сөз қолданысындағы реңктер

• 
  Синонимдер мынадай жағдайларда қолданылады:
  

1. 
   мәтінде бір рет пайдаланылған сөзді қайталамау үшін;
   
2. 
   бір ұғымды түрлі белгілермен жан-жақты сипаттау мақсатында;
   
3. 
   мағыналас екі сөз қатар келсе, алдыңғысы соңғысын анықтап, мағынасын күшейтеді. Мұндай сөз қолданысын плеоназм дейді. Мысалы, заңғар биік тау, құр бекер жүру;
   
4. 
   Синонимдер фразеологизмдерде кездеседі. Мысалы, Бармақ шайнап, сан соғып, құсамен өткен өмір ғой — бұл да бір.
   
5. 
   Сөздің орнына оның жеке түсінігін перифраза тәсілімен сипаттау арқылы; Мысалы, Астана деудің орнына Қазақстанның астанасы;
   
6. 
   Мағынасы жағымсыз сөздерді эвфемистік тәсілмен жұмсартып, жеңілдетіп айту. Мысалы, өлді — о дүниелік болды, қартаю — жасы ұлғаю, т.б.
   

Синонимдер (гр. синонимдер- аттас) сөздер,

• 
  дыбысы әр түрлі,
  
• 
  бірақ мағынасы ұқсас немесе ұқсас,
  
• 
  сөйлеудің сол бөлігіне жатады,
  
• 
  көбінесе стилистикалық бояумен ерекшеленеді .
  

Синонимдер әдетте болады объективті шындықтың сол құбылысын білдіреді... Номинативті функция оларды ашық қатарға біріктіруге мүмкіндік береді, олар тілдің дамуымен, сөздердегі жаңа мағыналардың пайда болуымен толықтырылады.

Екінші жағынан, синонимдік қатынастар ыдырауы мүмкін, содан кейін жеке сөздер синонимдік қатардан шығарылады, басқа семантикалық байланыстарға ие болады.

Мысалға,сөз ұқыптыбұрын синоним болған галантерея(қараңыз: Лондон мұқият сауда жасайды(А. Пушкин)), қазір сөздердің синонимі нәзік, нәзік;

сөз дөрекісөздермен синоним болуды тоқтатты жалпы, танымал(мысалы, жазушы Тредиаковский білдірген үміт, ол жазған кітап ең аздап вульгар болады) және келесіге жақындады: дөрекі - дөрекі, төмен, әдепсіз, циник;

сөз бойынша Арманқазіргі уақытта сөзбен семантикалық байланыс бұзылған ой(қараңыз: Қандай қорқынышты арман!(А. Пушкин)), бірақ сөздермен сақталған армандау, армандау.

Көп жағдайда бір нәрсені білдіретін синонимдер оны әр түрлі көзқараспен сипаттайды.

Синонимдер арнайы сөздіктерде - синонимдер сөздіктерінде жазылады Кейбір лингвистер оны синоним деп есептемейді:

жалпы қатынастарды білдіретін сөздер: гүл - түймедақ;

байланысты ұғымдарды білдіретін сөздер: тұрғын үй.

Бірнеше синоним сөздерден тұратын сөздер тобы деп аталады синонимдік қатар(немесе розетка): дәрігер— дәрігер— емші— Эскулапий.

Синонимдік қатар екеуінен де тұруы мүмкін көп тамырлыжәне бастап бір тамырлысинонимдер: бет - бет, басып озу - басып озу; балықшы - балықшы, балықшы.

Синонимдік қатардағы бірінші орынға әдетте жалпы мағынасы мен стилистикалық бейтарап сөз беріледі - доминантты(лат. доминандар- басым) (оны негізгі, негізгі, негізгі сөз деп те атайды). Серияның басқа мүшелері оның мағыналық құрылымын нақтылайды, кеңейтеді, оны есептік мәндермен толықтырады. Мысалға, батыл -қорқақ,батыл,шапшаң,.

Сонымен, соңғы мысалда серияның доминанты - сөз батыл, ол барлық синонимдерді біріктіретін мағынаны барынша қысқа түрде береді, - «қорқынышсыз» және экспрессивті және стилистикалық реңктерден бос... Қалған синонимдер семантикалық және стилистикалық және сөйлеуде қолданылу ерекшеліктерімен ажыратылады. Мысалға,

синонимдер батыл, батыл, қорықпайтын, қорықпайтынолар тек мағыналық реңктермен ғана емес, сонымен қатар лексикалық үйлесімділік мүмкіндіктерімен де ерекшеленеді (олар тек адамдарды атайтын зат есімдермен біріктірілген; «батыл жоба», «қорықпайтын шешім» және т.б. деп айтуға болмайды).

Синонимдік қатар мүшелері жеке сөздер ғана емес, сонымен қатар тұрақты тіркестер (фразеологиялық бірліктер), сондай-ақ предлогиялық-жағдай формалары бола алады: көп - шетінен, тауықтарды санамайды... Олардың барлығы, әдетте, сөйлемде бір синтаксистік қызметті атқарады.

Орыс тілі синонимдерге бай, сирек кездесетін синонимдік сериялар екі немесе үш мүшеден тұрады, көбіне көп болады.