Шағын жинақты мектептің біріктірілген сыныптарында біртақырыптық оқыту принциптері
жүктеу/скачать 2,83 Mb. Pdf көрінісі
|
Сабақтың көрнекілігі: сызбалар, суреттер (слайдтар). сызбалар, суреттер (слайдтар).
шығармашылық ізденіс, сұрақ-жауап. шығармашылық ізденіс, сұрақ- жауап.
Сабақтың барысы І КІРІКТІРІЛГЕН БӨЛІМ Бағдарлау-мотивациялық кезең 1-тапсырма Сурет бойынша әңгіме құрау (екі сыныпқа ортақ тапсырма беріледі) Мұғалімнің басшылығымен орында- латын жұмыс. Жазған
әңгімеден қабыса,
матаса байланысқан сөз тіркестерін анықтап, жасалу жолдарына талдау жасау.
Жазған әңгімеден зат есімдерді сандық және сапалық тұрғыдан анықтап тұрған сөздерге сұрақтар қойып, қалай жасалып тұрғанын анықтау.
шебер
көркем сары
қызыл үстелдің беті сурет өнер
тақта 37 2-тапсырма Оқушының өздігінен орындайтын жұмыстары. Суреттегі заттардың сындық, сапалық
тұрғыдан анықтайтындай етіп, анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестерін жасау. Матаса және қабыса байланысу түрлерін топтап жазу.
Суреттегі заттарды сындық, сапалық тұрғыдан анықтайтындай етіп, анықтауышы бар сөйлемдер құрау. Жасалу жолдарына талдау жасау. Үлгі: Матасу Қабысу Жылқының
жалы Жүйрік жылқы Үлгі: Сөйлемдер Анықтауыштың жасалу жолдары Жүйрік жылқы – жігіттің бағы. Зат есім + ілік септігі
272-жаттығуды (қарамен жазылған
сөздерді өзі тіркескен сөздермен теріп жазу) орындау.
Оқушының өздігінен орындайтын жұмыстары. 50-жаттығуды (анықтауыш қызметін атқарып тұрған сөз таптарын ажырату) орындау.
Көп нүктенің орнына тиісті анықтауышты қойып, анықтауыштық қатынастың түріне
талдау жасау. Мұғалімнің басшылығымен орында- латын жұмыс. Көп
нүктенің орнына
тиісті анықтауышты қойып, көшіріп
жазу. Анықтауыштың астын сызып, қай сөз
табынан болғанын анықтау. 38 ... ... ... әкімі бір баймен жолығысып, сөйлесіп тұрғанда, қасынан бір ... мұжық өтеді. Ол өтіп бара жатып иіліп, бас ұрып, сәлем береді. Оған қарсы әлгі ... әкім онан да төменірек бас иіп, сәлем алады. Сонда қасындағы бай: - Тақсыр, осынша ... ... әкімсіз. Қайдағы бір мұжыққа неге сонша иілдіңіз? – деп сұрапты. Сонда әкім: - Ешбір ... ... мұжық сонша иіліп, әдептілігін көрсеткенде, мен онан әдепсіз болып қалайын ба депті. (Ы. Алтынсарин)
Анықтауыштық қатынастағы сөз
тіркестеріне мысалдар жазу. Қабыса Сөз тіркес- тері Матаса Сөз тіркес- тері Сын
есімді тіркес
Ілік септігі+
тәуелдік жалғауы
Зат есім Сан есім
Есімдік Есімше
Оқушының өздігінен орындайтын жұмыстары. Әр
сөз табынан
жасалған анықтауыштарға мысалдар келтіру. Анықтауыштың жасалу жолдары Сөйлемдер Сын есім
Зат есім Есімдік
Ілік септік жалғаулы сөздер 5-тапсырма Оқушының өздігінен орындайтын жұмыстары. Берілген заттардың сынын,
санын анықтайтындай сөйлем құрап, анықтауыштық қатынаста тұрған сөз тіркестерін анықтау.
Берілген заттардың сынын, санын анықтайтындай сөйлем құрап,
анықтауыштың астын сызу. Суреттер Сыны Саны Сөйлемдер 39 ІІІ КІРІКТІРІЛГЕН БӨЛІМ Рефлексиялық-бағалау кезеңі 6-тапсырма Мұғалімнің басшылығымен орында- латын жұмыс. Сызбадағы анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестерінің байланысу түрін анықтау.
Жұқа киім + Жиырма
бес жылқы
Үсіген қол Әжемнің
оюлары Көңілдің кірі Теректің жапырағы
Қатқақ жер Жаңбырлы
күн Ынтымақты ел
Анықтауыштың қай сөз
табынан болғандығын белгілеу. Сөз тіркестері Сын есім Зат есім Сан есім Есімше Жұқа киім + Жиырма бес жылқы Үсіген қол Әжемнің оюлары
Тоңған адам Келген
кісілер Жүз теңге + Жаңбырлы
күн Сағынысқан достар
Тапсырма
Мұғалім берген
ұпай саны
Оқушы- ның
жинаған ұпай
саны Баға
Суретпен жұмыс
7 1-тапсырма 4 2-тапсырма 4 Оқулықпен жұмыс (272- жаттығу)
7 3-тапсырма 5 4-тапсырма 4 5-тапсырма 6 6-тапсырма 4 Барлығы
40 Бағалау критерийі: 35-40 ұпай – «5»; 28-34 ұпай – «4»; 20-27 ұпай – «3». Тапсырма Мұғалім
берген ұпай
саны Оқушы-
ның жинаған
ұпай саны
Баға Суретпен
жұмыс 8 1-тапсырма 6 2-тапсырма 5 Оқулықпен жұмыс (50- жаттығу)
7 3-тапсырма 6 4-тапсырма 7 5-тапсырма 6 6-тапсырма 5 Барлығы
50 Бағалау критерийі: 45-50 ұпай – «5»; 25-34 ұпай – «4»; 18-33 ұпай – «3». Үйге тапсырма 277-жаттығу 51-жаттығу
40 5.2 ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ пәнінен біріктірілген 6, 8-сыныптарға арналған сабақ жоспарларының үлгілері 1-сабақ 6-сынып 8-сынып Сабақтың тақырыбы: Күлтегін жыры Күлтегін жазуы
1. Оқушыларға көне түркі жазба ескерткіштері туралы қысқаша мағлұмат бере отырып, Күлтегін жырымен таныстыру. 2. Оқушылардың ой өрісін дамыту, көне жырларды эпостық жырлармен салыстыра отырып,
ұқсастықтарын таба білуге үйрету. 3. Еліміздің ертеңі –
жеткіншектерді туған елі мен жерін сүюге тәрбиелеу. 1. Оқушыларға Күлтегін жазуы туралы
мағлұмат беру,
шығарманың танымдық-тәрбиелік мәнін түсіндіру. 2. Оқушылардың ой өрісін
дамыту, көне жырларды эпостық жырлармен салыстыра отырып,
ұқсастықтарын таба білуге үйрету, сөйлеу мәдениетін дамыту. 3. Отанын сүюге, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі: Ғ.Айдаровтың «Күлтегін ескерткіші» зерттеунамасы, сурет-кестелер, үлестірме қағаздар, сөзжұмбақ, тірек-сызба.
қызығушылықты ояту, сұрақ-жауап, түсіндіру, салыстыру. Сабақ барысы І КІРІКТІРІЛГЕН БӨЛІМ Бағдарлау-мотивациялық кезең Мұғалім үй тапсырмасын тексерген соң жаңа сабақты түсіндіру мақсатында екі сыныпқа ортақ сұрақтар қояды.
- Балалар, «түркі» деген сөзді естулерің бар ма? - Иә, естідік, олар Түркияда тұрады. - Ал, олай болса, мына картадан Түркияны көрсетіңдерші. (Осы кезде түріктердің Кіші Азияны мекендеген карта көрсетіледі.) - Мұнда тағы қандай халықтар бар екен? (Түрікмендер, т.б.) - Олар қайда орналасқан? (Картадан көрсетеді.) - Балалар, түркі тектес халықтарға: қазақ, қырғыз, өзбек, ұйғыр, қарақалпақ, ноғай, башқұрт, чуваш, хакас, бурят, тоба, алтайлықтар, қарашай, балқар, құмық, гагауз, мажар, түрік, түрікмен секілді жиырмадан астам қазіргі халық жатады (картадан көрсетіледі). Олар V-VIII ғасырлар аралығында «Түрік қағанаты» аталатын мемлекет құрған, оған қазіргі Моңғолияның аумағы да кірген. Моңғолиядағы Орхон өзені бойында хан ордасы болған. Кейін әртүрлі тарихи жағдайларға байланысты бөлшектеніп қалған. Түркілердің түпкі Отаны – қазіргі қазақ жері.
41 - Ал осындай үлкен мемлекет қалай
құрылды деп ойлайсыңдар? (Оқушылардың жауаптары.) - VІ ғасырдың ортасына таман Бұмын қаған түркі тайпаларының басын қосып, әйгілі Түрік қағанатын құрады. Ол 552 жылы қайтыс болған соң, Бұмынның мұрагері Мұқан қағанның Сары теңізден (Хуанхе) Каспийге, Гобиден Байкөлге (Байкал) дейінгі аралықта созылып жатқан Түрік қағанатының батыс өлкесінің билігін әкесінің інісі Естемиге береді. Ол Орхон өзенінің жоғарғы жағындағы хан ордасында отырды. Осы жерге 568 жылы Византия елшісі Земарх келіп, түркілердің алтын, күмістен жасалған ыдыс-аяқ, түрлі шебер бұйымдарын көріп, таң-тамаша қалған екен. Мұқан мен Естеми қағандардан соң, қағанат екіге бөлінеді: Батыс және Шығыс қағанаттары. Ақыр аяғында көрші Таң империясының уысына түсіп, 630-680 жылдар арасында осы империяның қол астында қалады. Елу жылға созылған күрес нәтижесінде Елтеріс хан тәуелсіздік алады. Елтеріс өмірден өткенде, артында 5-7 жасар ұлдары – Білге мен Күлтегін қалады. Олардың жасы жетпегендіктен, Елтерістің інісі Қапаған хан болады. 715 жылы Қапаған қаза болған соң, Күлтегін әскербасы, Тонықұқтың ақылшы, кеңесшісі болған. 713 жылы Күлтегін, 734 жылы Білге, одан соң Тонықұқ өмірден озғаннан кейін, түркі салтымен олардың моласының басына биіктігі 3 метр, ені 2-2,5 метр алып тастар қойылып, тірісінде жасаған жақсы істерін жыр қылып жазған. - Балалар, V-VII ғасырларда түркілер қандай жазуды қолданғанын білесіңдер ме? (Тақтаға ілінген түркі алфавиті талданады.) - Осы
әріптер қазіргі кезде сақталған ба? Қалай ойлайсыңдар? (Оқушылардың жауаптары.) - Мысалы, ру таңбаларын еске түсірейікші: қыпшақтың екі әліп (ІІ) таңбасы, арғынның көз таңбасы (о-о), қоңыраттың босаға таңбасы (П), жалайырдың тарақ таңбасы (Ш), адайдың айқасқан жебесі (Х), т.б. таңбаларды кездестіруге болады. Бұл әріптермен сақ заманынан Х ғасырға дейін жазып келген екен. Әлемдік өркениет тарихынан ойып орын алатын, адамзат мәдениетінің аса құнды мұраларының бірі – көне түркі жазба ескерткіштері. Бүгінде әрқайсысы өз алдына іргелі ел болып, дүниежүзіндегі адамзаттық қауымдастықтың қомақты аумағын құрап, өркен жайып отырған түркі тектес халықтардың ортақ мұрасы болып табылатын бұл жәдігерліктер – біздің дәстүрі үзілмеген мың жарым жылдық жазба мәдениетіміздің айнымас куәсі, тарихымыздың терең тамыры. Кезінде тасқа қашалып, теріге бедерленіп, киізге өрнектелген бұл ескерткіштерде ата-бабаларымыздың ертедегі білім-білігінің, ежелгі
дүниетанымының, қилы кезеңдердегі ел үшін, еркіндік пен тәуелсіздік үшін жүргізген күресінің ерлік шежіресі сақталған. Тасқа қашалған көне жәдігерліктердің ішінде бізге жеткендерінің ең ірілері – Білге қағанға, Күлтегінге, Тоныкөкке қойылған құлпытастардағы жазулар. Бүгінгі сабақта біз сол ескерткіштердің ішінен қазіргі Моңғолия жеріндегі Орхон
өзенінің бойындағы Күлтегін құлпытасындағы жыр-дастанның үзіндісімен, ондағы жазулармен танысамыз. 42 ІІ САРАЛАНҒАН БӨЛІМ Операциялық-орындаушылық кезең Оқулықпен жұмыс Мұғалім басшылығымен орында- латын жұмыс. - VII ғасырдың іргелі мемлекет болған Түрік қағанатының құрамындағы көптеген рулардың өзара есепсіз жауласулары мен соғысулары суреттелген бұл жырдың басты кейіпкерлері – Күлтегін, Қапаған және Могилян дәуіріндегі түркі мемлекетінің әскери қолбасшысы, Құтлығ қағанның кенже ұлы. Тасқа қашалған жазуда ол 7 жасында жетім қалып, 16 жасында ат жалын тартып мініп, түркі елінің бақыты үшін бар-жоғы 47 жасында опат болған. Батырдың ерлігі мен еліне сіңірген еңбегі тарихта нақты, шынайы суреттелген. Жоқтау-жырды батырдың ағасы Білге
қаған Йолығ жырауға шығартып, басына қойылған
құлпытасқа қашатып
жазғызған. 1. Бұл ескерткіштер қай жерде табылған? 2. Күлтегін мен оның ағасы ел басына келгенге дейін түркі жұрты қандай күйде болды? 3. Елді ел қылу үшін олар қандай әрекеттер жасады? 4. «Осы бір түркі елі ел болсын деп бастаған ісіміз еді...» деген үзіндіні қалай түсінесіңдер? 5. Шығармада еркіндік, бостандық, тәуелсіздік идеясы қалай көрінеді?
1. Жырды бөлімдерге бөліп, әр бөлімге ат қою. 2. Сөздік жұмысын жүргізу. Оқушының өздігінен орындайтын жұмыстары. 1. Жыр
үзінділерін оқып, мазмұнымен танысу.
2. Сөздік жұмысын жүргізу. Мұғалім басшылығымен орында-латын жұмыс. - Күлтегін ескерткішіндегі жазу екі бөліктен тұрады. Оның бірі – кіші жазу, ал екіншісі – үлкен жазу. Кіші жазу 13 жолдан тұрады. Мұнда алдымен Күлтегіннің туған ағасы Білге қаған жөнінде: оның таққа отырғандығы, батыс пен
шығыс, солтүстік пен оңтүстік
арасындағы халықтарға, өзінің тумалары мен жақындарына жазған үндеуі сөз болады. Сонымен қатар Күлтегін екеуінің еліне сіңірген еңбектері туралы айтылады. Үлкен жазу 40 жол жазудан құралған. Мұнда Түркі қағанатының тарихы туралы мағлұмат беріледі. 1. Түркілердің тауғаштарға елу жыл ісін- күшін беру себебі не? 2. Түркі қағанаты қалай құрылды? Бумын қаған Елтеріс
Қапаған Білге қаған Күлтегін Тонықұқ
- «Алпамыс батыр» жырының көне нұсқасы бар. Ол «Алып Бамсы туралы жыр» деп аталады. Алып Бамсы батыр туралы жыр – көне түркі ескерткіштерінің ішіндегі көрнектілерінің бірі. Мазмұны мен құрылысы жағынан ол Алпамыс батырға өте ұқсас. Алпамыс,
Қобыланды батырлар мен Күлтегін батырдың ерлік
қасиеттерін салыстыру. Оқушының өздігінен орындайтын жұмыстары. 1. Орхон жырларының қазақ эпостарымен ұқсастығы неде? а) Тақырыбы не туралы? ә) Жырдың айтар ойы (идеясы) қандай? б) Өлең құрылысы жағынан қазіргі қазақ өлеңдерімен бірдей
ме? Салыстырып көріңдер. 2. «Ісін-күшін беріп, Осынша ел жинап, Інім Күлтегін өзі қайтыс болды» деген жыр
43 2-сабақ 6-сынып 8-сынып Сабақтың тақырыбы: Абайдың
қарасөздері. Отыз
бірінші қарасөзі Он жетінші қарасөзі Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға Абайдың шы- ғармашылығы мен
қарасөздерін талдата отырып, білімдерін кеңейту. 2. Оқушыларды еркін сөйлей білуге, қарасөз мағынасын терең түсіне білуге дағдыландыру. 3. Оқушыларды имандылыққа, адамгершілікке, еңбекқорлыққа, адалдыққа тәрбиелеу 1.
Оқушыларға Абай
қарасөздерінің мәнін түсіндіру. 2. Оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру, таным-түсініктерін дамыту.
3. Адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіру, пікірталасқа түсуге баулу,
еңбекқорлыққа, адалдыққа тәрбиелеу.
жолдарын өз сөздеріңмен жазып шығыңдар. Орхон жырлары Қазіргі қазақ өлеңдері ІІІ КІРІКТІРІЛГЕН БӨЛІМ Рефлексиялық-бағалау кезеңі 3-тапсырма «Бүкіл түркі халқы үшін, Түн ұйқымды төрт бөлдім, Жанып-күйдім, өрт болдым», - деген үзіндіні бүгінгі күнмен қалай байланыстырар едіңдер? Шағын шығарма жазыңдар.
1. «Түрік қағанаты» қай ғасырларда құрылған? а) Х-ХІІ ғғ.; ә) V-VIII ғғ.; б) IV-VI ғғ. 2. Түркі тайпаларының басын қосып, Түрік қағанатын құрған кім? а) Бұмын қаған; ә) Күлтегін; б) Йолығ тегін.
3. Жырдың басты кейіпкері кім? а) Күлтегін; ә) Бұмын қаған; б) Елтеріс. 4. Жырды жазған кім? а) Білге қаған; ә) Йолығ тегін; б) Тоныкөк 1. «Түрік қағанаты» қай ғасырларда құрылған? а) Х-ХІІ ғғ.; ә) V-VIII ғғ.; б) IV-VI ғғ. 2. Түркі тайпаларының басын қосып, Түрік қағанатын құрған кім? а) Бұмын қаған; ә) Йолығ тегін; б) Күлтегін. 3. Күлтегіндегі жазу неше бөліктен тұрады? а) 4;
ә) 3; б) 2.
4. Кіші жазу неше жолдан тұрады? а) 10;
ә) 8; б) 13.
Оқушыларға өзін-өзі бағалау парағы беріледі. Үйге тапсырма Түркі елінің бақытқа кенелген тұсын мәтіннен тауып, жаттап келу. Жырдан үзінді жаттау. 44 Сабақтың көрнекілігі: Абай
портреті, «Абайдың
қарасөздері», буклет. Абай портреті, «Абайдың қарасөздері», буклет.
Қызығушылықты ояту, сұрақ-жауап, баяндау, көрнекілік, практикалық әдістер.
«Жүрегімнің түбіне терең бойла, Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла. Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өстім, Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма», - деп жырлаған кім? - Абай. -
таныстыңдар? Қане, есімізге түсірейікші. (Оқушылардың жауаптары.) - Ендеше, бүгінгі сабағымызда Абай шығармаларымен таныстығымызды ары қарай жалғастырамыз, соның ішінде Абайдың философиялық ойлары берілген қарасөздерімен танысамыз. «Абай – қазақ поэзиясының асқар биігі», ақынның қай туындысы болмасын, оның алтын арқауы – Адам, адамға деген махаббаты. Ақын шығармаларында толық адамның бейнесі тұрады. Өзінің қарасөзді жазуды қолға алғандағы мақсатын Абай бірінші қарасөзінде атап көрсетеді: «Ақыры ойладым: осы ойыма келген нәрселерді қағазға жаза берейін, ақ қағаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде-кім ішінен керекті сөз тапса, жазып алсын, я оқысын, керегі жоқ десе, өз сөзім өзімдікі дедім де, ақыры осыған байладым, енді мұнан басқа ешбір жұмысым жоқ». Абайдың қарасөздерінің саны – 46. Бірақ біз 46-сөзі қазақтардың шығу тарихы туралы жазылған «Біраз сөз қазақтардың түбі қайдан шыққандығы туралы» деген қарасөзін өз алдына жеке тарихи шығарма, очерк ретінде қарастырып жүрміз. Қарасөздерін жазуды бастағанда Абай 45 жаста болған. Ақыл-ойы толысып, жасы кемелденген, көрген-білгенін ой елегінен өткізіп, сараптар жасқа жеткен кезінде қара сөздерін жазуды қолға алған. Абай еңбектері ынтымақшыл, адал, еңбекқор, иманды, талапты, үлкен жүректі кісі болуға насихаттайды. Абай қарасөздері – өмір тәжірибесінен туған ой толғамының қорытындысы. жүктеу/скачать 2,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|