Синтаксистік парадигмалар


анған сайын, Ақбілек таза, Ақбілек періштесіндей көрінді (Ж.Аймауы- тов). 2.  Жолаушылар



Pdf көрінісі
бет147/374
Дата07.01.2022
өлшемі2,27 Mb.
#17280
түріМонография
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   374
Байланысты:
Paradigma2015-1

    Бұл бет үшін навигация:
  • Садық
анған сайын, Ақбілек таза, Ақбілек періштесіндей көрінді (Ж.Аймауы-
тов).
2.  Жолаушылар  түс  ауа  Боздақтың  кең  жазығына  ілінген  соң-ақ, 
əр тұста жайылып жатқан ақтылы қой, алалы жылқы, суат байлап 
қонған шоғыр-шоғыр ауылдар ұшыраса бастады. Əр ауылдың тұсынан 
өткен  сайын,  үлкен-кішілі  түгел  сыртқа  шығып,  бұл  өңірде  бұрын-
ды-соңды болмаған қоңыраулы күймеге таңырқай қарап, біразға дейін 
көздерімен ұзатып салады (Қ.Жұмаділов).
Контекстік  мезгіл  бағыныңқылы  бөлігі  бар  күрделенген  сөйлемнің 
тəуелді оралымдарының сирек кездесетін түрі – қимыл есімнен жасала-
тын түрі (Ескерте кету артықтық етпейді: кейінгі зерттеулердің нəтиже-
сінде  қазір  бұл  пішін  көсемшеге  телінеді).  Бір  мысал:  Омарды  ауылға 
жеткізген Садық еді. Аттан түсірісімен, қарындасы боздап қоя берді 
(С.Түгелбаев).
Себеп бағыныңқылы сабақтас құрмаластың баяндауыштық тұлғала-
рының (-ған тұлғалы есімше – шығыс септік, -ған, -соң, -а, -е, -й, -ып, 
-іп тұлғалы көсемше) қай-қайсысы болсын контекстік жағдайда кездесіп 
отырады. Яғни, субъектісі контекстегі басқа сөйлемде болады да, күрде-
ленген  сөйлемнің  жартылай  предикативтенген  тəуелді  бөлігіне  айнала-
ды.  Мысалдар  (Субъект-предикат  көрсеткіштердің  астын  сызып  көрсе-
теміз):
1. Оспан – осы маңдағы үш-төрт болысқа келген сайлаушы. Өзі шала 
оқыған  мұғалім  болса  да,  Қасымның  айтуынша, «өнерімен  жетілген» 
деп саналады. Ұлықты ұқсата білген, сый-сыяпатты тəуір көретін жі-


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   374




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет