Атасының пустының етегіндін кесіб алды
Атасының шапанының етегін кесіп алды.
«Шежіредегі» араб және парсы сөздерінің лексика-семантикалық ерекшеліктеріне қарай 3 топқа бөледі
3. Қазіргі қазақ тілінде кездеспейтін, қолданылмайтын араб және парсы сөздері жатады
А: хәмлә (жүкті)
Зағифа (әйел)
Инғам(сыйлық)
Сабахи(кінәлі)
П: сетар (жұлдыз)
Сулих (бейбіт)
Сәкін (тыныштық)
Араб тіліне қатысты фразеологизмдер
Шұхрат табу - белгілі болу
Ғазали қылу - өлтіру
Азар беру - қорлық көрсету
Аман беру - ел болу
Нөкерлерінің олжасын алыб көб азар беріб қайта берділер
Парсы тіліне қатысты фразеологизмдер
Патша көтеру – патша сайлау
Шырын забон – жақсы сөздер
Сөзі дераз болу – мылжың болу
Дастдераз қылу – ұрлық жасау
Бір екі тыл анда отұрғандын соң аның даруазасы төрт йақға түшді
«Шежіреде» көбірек кездесетін фразеологизмдердің бір түрі – негізгі мағыналары әлі мүлдем ұмытылмаған, жай ғана көмекскіленген түрі
Қолдан келмеу- істей алмау, мүмкіндігі болмау
Барча түріклернің уруғын бірін қоймай бітіміне уа айтсақ бір кішінің қолындың келмес
«Шежіреде» көбірек кездесетін фразеологизмдердің бір түрі – негізгі мағыналары әлі мүлдем ұмытылмаған, жай ғана көмекскіленген түрі
Құлақ салу- тыңдау
Чыққалы йер қарады табмай құлақ салыб турды
«Шежіреде» көбірек кездесетін фразеологизмдердің бір түрі – негізгі мағыналары әлі мүлдем ұмытылмаған, жай ғана көмекскіленген түрі
Ант ішу- уәде беру , серттесу
Әкар менің бу сөзүмде йалған болса тәңірінің кәламы урсын мені теб һәр кішінің алдында бір ант ішді
«Шежіреде» көбірек кездесетін фразеологизмдердің бір түрі – негізгі мағыналары әлі мүлдем ұмытылмаған, жай ғана көмекскіленген түрі
Көрініс қылу- бағыну, тәуелді болу
Көріп ханға көрініш қылдылар
Фразеологизмдердің келесі түрі- негізгі мағыналарына айырылған, тіркес мүлдем басқа мағынаны білдіреді
Қылыштан өткізу- шабу, жою
Улуғларыңыз барчасыны қылычдың өткерді кічіклеріні бәндә қылды
Мойны берік - батыр, мықты
Ол ғақыллық уа туғушлық уа бойны берік итіг ерді
Фразеологизмдердің келесі түрі- негізгі мағыналарына айырылған, тіркес мүлдем басқа мағынаны білдіреді
Сөзін жыға білмеді - айтқанын істеді, айтқанына көнді
Фразеологизмдердің келесі түрі- негізгі мағыналарына айырылған, тіркес мүлдем басқа мағынаны білдіреді
Халқының сөзін йықа білмеді
«Шежіре и-түркі» атты жазба ескерткіштің зерттелу тарихы жайлы
А.Н.Кононов өзінің 1972 жылы шыққан «История изучения тюркских языков в России» еңбегінде шежіренің------->
- Табылуы
- Аудармасы
- Басылуы
- Зерттелу тарихына әдейі тоқталған.
«Шежіре и-түркі» атты жазба ескерткіштің зерттелу тарихы жайлы
1
2
И..Страленбергтің айтуынша, ол Әбілғазы қолжазбасын Азбакевич атты Бухар ахуннан алады. О баста қолжазбаның аты «Шыңғыс кітап аталған. Бірінші рет өз «Шежіре и-түркі» атымен атаған академик И.Байер болды
И.Сталенберг қолжазбаны Тобольскіден 1720 жылы Петербургтегі медицина факультетінің президенті. Д.Брюментростың почтасына жібереді.
«Шежіре и-түркі» атты жазба ескерткіштің зерттелу тарихы жайлы
3
4
Шежіренің Уфа көшірмесі 1723 жылы Уфа округінің имамы Масхудұлы Ниметуланың қолымен көшірілген.
Д.Фрейннің алғашқы жоспары бойынша шежіренің алғашқы басылымы 3 томнан тұруға тиіс еді. 1-том: түрікше текст. 2-том: жаңа аударма. 3-том: филологиялық, тарихи, геологиялық ескертпелер.
Түркологиялық еңбектердің кейбіреулерінде Әбілғазы шежіресі
Татар диалектісінде жазылған десе
Екінші біреулерінде көне өзбек тілінде жазылған дегенді айтады.
Ал Әбілғазының өзі жалпы түрік халықтарына түсінікті тілде жазуға тырыстым дегенді айтады.
1
2
3
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ!!!
Достарыңызбен бөлісу: |
