10 сынып № 1-есеп. Қанықпаған 4 көмірсутегінің проценттік құрамдары бірдей: 8,5,7 процент С және 14,3 процент Н. Олардың ауамен салыстырғандағы тығыздықтары 0,98; 1,5; 2,0; 2,43 болса, олар қандай көмірсутектер? Бұл көмірсутектердің алыну реакциялары теңдеулерін жаз. Структуралық (графикалық) формулаларын келтір.
Шешуі: Ауамен салыстырмалы тығыздықтары негізінде көмірсутектердің жеке-жеке салыстырмалы молекулалық массаларын есептейік:
Dауа= Mr(CxHy)/Mr(ауа)
Mr(ауа)=29;
M1(CxHy)=29*0.98=28.42;
M2(CxHy)=29*1.5=43.5
M3(CxHy)=29*2.58
M4(MxHy)=29*2.43=70.47
Енді көмірсутектердің проценттік құрамы бойынша көміртегі мен сутегінің мөлшерін есептейік:
100г CxHy-85,7г С болса,
28,42г CxHy–х1 г.
Х1=28,42* 85,7/100:=23,25г С;
23,25: 12≈2; екі атом С
100г CxHy-14,3г Н,
28,42г CxHy –х2 г;
х2=28.42*14.3/100=4.1г Н
сутегінің атом саны-4,1:1=47
Бірінші көмірсутегінің формуласы – С2Н4, бұл-этилен;
СН2=CH2-этиленнің графикалық (структуралық) формуласы.
Этиленнің алынуы:
С2Н5ОН*Н2SO4/t0*C2H4↑+H2O немесе С2Н6→С2Н4+Н2;
100г СхНу – 85,7г С;
43,5г СхНу –х3г;
х3=85.7*43.5/100=37.28г С
37,28:12=3 атом С.
100г СхНу –14,3г Н,
43,5г СхНу –х4;
Х4=43,5*14,3/100=6,2г Н.
6,2:1=6 атом Н.
Екінші көмірсутегі С3Н6-пропен, СН2=СН-СН3.
Алынуы:
С3Н8→С3Н6+Н2;
100г СхНу –85,7г С,
58г СхНу –х5 г;
х5=85,7*58/100=49,7г С.
100г СхНу –14,3г Н бар 58г СхНу –х6 г;
х6=58*14,3/100=8,3г Н
8,3:1=8 атом Н№
Үшінші көмірсутегі С4Н8-бутен.
Н2С=СН-СН2-СН3 бутен-1
СН3-СН=СН-СН3 бутен-2
С4Н10→С4Н3+Н2 100г СхНу –85,7г С
100г СхНу –14,3г Н бар
79,47гт СхНу –х8 г
х8=79,47*14,3/100=10,08г Н
10,08:1=10 атом Н№
Төртінші көмірсутегінің формуласы С5Н10-пентен. Кейбір изомерлерінің формуласы мен аттары:
Н2С=СН-СН2-СН3 пентен-1
Н2С=СН-СН2-СН3-СН3 пентен-2
СН3-СН=С-СН3 2-метилбутен-2
|
СН3 Жауабы: С2Н4-этилен, С3Н6-пропилен (пропен), С4Н10-пентен.
Бәрі де қанықпаған көмірсутектерінің өкілдері.
9 – сынып № 1-есеп. 41,3г мыс пен мыс(ІІ) оксидінің 88 проценттік күкірт қышқылының біраз мөлшерінде ерітілген. Реакция нәтижесінде, 8,96л газ(қ.ж) бөлінген. Қоспаның алғашқы құрамын және түзілген тұздың мөлшерін есепте.
Шешуі: Концентрлі күкір қышқылы қоспа құрамындағы екі затпен де әрекеттеседі
Cu+2H2SO4=CuSO2+SO2↓+2H2O
CuO+H2SO4=CuSO4+H2O
Реакция нәтижесінде бөлінген газ күкірт (ІҮ) оксиді SO2. Бөлінген газдың көлемі бойынша әрекеттескен қоспадағы мыстың мөлшерін есептейміз:
Х1 8,96
Cu+2H2SO4=CuSO4+SO2↓2H2O
64г 22,4
х1:8,96=64:22,4;
х1=25,6г Cu.
Қоспа құрамындағы мыс(ІІ) оксидінің мөлшері 41,3-25,6=15,7г болады. Есептің шартына сәйкес түзілген тұздың мөлшерін есептесек:
25,6 х2 Cu2H2SO4=CuSO4+SO2↓+2H2O
160
25.6:x2=64:160, бұдан
х2=25.6*100/64=64г CuSO4 x3
CuO+H2SO4=CuSO4+H2O
80 160
15.7:x3=80:160, бұдан
х2=15.7*160/80=31.4г CuSO4 Барлық түзілген тұздың мөлшері
64+31,4=95.4г.
Жауабы 25,6г Cu 15,7г CuO, 95,4г Cu SO4
№ 2-есеп. 81,95г калий хлориді, калий нитраты және бертолет тұздарының қоспасы массалары тұрақталғанда дейін қатты қыздырылған кезде газ бөлінген. Ол газды сутегімен әрекеттестіргенде, 14,4г су түзілген. Қатты қыздырылғаннан кейінгі өнім суда ерітіліп, күміс нитратының ерітіндісімен өңделген. Сонда 100,45г тұнба түзілген. Қоспаның проценттік құрамын анықтаңдар.
Шешуі: Қатты қыздырғанда, калий нитраты мен бертолет тұзы айырылып, оттегі бөлінеді:
2КNO3=2KNO2+O2↑ (1)
2KCIO3=2KCI+3O2↑ (2)
Бөлінген оттегінің сутегімен әрекеттесуі нәтижесінде түзілген судың мөлшерін біле отырып, оған кеткен оттегінің мөлшерін есептейміз:
Х1 14,4
2Н2+О2=2H2O
36
x1:14.4=32:36, бұдан
х1=14.4*32/36=12.8г О2;
Оттегінің бұл мөлшері екі тұздың (КNO3мен KCIO3) айыру нәтижесінде түзілгенін ескере осынша мөлшерде газ түзілу үшін қанша тұздар айырылғанын (1) және (2) теңдеулер бойынша есептейміз. Екі теңдеудің сол жақ бөлігін, оң жақ бөлігіне оң жақ бөлігін қосып, төмендегідей теңдеу құрайық:
2KNO3+2KCI3=2KNO3+2KCI+4O2↑ (3)
Бұл теңдеудегі коэффициенттер жұп санды болғандықтан, екіге қысқартып, төмендегідей теңдеу аламыз:
KNO3+KCIO3=KNO2+KCI+2O2↑ (4)
Осы теңдеуді (4) пайдаланып, 12,8г О2 түзілу үшін қоспада KNO3 пен KCIO3 –тің мөлшері қандай екенін есептейміз:
Х2 12,8
KNO3+KCIO3/223,5=KNO2+KCI+2O2↑
64
x2:12.8=223.5:64, бұдан
х2=12.8*223.5/64=44.7KNO3 пен KCIO3 Енді әуелгі қоспадағы калий хлоридінің мөлшерін табайық:
81,95-44,7=37,25г KCI
Қатты қыздырғаннан кейінгі қалдық құрамындағы калий хлоридінің мөлшерін күміс нитратымен әрекеттескеннен кейінгі түзілген тұнбаның мөлшері бойынша табамыз:
Х3 100,45
KCI+AgNO3=AgCI↓+KNO3 (5)
143.5
x3:100.45=74.5:143.5 бұдан
х3=100.45*74.5/143.5=52.15г KCI
Бертолет тұзы айырылуы кезінде түзілген калий хлоридінің мөлшері:
52,15-37,25=14,9г KCI
14,9г KCI түзілуі үшін айырылған KCIО3 мөлшерін есептейік:
Х4 14,9
2KCIО3=2KCI+3О2↑ (6)
149
Х4:14,9=245:74,5 бұдан
Х4=245*14,9/74,5=24,5 KCIО3 Қоспада 24,5г бертолет тұзы болған. Бұл мәлімет бойынша қоспадағы калий нитратының мөлшері 44,7-24,2г болады. Қоспадағы тұздардың проценттік мөлшері:
С%ксе=37,25/81,95*100=45,45;
С%ксIo3=24.5/81.95*100=29.9;
C%kno3=20.2/81.95*100=24.65;
Жауабы: 45,45%KCI;