Шарт ты бел гі лер Жаңа тақырыпты меңгеру тапсырмалары

109
пат ша өкі ме ті не қа зақ хал қы ның аты нан 
пе ти ция жа зу шы лар дың қа та рын да бо-
ла ды. 
М.Дулатұлы 1906 жы лы Пе тер бург ке 
ба рып қай та ды. Бұл са па ры нан ол сая си 
кү рес кер ға на емес, ша быт ты ақын бо лып 
ора ла ды. 1907 жы лы Пе тер бург те шық - 
қан «Сер ке» га зе ті не 
«Жас тар ға» атты 
өле ңін, бүр кен шік ат пен 
«Біз дің мақса -
ты мыз» де ген ма қа ласын жа рия лай ды. 
Ма қа ла да Мір жа қып қа зақ хал қы ның ба-
сын да ғы қи ын жағ дай дың анық се беп те рін 
са ра лап, отар лық сая сат ты әш ке ре лей ді. 
1909 жы лы Пе тер бург те М.Ду ла тұлы-
ның 
«Оян, қа зақ!» ат ты өлең дер жи на ғы 
жа рық кө ре ді. 
Ха лық тағ ды ры М.Ду ла тұлы ның про-
за лық шы ғар ма ла ры на да ар қау бол ды. 
«Ба қыт сыз Жа мал» ро ма ны – қа зақ әде-
бие тін де 
көр кем 
про за лық 
үл гі де 
жа зыл ған тұң ғыш ро ман.
«Ба қыт сыз 
Жа мал» 
ро ма ны ның 
оқи ға сы на ар қау бол ған мә се ле – ес кі 
әдет-ғұ рып тың қыс па ғы на түс кен қа зақ 
қы зы ның тағ ды ры, сүй ге ні не қо сы лып, 
ба қыт ты өмір сү ру ді ар ман да ған бой жет-
кен нің тра ге дия лық жо лы. Шы ғар ма 
сол ке зең де гі қа зақ да ла сы ның шы найы 
ты ныс-тір ші лі гін көр се те тін эпи зод тан 
бас тала ды. «...Жай лау ға жа ңа кө шіп 
қон ған ау ыл. Сау мал көл ма ңы на жа ға лай 
ті гіл ген ки із үй лер. Бие бай лап, қы мыз 
са пыр ған жай ма-шуақ ау ыл адам да ры. 
Қыс тай ара ла са ал май, са ғы ныс қан жұрт 
ен ді бі рін-бі рі қо нақ қа ша қы рып мәз. Үй 
жа ға лап қы мыз іш кен жас тар... Осы лай-
ша жай ба ра қат жат қан ау ыл ға пат ша 
ұлық та ры ке ле жат қа ны ту ра лы ха бар 
та рай ды. Абыр-са быр бас тала ды. Ау ыл 
сыр ты на үй ті гі ле ді. Ар найы үй ге ке ліп 
түс кен екі ұлық ты «ләб бай, тақ сыр» деп 
Мір жа қып Ду ла тұлы – 
еуро па ла на бас та ған қа-
зақ зия лы ла ры ның ал-
ғаш қы қа та ры нан кө рін-
ген ұлы тұл ға. Ол мүл гіп 
жат қан ұлт тық на мыс-
ты ояту ды мақ сат ет кен 
«Оян, қа зақ!» жи на ғы мен 
ел-жұрт қа үл кен ой сал-
ды. Сол се беп ті «Оян, қа-
зақ!» – қа зақ әде бие ті нің 
та ри хын да бол сын, қа зақ 
хал қы ның аза мат тық та-
ри хын да бол сын би ік тен 
орын ала тын шы ғар ма.
Т.Кә­кі­шев
1909 жы лы қа зақ да-
ла сын дүр сіл кін дір ген 
үш кі тап шық ты. Оның 
бі рі – Абай дың өлең дер 
жи на ғы, екін ші сі – Ах мет 
Бай тұр сы нұлы ның «Қы-
рық мы са лы», үшін ші сі – 
«Оян, қа зақ!» ат ты Мір жа-
қып Ду ла тұлы ның қа зақ 
елі нің ма ни фе сі не ай нал-
ған пуб ли цис ти ка лық-ли-
ри ка лық жи на ғы. «Оян, 
қа зақ ты!» ел қа зақ та ры 
Құ ран дай жат та ды.
М.Әб­се­ме­тов

жүктеу/скачать 9,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: