Шет тілін оқыту әдістемесі пәні бойынша Тақырып: «Жазуға үйретуде кездесетін қиыншылықтар және оларды шешу жолдары» Орындаған



бет5/6
Дата01.03.2023
өлшемі51,45 Kb.
#70871
1   2   3   4   5   6
1.3 Жазу техникасын үйрету
Жазуды үйрену екі аспектіден тұрады:

  • Жазу техникасы бойынша жұмыс

  • Оқытылатын тілдің графикалық кодын пайдалана отырып, семантикалық ақпаратты беру дағдыларын, яғни жазу дағдыларын дамыту

Жазу техникасы бойынша жұмыс каллиграфия, графика және емле дағдыларын дамытуды қамтиды. Каллиграфияны меңгеру келесі қадамдардан тұрады:

  • әріптердің элементтерін меңгеру - негізгі штрихтар, олардың әртүрлі жиынтықтарынан ағылшын жазба әліпбиінің барлық әріптері кіші және бас әріптерден тұрады;

  • сандарды ағылшын тілінде жазуды үйрену;

  • кіші әріптерді және игерілген әріптердің комбинацияларын жазуды меңгеру. Әріптер алфавиттік тәртіппен игерілмейді, оларды құрайтын элементтерінің таңдауына қарай топтастырылады (a, d, q әріптері бір топқа енгізіледі, өйткені олардың барлығы екі элементтің комбинациясынан тұрады). Барлық кіші әріптер алты топқа бөлінеді;

  • Элементтері бойынша бас әріптердің жазылуын, сонымен қатар кіші әріптерді және олардың типтік комбинацияларын қайталауды меңгеру. Бас әріптер де топтарда игеріледі, олардың құрамына кіретін штрихтардың жиынтығына байланысты кішірейтіледі (топтардың бірі I, F, E, L, T әріптері, тік және көлденең сызықтардан тұрады). Барлық бас әріптер бес топқа бөлінеді. Оқушылар бас әріптермен қатар бір дыбыс ретінде оқылатын комбинацияда кіші әріптерді жазуды үйренеді (ee, ea, oo, ar, sh, ck, т.б.);

  • әріптерді оқушылардың жадында бекіту үшін алфавит ретімен меңгерту

Мұғалімнің жеке элементтерге назар аудара отырып, оқшауланған түрде хат жазуды көрсетуі орынды. Маңызды мәселе - зерттелетін әріптің жазылуын сөзбен көрсету. Әріптерді жазуды меңгеру үшін қарапайым жазу деп аталатын, яғни жеке әріптерді, әріп комбинацияларын, тіпті әріптердің жеке элементтерін жазу қолданылады. Соңғысы күрделі емле элементтері бар әріптер зерттелетін жағдайларда қажет (мысалы, G, W)
Графикалық дағдыларды дамытуға бағытталған жаттығуларға мыналар жатады:

  • Диктанттан әріптерді жазу: кіші және бас әріптер, тек кіші әріптер немесе тек бас әріптер (мүмкін кедергі деңгейлерін ескеру және ең проблемалы әріптерді жұпқа қою қажет);

  • Аталған сөздердің бірінші әрпін жазу. Қорытындысы - бірінші дыбысты естіп, оны әріппен салыстырып, жазып алу. Мұнда оқушы дыбыстан әріпке, яғни болашақта жазбаша түрде болатындай;

  • Ауада жазылған әріптерді меңгерту;

  • Мұғалім бастаған жазбаша әріптерді аяқтау;

  • Тақтадан әріптер мен сөздерді жазуды бақылау. Сөздерді есептен шығару кезінде сөздің әріппен емес, тұтасымен есептен шығарылуына назар аудару керек;

  • Өзіндік диктант: оқушылар тақтадан немесе оқулықтан сөздерді көшіріп алады, содан кейін өздерін тексереді, мүмкін өздеріне баға қояды.

Осылайша, графиканы оқыту байланысты: әріптерді көрнекі қабылдаумен, мұғалімнің оқушылардың назарын әріптің ерекшеліктеріне аударуымен.
Жалпы, графика және каллиграфия саласында келесі дағдыларды қалыптастыру керек:

  • Бас және кіші әріптердің дұрыс жазылуы;

  • Әріп тіркесімдерін және дыбыс-әріп сәйкестігін иелену;

  • Оқушылардың өнімді сөздік қорына енетін жиі кездесетін сөздердің дұрыс жазылуы;

  • Сөйлем соңында нүкте, үтір, леп және сұрақ белгілерін дұрыс қолдану;

Бастапқы кезеңде орфографияны оқытқанда келесі кезеңдерде оқушылардың жазуды дұрыс пайдалана білуі үшін орфографиялық дағдылардың берік негізін қалау қажет. Жаттығудың бастапқы кезеңінде сіз келесі жаттығуларды пайдалана аласыз:

  • Берілген бас және кіші әріп жұптарының арасынан табу, оларды жазу;

  • Алфавиттің барлық әріптерін жазу;

  • Берілген әріпті сөздерден тауып, мына сөздерді теріп жазу;

  • Сөздерде жетіспейтін әріптерді қою;

  • Бастаған сөздерді аяқтау;

  • Берілген сөздерден/сөйлемдерден қателерді табу;

  • Сөздерді астын сызып жазу және емлесіне түсініктеме беру;

  • Сөздерді жазылуына қарай топтастыру;

  • Сөз рифмалары

Орфографиялық жұмыс ортаңғы кезеңде жалғасады. Жазу техникасын және орфографияны жетілдіруде кеңінен қолданылатын құралдардың бірі – сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемдерді жазып алу. Бірақ оқушылардан оларды таза механикалық түрде көшіруді талап етпеу керек, өйткені мұндай көшіру процесінде оқушылардың ақыл-ой әрекеті қатыспайды.
Жоғары сатыда жазу және орфографиялық әдістемелер мен дағдыларды жетілдіру үшін әртүрлі диктант түрлері кеңінен қолданылады:

  • Өзіндік диктант (мәні – оқушы жатқа үйренген мәтінді немесе өлеңді жазып алады);

  • Есту диктант (оның негізгі мақсаты – оқушылардың санасына дыбыс – әріп қатынасын бекіту, сөздер мен сөз тіркестерінің көрнекі және дыбыстық бейнесі арасында берік байланыс орнату). Аудиториялық диктант тек бұрын өңделген сөздерді қамтуы мүмкін. Мәтін мазмұны оқушыларға қиын болмауы керек. Диктант мәтіні біркелкі болуы керек. Диктанттың бұл түрін өткізу кезінде келесі тәртіпті сақтау керек: алдымен диктант мәтіні түгел оқылады, содан кейін - сөйлемдер бойынша және олардың әрқайсысы бір рет айтылады. Мұндай ұйымдастыру оқушылардың зейінінің шоғырлануын қамтамасыз етеді және дыбыстық кодтан графикалық кодқа жылдам өтуді үйретуге мүмкіндік береді;

  • Көрнекілік диктант (дыбыс-әріп қатынасын және қиын жазылатын сөздерді меңгеруге бағытталған). Көрнекі диктантты өткізу мәтінді көрнекі түрде қабылдаудан басталады, содан кейін диктант жазылады. Мұғалім тақтада жазылған мәтінді оқиды. Содан кейін оқушылар мәтінді 2-3 минут ішінде көрнекі түрде қабылдайды, содан кейін ол тақтадан өшіріледі, мұғалім мәтінді айтып береді;

  • Көрнекі-аудиторлық диктант (Диктант жазу барысында орындалғанда сөйлемдер тақтаға және дәптерге қатар жазылады. Оқушылардың мәтінді тақтадан көшіріп алмауы маңызды.);

  • Сақтық диктант (мұғалім алдымен тақтада қиын емлелерді талдап, күрделі емлесі бойынша ерекшеленетін сөздерді талдайды, содан кейін тақтадағы барлық емлелерді өшіріп, мұғалім мәтін диктантына көшеді).

Жазбаша сөйлеудің қалыптасуының көрсеткіші:

  • Жазбаша коммуникацияны сәтті жүзеге асыру;

  • Шығарылатын жазба мәтін мазмұнының сапасы;

  • Жазба мәтіннің тілдік жағының сапасы;

  • Жазбаша тапсырмаларды орындаудағы дербестік дәрежесі.

Жазбаша сөйлеу мүмкіндігінше анық және егжей-тегжейлі болуы керек, өйткені ол коммуникативті функцияны орындайды. Оқырманның қабылдауы жазушы ойының даму барысын бейнелемейтінін, демек, соңғысының ойлау процесін түсінбей, ойды жазбаша тұжырымға айналдырудың жолдарын білмей, көрмей-ақ, бұл фактіні байқаймыз. ойды жазбаша білдіру процесін меңгеру мүмкін емес.


Қазіргі кезде коммуникативті негізде құрылған шет тілін оқыту үрдісі пәннің мүмкіндіктерін кеңейтуде. Сондықтан жазбаша сөйлеуге үйретуде коммуникативтік тәсілді ұстанған жөн, өйткені оқыту тұлғаға бағытталған және оқушылардың тікелей іс-әрекеті, олардың тәжірибесі, дүниетанымы, оқу және сабақтан тыс қызығушылықтары мен бейімділіктері қабылданатындай құрылымдалған. сабақта қарым-қатынасты ұйымдастыруда, ол жазбаша болсын, ауызша болсын.
Мәтінді жазу механизмі қарапайым емес. Психологтардың еңбектерінде жазбаша мәтінді құрастыру процесі белгілі бір мәтінге қажетті сөздерді іріктеу, сөйлемдер тобында пәндік белгілерді бөлу, предикатты сөйлем ретінде бөлу сияқты элементтерді қамтитыны атап өтілген. Сонымен бірге жазбаша мәтінді дайындаудағы негізгі белсенді күш оның болжамы болып саналады, яғни жазу сәтіне дейін не жазылатыны туралы ой.
Сөз таңдау жазушының сөздік қорына қорына және белгілі бір коммуникативтік тапсырманы шешуде оны дұрыс қолдана білуіне байланысты. Сондықтан сөздік қордың бай болуы жеткіліксіз, оларды қолдануды үйрену керек. Бұл мәтінде қолдануға болатын сөздер өздеріне белгілі, бірақ мәтінге кірмейді.
Мәтіндерді дайындаудағы сөздік қорды кеңейту, мысалы, мәтіннің әрбір абзацына негізгі сөздерді, өрнектерді, типтік тіркестерді таңдау арқылы болашақ мәтін тұрғысынан коммуникативті түрде құрастырылған іріктеу болуы мүмкін.
Білім берудің барлық деңгейінде, әсіресе жоғары сыныптарда оқушылар стильдік ерекшеліктерге және кейбір сөздердің қолданылуына назар аударуы керек. Жазбаша сөйлеудің дұрыстығы әр сөйлемнің жеке дұрыстығынан және контексте дұрыстығынан тұрады.
Жазбаша сөйлеу туралы айтатын болсақ, ойды жазбаша түрде қайталау жазбаша сөйлеуді меңгерудегі қиындықтардың бірі екенін атап өткен жөн. Бұл күрделі психикалық процесс. Ойды дәл жеткізу үшін де, сол сөздер мен сөйлемдерді қайталамау үшін де оқушылардың қажетті сөздерді тез және сәтті таңдау дағдылары мен дағдыларын қалыптастырады.
Шетел тілін оқытудың мектеп жағдайына байланысты бірқатар психологиялық себептерге байланысты жазбаша сөйлеу жұмысындағы ауырлық орталығы оқушылардың үйдегі жұмысына ауысуы керек.
Жазбаша тапсырмалардың сипаты оқушылардың тілдік дайындық дәрежесі және оқушылардың жас ерекшеліктері сияқты факторларға байланысты болуы керек.
Бірінші фактор бұрын талқыланған болатын. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне келетін болсақ, бұл мұғалімдер тарапынан тиісті деңгейде ескерілмейтін мәселелердің бірі, жазбаша сөйлеуге арналған жұмыстарда қажетті градация байқалмайды.
Қорытынды: Жазу – күрделі сөйлеу дағдысы. Ол адамдар арасындағы байланысты қамтамасыз ету үшін графикалық белгілер жүйесін пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл сөйлеу әрекетінің өнімді түрі, онда адам сөйлеуді басқаларға беру үшін жазып алады.
Жазу техникасын үйретуде көрнекі құралдар маңызды рөл атқарады. Ең алдымен, олар әріптер мен олардың қосылыстарының дұрыс жазылуын көрсететін рецепттерді қамтуы керек. Дыбыстық әріптік сәйкестіктерді көрсететін кестелер бірдей маңызды рөл атқарады. Білім берудің орта және жоғары сатыларында жоғарыда келтірілген қабырға сызбалары оқушыларға анықтамалық материал ретінде қызмет ете алады және оларды сыныпта іліп қойған жөн. Одан әрі жазу материалды меңгерудің және оқу дағдысын қалыптастырудың маңызды құралы ретінде қарастырылады. Әрине, егер оқушылар жазу техникасын меңгерсе, жазу өзінің көмекші қызметін атқара алады: олар әріп жазуды үйренеді, сөздердің жазылуын меңгереді. Шетел тілінде жазу әдістемесін меңгеру процесінің өзі оқушыларға тәрбиелік, есте сақтау қабілетін, еріктілік қасиеттерін және т.б.
Бұл тарауда біз шет тілдерін оқыту үдерісіндегі жазудың рөлін қарастырдық. Жазбаша сөйлеудің негізгі ерекшеліктері – жазбаша сөйлеуге кез келген экстралингвистикалық компоненттер қатыспайды, атап айтқанда ым-ишара, мимика, интонация және пауза қолданылмайды. Жазбаша сөйлеуде айтылған барлық ақпарат егжей-тегжейлі грамматикалық тілдік құралдарды жеткілікті түрде толық пайдалануға негізделуі керек. Шетел тілін оқыту процесінде сөйлеу әрекетінің барлық түрлері бір-бірімен тығыз байланысты. Дегенмен, барлық әдіскерлер жазудың рөлін толық бағалай бермейді. Жазбаша сөйлеу – шет тілін қолдану қабілетін дамытудағы күрделірек екінші кезең, ол ауызша сөйлеу формасын қамтитындықтан күрделі форма ретінде қарастырылады. Сонымен жазба тіл тыңдауды, сөйлеуді және оқуды меңгерудің маңызды көмекшісі болып табылады. Жазбаша сөйлеу жаңа лексиканы енгізуге, грамматика мен фонетиканы үйретуге көмектеседі, өйткені сөздерді жазбай, құрылымдар мен ережелерді жазбай істеу мүмкін емес. Жазбаша сөйлеудің көмегімен негізгі ақпаратты жазып алуға, оқушыларды ақпаратты қабылдауға дайындауға болады.
Жазуды үйренудің бастапқы кезеңінде графика, каллиграфия және орфография дағдыларын меңгеру оқудың түпкі мақсаты болып табылады. Бірақ бұл дағдыларды меңгеруде бірқатар қиындықтар бар. Біз орфографиялық дағдыны меңгеруде туындайтын қиындықтарды толығырақ қарастырдық. Бұл қиындықтар дыбыс-әріп пен әріп-дыбыс сәйкестігінің сәйкес келмеуімен, сонымен қатар ағылшын сөздерінің көпшілігінің этимологиялық емлесімен байланысты. Осы қиындықтарға сәйкес біз оларды жоюға бағытталған жаттығуларды жіктедік.



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет