Шарт ты бел гі лер Жаңа тақырыпты меңгеру тапсырмалары

18
айт қа нын дай жа сап шы ға ды. Бұ дан соң му зы ка лық ас пап ты қо-
лы на алып, құ лақ күйі н кел ті ріп, ой най жө не ле ді. Ұш қан құс, 
жү гір ген аң, соқ қан жел ты на қа лып, бар лық тір ші лік ие сі қо быз 
үні не, күй са ры ны на құ лақ тү ре ді.
Қорқыт –
күй атасы
Қор қыт тың аты тү ркітек тес ха лық тар ара сын да әр түр лі аңыз-
дар ар қы лы жақ сы та ны мал. Қа зақ аңы зы бо йын ша Қор қыт – күй 
ата сы, аңыз-адам, қо быз кие сі. Қобыздың әуені мен күй са ры ны 
Қор қыт ата дан бас тала ды. Біз ге Қор қыт тың жи ыр ма дан ас там 
күй ле рі бел гі лі бол ға ны мен, но та ға түс ке ні – он бір. Олар: «Қор-
қыт» (үш нұс қа сы), «Қо ңыр», «Баш пай», «Әуіп бай», «Жел мая», 
«Елім-ай», «Хал қым-ай», «Са рын» (екі нұс қа сы), «Ұшар дың 
ұлуы», «Тар ғыл та на», «Бай лау лы киік тің за ры». Күй лер дің шы-
ғу се бе бі миф, аңыз тү рін де ай ты ла ды. Аңыз бо йын ша Қор қыт 
жас та йынан адам өмі рі нің сон ша қыс қа лы ғы на на лып, құ тыл мас 
ажал ға қар сы кү рес кі сі ке ле ді. Өз о йын іс ке асы ру үшін жә не мәң-
гі лік өмір ту ра лы ар ман қу ған Қор қыт адам дар ор та сы нан ке те ді, 
бі рақ, қай да бар са да, оның ал ды нан көр, өлім шы ға ды: ор ман да-
ғы құ лап, ші ріп жат қан ағаш та, да ла да ғы қу ра ған шөп те, тау да, 
тас та – бар лы ғы Қор қыт ты өлім кү тіп тұр ған ды ғы нан ха бар дар 
ете ді. Қай да бар са да ал ды нан Қор қыт тың кө рі кез де се бер ген соң, 
бұл дү ние де ажал дан қа шып, өз жа нын алып қа ла ал ма сы на кө зі 
АР
МА
Н-
ПВ
 б
ас
па
сы

19
же тіп, ол жер кін ді гін із дей ді. Сон да жер кін ді гі Сыр бойы екен. 
Ең ақы рын да ол: «Дү ние де ажал дың құ ры ғы жет пейт ін жер жоқ 
екен. Бәл кім, су ға ба рып отыр сам, ма ған еш кім көр қа за ал мас, 
ажал да ба тып ке ле ал мас», – деп, Жел мая сы ның үс ті не жау ып 
жүр ген, су ға сал са бат пай тын, тоз бай тын қа си ет ті кі ле мін Сыр 
суы на тө сеп, су дың бе тін де қо бы зын тар тып оты рып, «Қор қыт» 
күй ін шы ғар ған екен. «Қай да бар саң да – Қор қыт тың кө рі» де ген 
ха лық мә те лі де осы дан қал ған. Мұ ны ты ғы рық қа ті рел ген де, бір 
нәр се ге жо лы бол ма ған да қол да на ды. 
Ға сыр лар бойы талай-талай қо быз шы лар дың, да рын ие ле рі нің 
қо лы нан өт кен Қор қыт күй ле рі нің біз дің за ма ны мыз ға көп те ген 
өз ге ріс тер ге ұшы рап же туі заң ды құ бы лыс бо лып та бы ла ды. Сол 
ықы лым за ман нан бе рі Қор қыт әуені мен қо бы зы оның кө зін дей, 
кие сін дей ха лық жү ре гін де жа сап ке ле ді. 
«Ол ең ақы рын да дү ние де өз гер мейт ін еш нәр се жоқ, сын-
бас те мір жоқ, өт пес өмір жоқ деп, мәң гі лік өмір ді ха лық тың 
ән-күйі нен із дей ді», – деп пай ым дай ды ака де мик А.Жұ ба нов. 
«Жер бе тін де гі ең тұң ғыш қо быз ды шыр ғай аға шы нан жа сап, 
кү ңі ре не күй шер те ді, мұң-на ла сын ақта рып тө ге ді. Құд ірет ті 
күй са ры ны бү кіл жер-әлем ді қап тап ке те ді. Оны ес ті ген бар ша 
жұрт ба сын ала ал май тың дап, та ңыр қап қа ла ды. Со дан бе рі Қор-
қыт тың күйі де, қо бы зы да жер бе тін шар лап ке зу де. Ал Қор қыт 
есі мі қо быз дың ішін де гі, ха лық тың жү ре гін де ұмы тыл мас тай 
бо лып сақ тал ған», – деп түйіндейді М.Әуе зов.

жүктеу/скачать 9,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: