайы

Оқушы-

ның

жинаған

ұпай

саны

Баға

1-тапсырма

8

Оқулықпен

жұмыс

10

Қайрат

Ақыл

Жүрект

46

2-тапсырма

8

3-тапсырма

7

Барлығы:

27

Бағалау критерийі: 23-27 ұпай – «5»

19-22 ұпай – «4»

15-18 ұпай – «3»

2-тапсырма

10

3-тапсырма

7

Барлығы

35

Бағалау критерийі: 30-35 ұпай – «5»

25-29 ұпай – «4»

20-24 ұпай – «3»

Үйге тапсырма

Абайдың 31-қарасөзін жаттап алу.

Абайдың 17-қарасөзін оқып, өз

сөздерімен әңгімелеу.

3-сабақ

6-сынып

8-сынып

Сабақтың

тақырыбы:

Ш.Құдайбердіұлы. 

«Адамдық

борышың»,  «Жолама қулар маңайға»

өлеңдері.

Ш.Құдайбердіұлы. «Қалқаман-

Мамыр» дастаны.

Сабақтың

мақсаты:

1. Шәкәрімнің  өмірі  мен өскен

ортасы,

шығармалары 

туралы

мәлімет  бере  отырып, өлеңдерінің

тақырыбын, идеясын ашу.

2. Оқушының ой еркіндігін,

эстетикалық сезімін ояту, мәнерлеп

оқуға машықтандыру, қысқаша

мазмұндату арқылы тіл дамыту,

сөйлеу мәдениетін қалыптастыру,

сұрақтар арқылы белсенділігін

арттыру, өздігінен білім алуға баулу.

3. Оқушыларды  адамгершілікке,

мейірімділікке, қамқорлық жасауға

тәрбиелеу.

1.  Шәкәрімнің  өмірі  мен өскен

ортасы, 

шығармалары

туралы

мәлімет  бере  отырып,  поэманың

мазмұнын ұғындыру.

2. 

Оқушылардың

дүниетанымын

қалыптастыру,

таным-түсініктерін дамыту.

3.  Адамгершілік

қасиеттерді

бойына  сіңіру,  пікірталасқа  түсуге

баулу,  еңбекқорлыққа,  адалдыққа

тәрбиелеу.

Сабақтың

көрнекілігі:

ақын портреті, буклет, кестелер

Оқыту әдісі:

қызығушылықты ояту, сұрақ-жауап, баяндау, көрнекілік,

Сабақ барысы

І КІРІКТІРІЛГЕН БӨЛІМ

Бағдарлау-мотивациялық кезең

1-тапсырма

Оқушыларға сұрақ қою арқылы өткенді еске түсіріп, білімін кеңейту.

Мұғалім сөзі:

- Қазақ әдебиеті тарихында Абайдан кейінгі тұлғалы ақын Шәкәрім туралы

кім не біледі? - Қане, білетінімізді ортаға салайықшы.

- Шәкәрім  1858  жылы  Шыңғыстау  бөктерінде  дүниеге  келген.  Ол –

Абайдың ағасы Құдайбердінің баласы. Әкесі  ерте қайтыс  болып,  жетім қалған

Шәкәрімді ағасы Абай тәрбиелеп өсіреді.

- Дұрыс. Шәкәрімнің өмірдерегі туралы тағы кім толықтырады?

47

- Шәкәрім  7  жасқа  келгенде әкесі қайтыс  болады. Әкесі өліміне  ол қатты

қайғырады. Өзінің тұңғыш өлеңін осы әкесі қайтыс болғанда шығарады.

- Өте  жақсы.  Сонымен,  Шәкәрімнің ақындық бұлағының көзін  ашқан  кім

екен?

- Абай.

- Балалар, ақынның қандай шығармаларын білесіңдер?

- «Бұл ән бұрынғы әннен өзгерек» өлеңі.

- Иә, дұрыс  айтасыңдар.  Сонымен,  Шәкәрім  шығармашылығы  мектеп

оқулықтарына тәуелсіздік алғаннан кейін енді. Ол – ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ

ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті тарихында Абайдан кейінгі ірі тұлғалардың

бірі. Көптеген өлең, дастандардың, прозалық шығармалардың авторы.

ІІ САРАЛАНҒАН БӨЛІМ

Операциялық-орындаушылық кезең

Оқулықпен жұмыс

Оқушылардың  өздігінен  орындайтын

жұмыстары

Бүгінгі  сабақта  Шәкәрімнің  «Адамдық

борышың», 

«Жолама

қулар 

маңайға»

өлеңдерімен оқып танысамыз.

Өлеңдерді  мәнерлеп  оқып, мағынасын

ашу.

Сынып 2 топқа бөлінеді:

1-топ: мәнерлеп оқу.

2-топ: өлеңдегі басты ойды анықтау.

1-өлең

2-өлең

Мұғалім 

басшылығымен 

орындала-

тын жұмыс

Өлеңдердің құрылысына талдау жасау.

Мұғалім 

басшылығымен

орындалатын жұмыс

Мұғалім сөзі:

- Белгілі ғалым Қ.Мұхамедханов былай

деген  екен:  «Ұлы  ақын  дүниеден қайтқан

соң халық Шәкәрімді «екінші  Абайымыз»

деп  танып, ерекше құрметтеген». Бұл –

Шәкәрімдей  дарынға  халық

тарапынан

берілген

әділ  баға.

Абайдай  дананың

ақындық

дәстүрін 

заңды 

түрде

жалғастырған  ол өзі өмір  сүрген  күрделі

кезеңнің ащы шындығын өз туындыларында

тап  басып  суреттей  білді. Сол  шығарманың

бірі – өздерің мазмұнымен  танысып  келіп

отырған «Қалқаман-Мамыр» дастаны.

Енді  жырдағы  басты  оқиғаларға  назар

аударып, мазмұндап көрейік.

1.

Ақын

дастанда

Әнет  баба

мен

Мәмбетейлерді 

кім 

деп 

таныстырады?

Олардың  Қалқаман  мен  Мамырға қандай

туыстық қатысы бар?

2. Жыр  желісі  бойынша Қалқаман  мен

Мамырды  жақындастыратын  бір  тосын

оқиға болдаы. Ол қандай оқиға?

3. Бастаңғы деген не?

4. Мәтіннен Қалқаман  мен  Мамырдың

әңгімесін оқу.

5.

Қалқаман 

мен 

Мамырдың

арасындағы 

сырды 

тыңдадық.

Не

түсіндіңдер?

Оқушылардың өздігінен орындайтын

жұмыстары

Дастанның құрылысына талдау жасау.

48

Оқулықтан тыс тапсырмалар

2-тапсырма

Өлеңдердегі  жағымды  және  жағымсыз

қасиеттерді салыстырып, кестені толтыру.

Жағымды

қасиеттер

Жағымсыз

қасиеттер

Жырдағы  Көкенай  мен Әнет  бабаға

салыстырмалы  мінездеме  беріп,  кестені

толтыру.

Әнет баба

Көкенай

ІІІ КІРІКТІРІЛГЕН БӨЛІМ

Рефлексиялық-бағалау кезеңі

3-тапсырма

Тест тапсырмалары

1. «Адам үшін еңбегім,

Өмірдің барлық тергенім.

Қалағанын қарап ал,

Мұра сол, жастар, бергенім»,

- деген өлең жолдары қай ақындыкі?

а) Мағжан; ә) Сұлтанмахмұт;

б) Шәкәрім.

2. Шәкәрімнің туған жылы:

а) 1858; ә) 1958; б) 1859.

3. Шәкәрім кімнің тәрбиесінде болды?

а) Құнанбай; ә) Абай; б) Оспан.

4. Алғашқы өлеңін неше жасында жазды?

а) 5; ә)7; б)17.

5. «Адамдық борышың» өлеңі  кімдерге

арналған?

а) жастарға; ә) үлкендерге;

б) ұстаздарға.

Тест тапсырмалары

1. «Адам үшін еңбегім,

Өмірдің барлық тергенім.

Қалағанын қарап ал,

Мұра сол, жастар, бергенім»,

- деген қай ақын?

а) Мағжан; ә) Сұлтанмахмұт;

б) Шәкәрім.

2.Шәкәрім кімнің тәрбиесінде болды?

а) Құнанбай; ә) Абай; б) Оспан.

3.

Алғашқы

өлеңін  неше  жасында

жазды?

а) 5; ә) 7; б) 17.

4. Қалқаман  мен  Мамырдың  қандай

туысқандық қатысы бар?

а) нағашы, жиен; ә) әкелері  немере

ағайынды; б) туысқандық қатынасы жоқ.

5. Мамырды кім өлтірді?

а) Әнет баба; ә) Көкенай; б) Қалқаман

6. Қалқаман елден неге кетеді?

а) халқына  ренжіді; ә) Әнет  бабаның

шешімі бойынша елден қуылды; б) Көкенай

қуып жібереді.

Мұғалім оқушыларға өзін өзі бағалау парағын дайындайды.

Үйге тапсырма

6-сынып: Өз  таңдауы  бойынша  бр өлеңін жаттау,  «Менің борышым»  тақырыбына

шығарма жазу

8-сынып: Поэманың өздеріне ұнатқан жерінен үзінді жаттау

49

5.3 Биология, химия пәндерінен ұқсас тақырыптарды кіріктіре

оқытуға арналған біртақырыптық сабақ жоспарларының үлгілері

8-сынып

1-сабақ

Биология

Химия

Сабақтың

тақырыбы

Жасушаның химиялық құрамы.

Химиялық

элементтер, 

олардың

таңбалары.

Сабақтың

мақсаты

1.

Жасушаның

химиялық

құрамына түсінік беру.

2. 

Оқушылардың

ой

өрісін,

танымдық дағдыларын жетілдіру.

3. 

Салауатты

өмір 

салтын

насихаттау.  Табиғатты

қорғауға

тәрбиелеу.

1.

Химиялық

элементке  анықтама

беру.

2. 

Оқушылардың

химиялық

элементтер  туралы  білімін  дамыту

және ой өрісін кеңейту.

3.

Қауіпсіздік  ережелерін  сақтауға

үйрету.

Сабақтың

көрнекілігі

* Слайдтар:

«Өсімдік 

және 

жануар

жасушалары»,

сұрақ-жауаптар

және танымдық тапсырмалар

* Плакаттар:

№1 Роберт Гуктің портреті. Тірек-

сызба:

№  3  Тірек-сызба:  «Жасушаның

химиялық құрамы»;

* Деңгейлік тапсырмалар.

* Слайдтар:

Тест  тапсырмалары, «Күрделі  заттың

түзілу» сызбанұсқасы.

* Плакаттар:

№2 

Роберт 

Бойльдің,

Джон

Дальтонның, Йёнс  Якоб  Берцелиустің

портреттері.

№  4  Д.И.Менделеевтің портреті  және

химиялық

элементтердің периодтық

жүйесі.

* Деңгейлік тапсырмалар.

Пәнаралық

байланыс

Химия, физика

Биология, математика

Оқыту

әдістері

Сұрақ-жауаптар, топтастыру, талдау.

Сабақтың барысы

І КІРІКТІРІЛГЕН БӨЛІМ

Бағдарлау-мотивациялық кезең

Мұғалім алдымен оқушыларға сабақтың мақсаты мен міндеттерімен таныстырады.

Мұғалім сөзі: Балалалар, жасуша дегеніміз – тіршіліктің негізгі бірлік өлшемі екендігін,

оның  құрылысы  мен қызметін  зерттейтін ғылым  цитология деп  аталатынын біз төменгі

сыныптардан білеміз.

Ендеше, мына сұрақтарға жауап берейікші:

1-тапсырма

Мұғалім басшылығымен орындалатын жұмыс

Сұрақтарға жауап беру.

1. Жасуша органоидтерін атаңдар.

2.

Лизосомалар 

мен 

рибосомалар

қандай қызмет атқарады?

3.

Митохондрийдің  құрылысы  мен

қызметі қандай?

4.

Жасушаның

негізгі 

тіршілік

қасиеттерін атаңдар.

5. Гольджи  жиынтығының  құрылысы

мен қызметі қандай?

Сұрақтарға жауап беру.

1. Атом дегеніміз не?

2. Неліктен  су  атомы, қант  атомы  деп

айтуға болмайды?

3.

Жай 

заттарға 

анықтама 

беріп,

мысалдар келтіріңдер.

4.

Жай 

және 

күрделі 

заттардың

айырмашылығы неде?

5.

Химиялық  қосылыс  дегеніміз не?

Оның қоспадан айырмашылығы қандай?

50

2-тапсырма

1. 

а)

Мына 

слайдта 

көрсетілген

жасушалардың атауларын атаңдар.

2. ә)

Жасушалардағы  белгіленген әр

нөмірлерінің атауын атаңдар.

а)

ә)

2- тапсырма

Төмендегі көрсетілген  күрделі  заттың

түзілу сызбанұсқасын түсіндіру.

ІІ САРАЛАНҒАН БӨЛІМ

Операциялық-орындаушылық кезең

Оқулықпен жұмыс

*  Жаңа  тақырыпты  игеру

мақсатындағы

оқушылардың  өздігінен  орындайтын

жұмыстары (оқулық бойынша).

*  Оқушылар  төрт  топқа  бөлінеді, өздеріне  берілген  тапсырмаларды тірек-сызбалар

бойынша топтар бір-біріне түсіндіреді. (1, 2, 3, 4-плакаттар төменде берілген)

Мұғалім  басшылығымен  орындала-

тын жұмыстар.

1-топқа өзіндік  жұмыс:  Жасушаның

химиялық 

құрамының

ағзалық

қосылыстарын меңгеру. (1- плакат).

3-топқа өзіндік  жұмыс:  Жасушаның

химиялық 

құрамының

бейағзалық

қосылыстарын меңгеру. (3-плакат)

Оқушының 

өздігінен 

орындайтын

жұмыстары.

2-топқа:  Химиядағы  басты ұғым  және

химиялық таңба. (2-плакат)

4-топқа:

Химиялық

элементтердің

атаулары және топтарға бөлінуі. (4-плакат)

(Сұрақтарға ең көп дұрыс жауап берген

оқушы бағаланады.)

1-топ: Жасушаның химиялық құрамы, қосылыстары.

Қосымша 

мәлімет:

Жасуша

терминін

ғылымға 

1665 

жылы 

ағылшын

жаратылыстанушысы Р.Гук (1635-1703 жж.) енгізген.

2-топ:  Химиядағы  басты ұғым  (Р.Бойль),  Д.Дальтон  еңбегі;  химиялық элементтердің

атауы, таңбалары және салыстырмалы атомдық массалары; коэффициент.

Қосымша  мәлімет: Әрі  физик, әрі химик ағылшын ғалымы  Р.Бойль  1627

жылы дүниеге келген. Ричард Бойльдің жетінші баласы. 1661 ж. өзінің «Химик

– скептик»  деп  аталатын  еңбегінде  элементтерге  «бастапқы қарапайым

денелер»  деген  анықтама  береді.  1691  жылы  дүниеден өткен.  1970  жылы

Роберт Бойльдің құрметіне Айдағы кратерге есімі берілді.

Ағылшын ғалымы  Джон  Дальтон  1766-1844  жылдар  аралығында өмір

сүрген.  1803  жылы  бірқатар  элементтердің

салыстырмалы  атомдық

массасының тұңғыш  кестесін  жасады,  атом-молекулалық ілімнің дамуына өз

үлесін қосты.

Швед  химигі  Йёнс  Яков  Берцелиус  1799  жылы  20  тамызда  Линчёпингде

дүниеге  келіп,  1848  жылдың  7 тамызында  Стокгольмде қайтыс  болған.  Осы

кезде қолданылып  жүрген  химиялық элементтердің таңбаларын  енгізді.  1807-

1818  жж.  45  химиялық элементтің атомдық массасын  анықтады.  Басқа  да

бірқатар ғылыми жаңалықтардың авторы.

3-топ: Жасушаның бейағзалық заттары. Нуклеин қышқылдары.

Қосымша  мәлімет: Кальций иондары  биологиялық процестердің реттелуіне  және

қанның  ұюына  да қатысады. Na+, К+  иондары  жасуша мембранасына әртүрлі  заттардың

енуіне және жүйке талшықтарының тітіркенісін өткізуіне көмектеседі.

51

4-топ: Химиялық элементтердің атаулары.

Қосымша  мәлімет: Д.И.Менделеев – орыс  химигі. Ол 1834  ж.  27 қаңтарда Ресейдің

Тобыл қаласында дүниеге  келген,  1907  ж.  20 қаңтарда  Санкт-Петербургте қайтыс  болды.

Д.И.  Менделеевтің  құрметіне  жасанды  жолмен  алынған  радиоактивті  химиялық элемент

менделевий аталды.

Мұғалім басшылығымен орындалатын жұмыс.

Әр  топ  келесі  топтың түсіндірген  оқу  материалы  негізінде  №1,  2,  3,  4-плакаттарды,

тірек-сызбаларды қолданып, тақтаның алдында өздері жасаған презентацияларын қорғайды.

ІІІ КІРІКТІРІЛГЕН БӨЛІМ

Рефлексиялық-бағалау кезеңі

Білімді  бекіту: 1. «Бой  сергіту».  Сыныптар  төрт  топқа  бөлінеді, әр  топқа  2  сұрақтан

беріледі,  оларды  талдауға  5  минут  уақыт  бөлінеді.  Дайын  оқушылар  жауап  береді, қалған

оқушылар жауаптың дұрыстығын қадағалап отырады.

1-топ

1. Жасушаның химиялық құрамында қандай заттар кездеседі?

2. Химиялық элемент дегеніміз не? Химиялық элемент және атом ұғымдарын бірдей деуге

бола ма?

2-топ

1. Нуклеин қышқылдары қандай қызмет атқарады?

2.  Табиғатта қанша  химиялық элемент  түрі  кездеседі?  Жасанды  жолмен  алынған

элементтердің саны қанша, оның өзгеруі мүмкін бе?

3-топ

1. Көмірсулар жасушаның қандай заттары және олар жасушада қандай қызмет атқарады?

2. Химиялық элемент таңбасы (символы) қайдан шыққан? Ол нені белгілейді?

4-топ

1. Нуклеин қышқылдары жасушаның қай бөлігінен табылған, құрамында қандай элементтер

бар?

2. Химиялық элемент және жай зат ұғымдары бірдей ме? Мысалдар келтіріп түсіндіріңдер.

Танымдық тапсырма

1. «Жасуша» терминін  алғаш енгізген

кім?

а) Эдуард Дженнер;

ә) Р.Гук;

б) М. В Ломоносов.

Жауабы: ә)

2.  Биологиялық процестердің ретте-

луіне  және  канның  ұюына қатысатын қай

химиялық элементтің иондары?

а) Fe;

ә) Na;

б) Са.

Жауабы: б)

3. Қандай  химиялық элементтердің

иондары  жасуша мембранасына әртүрлі

заттардың

енуіне 

және 

жүйке

талшықтарының тітіркеністерін өткізуіне

көмектеседі?

а) Na

+

, К

+

;

ә) Al

+

, P

+

;

б) Сu

+

, Zn

+

Жауабы: а)

Сұрақ-жауаптар

Ағылшын  физигі

әрі

химик

ғалымы

Р.Бойль қай жылы дүниеге келген?

а) 1627-1691 жж.; ә) 1628-1692 жж.

Тест тапсырмалары

1) Алюминий 3 атомының таңбалануы:

а) 3 Al; ә) Al

3

2) Оттегінің бір молекуласы:

а) 1О

;

ә) О

2

.

3) Темірдің 5 атомы;

а) Fe

5

ә) 5 Fe

Ой-тұжырымдама.

Химиялық

коэффициент 

элементтің

алдында жазылып, атомдардың бірнеше санын

көрсетеді.

52

Топтардың № 12 жаттығуға жауабы

Химиялық

элементтердің

периодтық

жүйесі  кестесінен  мынадай  элементтердің

таңбасын тауып, атауларын атаңдар. Химиялық элементтің таңбасын оқындар:

H, O, C, N, P, S, K, Ag, Hg, Au, Pb

Үйге тапсырма:

* § 5;

*  25-26-беттердегі  сұрақтарға жауап

дайындау.

*  «Жасушаның химиялық  құрамы»

тақырыбында реферат дайындау.

Үйге тапсырма:

§8; № 5-11 жаттығулар.

«Д.И.  Менделеевтің

есіміне  берілген

химиялық элемент» тақырыбында  баяндама

әзірлеу.

Мұғалім оқушыларға өзін өзі бағалау парағын дайындайды.

Қосымша дидактикалық материалдар

№ 1 плакат

Роберт Гук

(1635-1703 жж.)

№ 2 плакат

Роберт Бойль

(1627-1691жж.)

Джон Дальтон

(1627-1691жж.)

Йёнс Якоб

Берцелиус

(1779-1848 жж.)

Жасушаның ағзалық химиялық құрамы

Ағзалық (20-30)%

бейағза

лық

53

№ 3 плакат

№ 4 плакат

Менделеев

Дмитрий Иванович

(1834-1907 жж.)

2-сабақ

Биология

Химия

Сабақтың

тақырыбы

Тағамның

маңызы,

құрамы

және қызметі.

Қышқылдардың жіктелуі,  алынуы,

химиялық қасиеттері, қолданылуы.

Сабақтың

мақсаты

1.  Тағамның

маңызы,

құрамы,

қызметіне түсінік беру.

2.  Оқушылардың  қызығушылық

қабілеттерін дамыту.

3. 

Салауатты

өмір 

салтын

сақтауды насихаттау.

1.

Қышқылдардың

жіктелуін  және

олардың  қолданылуының

пайдасын

таныстыру.

2.  Оқушылардың

алған  білімдерін

қолдана  білуге үйрету, қабілеттерін

дамыту.

3.

Қауіпсіздік  ережелерін  сақтауға

үйрету.

Сабақтың

көрнекілігі

* Слайдтар: Сұрақ-жауаптар, «Кім

жылдам?» ойыны, «Тағам түрлері»

суреттер.

*Слайдтар: 

Сұрақ-жауаптар,

«Кім

жылдам?» ойыны

* Кесте: «Қышқылдар».

*Д.И. 

Менделевтің

химиялық

элементтерінің периодтық жүйесі.

жүктеу/скачать 2,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: