СөЖ №4 Тақырыбы:«Идея» ұғымы. Болмыс пен ойлау арақатынасы мәселесі
жүктеу/скачать 68,94 Kb.
|
1 2
СӨЖ №4 Тақырыбы:«Идея» ұғымы.Болмыс пен ойлау арақатынасы мәселесіПМНО АКТ 2 курс студенттті Орындаған:Сулейменова А.Ж Тексерген:Джанкадыров.С.С Алматы 2022-2023 Жоспар: Кіріспе I.Ойлау мен болмыстың арақатынасы II.Реальдық пен идеалдық III.Ойлау және оның органдары Қортынды Кіріспе Идея (гр. іdea – түсінік, елес, бейне) – 1) ой, түпкі ой; 2) бір нәрсенің (мысалы, көркем, ғылыми, саяси шығарма) негізгі ойы; 3) теориялық жүйенің, логикалық құрылымның, соның ішінде дүниетанымның негізінде жатқан анықтаушы түсінік; 4) нәрсе немесе құбылыс жөніндегі жалпы түсінік. “Идея” терминін ең алғаш ежелгі грек ойшылдары Анаксагор мен Демокрит қолданған. Демокрит атомдарды идеялар деп түсіндірді. Платон болса, барлық заттардың түпкі тегі – мәңгі жоғалмайтын, заттардан тәуелсіз және тыс идеялар деп есептеді. Оның ойынша, идеялар заттардың алғашқы бейнесі, формасы, схемасы (эидос). Олар объективтік нәрсе, өйткені олар адамдардың санасында туатын ойлар мен бейнелер емес. Заттар да, адамдар да сол мәңгілік идеялар дүниесінің туындысы, соның көлеңкесі ғана. Идеялар ешбір өзгермейді, олар құдайлар дүниесі десе де болады. Заттар мен адамдар, олардың бейнелері мәңгі идеяларға тек біршама жақындауы, жанасуы мүмкін, бірақ еш уақытта бірдей болып, теңесе алмайды. Шын дүние – сол идеялар дүниесі. Ал заттар мен адамдар дүниесі құбылмалы, өзгеріп, айнып, жоғалып, қайтадан пайда болып жатады. Аристотель біртұтас дүниені идеялар мен заттар деп бөлуге қарсы шықты. Оның философиясында идеяның “форма” ұғымы негізгі рөлге ие болды. I. Ойлау мен болмыстың аракатынасы себеп пен салдарлық қаты- настың шеңберіне сыймайды. Олардың кайсысы бірінші деген сүрақ та олардың өзіндік табиғатын ашуға бағыштал- мағандығын да көрдік. Себебі, мәселені солай қоюдың да өзі не жөнінде сүрап түрғанын айқын көрсетпейді. Өйткені ол қайсысы се беп, ал қайсысы салдар деген мағынаны да, немесе олардың қайсысы уақыт жағынан алғашқы, кайсысы кейін деген мағынаны да білдіре алады. Бірақ бүл олардың қайсысы себеп, қайсысы салдар екендігін анықтаған күнде де ойлаудың тікелей өз табиғаты (сущность) жөнінде сауал қойып түрған жоқ. Бүкіл болмыста, әлемде, табиғатта ойлау барлык уақытта болған, бола береді деу және оны анықтау философиядан горі ғылымның проблемасына жақын. Біздің проблема - адамның ойлауы, оның та- биғаты, оның болмысындағы орны. Ойлауда, өрине, бейнелеу, бейне жасау оның табиғатына тіке- лей қатысты. Ол, сөз жоқ, бар нәрсе. Бірақ, ең алдымен сол бейне деп нені айтамыз. Күнделікті өмірде де ол-айдан айқын сияқты. Ай- наға қарап өз жүзін көру, әрбір тегіс мөлдір нәрседен өзінің, басқа заттардың бейнесін кору, суретке түсу т. т. Күнделікті көріп жүрген нөрсені білу мен оның табиғатын тану аспан мен жердей екі түрлі нәрсе. Сол сняқты адамның ойын да сол ойдан тыс басқа нәрсенің көрінісі дейді. II.Реальдык пен идеалдық адамның ажырамас, бірақ әртүрлі айқын- дықтары. Олар тек сырттай байланысатын және бір-біріне ауыспай- гын қарама-қарсылықтар емес. Олар бір-біріне ауысып, бірі екіншісіне айналып жататын процестер. Одан да нақтырақ айтсақ, адам оміріндегі коп нәрселер, процестер бір қатынаста реалдық нәрсе болса, тап сол соттің озінде ол екінші бір қырында, қатынаста идеалдық. Оны біз озара байланысқан, біріне бірі ықпал етіп жататын күбылыстар жонінде айтқанда ескерткенбіз. Олардың әрқайсыныц табиғаты екіншісінде сәулелену дедік. Яғни олардың әрқайсысы әрі реалдық та әрі идеал- дық. Әрбір екі адамныц (кем дегенде) ара қатынасы осылай. Әлеу- меттік дүниедегі барлық қатынастар адамдардыц оз ара қатынастары болғандықтан (басқа қатынастардың бәрі адамның дүниеге қатына- сы - солардан шығады (реалдылық пен идеалдық адамдардыц озіне озінің қатынас жасауының (рефлексия) жолы. Сондықтан да эр сәт- те реалдылық идеалдыққа ауысып жатады. Шын мәнінде адамда, оның эрбір ici де үнемі осы екі сипатта қос қабат жүреді. Ойткені адамда озіне қатынас болмайтын ешбір сыртқы дүниеге қатынас жоқ. III. Ғылым мен философияның тарихында адамды және оның ойлауын физиологиялық органның, әсіресе мидың табиғаты- мен түсіндіру үлкен орын алған. Ғылымнан алыс адамдардың қара- пайым үғымдарында да осылай түсіну берік орын алған. Аракідік оны басқа физиологиялық органдармен байланыстыру да болды. Оның мазмүны неде? Ондай көзқарастың негізгі мазмүны: әртүрлі адамдар- дың ойлауындағы негізгі айырмашылықгар, олардың әртүрлі ойлай- тындықтары, мысалы, қарама-қарсы көзқарастарды, моральдық-адам- гершілікпринциптерді, эстетикалық талғамдарды т. б. үстануы, әртүрлі өмірлікжолды таңдауы, еркіндікке, немесе қүлшылыққа, жақсылыққа немесе жамандыққа бейімділігі әркімнің биологиялық, организмдік жаратылысына тәуелді деп түсіну. Әртүрлі кәсіптерге, қызметтерге бейімділіктің де табиғаты сондай. Ойлау әр адамнан тыс дүниенің сырына да, оның өз сырына да, өзінен тыс объектідей катынас жасап бойлай алатын және соның негізінде өзінің идеалдық дүниесін жасай- тын адамның кызметі. Оған субъективтік психикалык кызмет те, әрі сыртқы дүниеде іс-әрекет түрінде жалғасатын түрі де жатады. Ойлау - барлык психикалык процестерді камтиды. Олай болатын себебі, белгілі дәрежеде калыптасқан әрбір адамның сырткы нәрселерді түйсінуінің өзі де оның бүрын бойына сіңірген барлық өмірлік тәжірибесі, дүни- ені түсінуі, болмыстың мәнділігі хакындағы оның талғамдарына каты- сады, сол түйсінуге мағына береді. Әрбір үстап, көріп, түрін, түсін, қатты, жүмсақтығын, формасын т. т. түйсініп қабылдау жәй физио- логиялык нәрсе емес, оның не нәрсе екенін анықтау, онымен сүйсіну, немесе жирену, яғни белгілі бір бағалаушылык сезімін де туғызады. жүктеу/скачать 68,94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2