Сөж тақырыбы: XVIII ғ мен ХХ ғ басындағы Қазақстан мәдениеті Орындаған: Құдайберді Айжан Тексерген: Сапарғали Самат Алматы 2020 Мазмұны : І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім а. Қазақтардың материалдық мәдениеті

Кіріспе

• Өздік жұмыстың тақырыбы: XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ хандығының мәдениеті.
• Мақсаты: Орта ғасырларда қазақ хандығының мәдениетінің ерекшеліктерін дәріптеу.
• Міндеті: Қазақ хандығының рухани – материалдық мәдениетін танып – білу.
• Өзідік жұмыстың түрі: Слайд-көрме
• Көрнекі құралдары: Фото суреттер

а. Қазақтардың материалдық мәдениеті.

• Қазақстанның көптеген аудандарында ағаштан, тастардан, шикі қыштан және шымнан тұрғызылатын тұрақты тұрғын үйлер тарады. Қандай материалдан салынғанына қарай оларды «ағаш үй», «жер үй», «кірпіш үй» деп атады. Үйдің аумағы егесінің материалдық жағдайына және от басы құрамына байланысты болды, бірақ тұтас алғанда ол үйлер көшпелі тұрмыс жағдайына барынша бейімдендіріліп салынды.
• Киіз үй — Орталық және Орта Азия халықтарының негізгі баспанасы. Ол — көшпенділердің тез жығып, шапшаң тігуге, яғни көшіп-қонуға ыңғайлы үйі.
• Көшпенділердің киіз үйі — тарихымыздағы ең бірінші сәулеттік қүрылыс. Киіз үйдің іші қыста жылы, жазда салқын. Сондықтан, шопандар да, туристер де пайдаланады. Киіз үй жер сілкінісінде де ыңғайлы, өйткені ол оңайлықпен бұзылмайды. Қазақстан жер сілкінісінен зардап шеккен елдерге шатырдың орнына киіз үйлер апарып жүр

• Қазақтың ұлттық киімінде этникалық, экономикалық және климаттық жағдайларына байланысты ежелгі дәстүрлері бейнеленді. Киім мауытыдан, жүн және жібек матадан, киізден және аң терісінен тігілді. Қазақтарда құланның, ақ бөкеннің, жолбарыстың, жанаттың, бұлғынның, сусардың, ақ тышқанның терілері ерекше қымбат бағаланды.
• Теріден жасалатын киімдер
• Сырт киімдер: Аба; Бота ішік; Жарғақ; Тайжақы; Тақыр шалбар; Тон.
• Бас киімдер: Бөрік; Құлақшын; Малақай; Тақия; Тымақ.
• Аяқ киімдер: Кебіс; Мәсі; Мықшима; Саптама етік; Шарық (Шо-қай); Шоңқайма.