Өлшеудің кездейсоқ қателігі - бір физикалық шаманы бірнеше рет қайта. өлшеу барысында кездейсоқ өзгеретін (белгісі және мәні бойынша) өлшеу нәтижесінің қателігі.
Мұндай кателіктердің пайда болуына кез келген кателік көздерімен байланысты әлсіз әсер ететін, ешкайсысының басыңқы әсері жоқ тұрақсыз фактордардың біріккен іс әрекеті себеп болады. Мұнда дәлелдердің қателіктермен байланысы тыс мүлдем. болмайды (стохастикалық тәуелділіктің болуы, болмауымен байланысты), не факторлардың белгісіздігінен және санының көлтігінен анықтала алмайды.
Пайда болу тетігі мүлдем басқа және мәнінің ерекшелігіне байланысты жүйелі қателікке де, кездейсоқ қателікке де жатқызуға болмайтын қателіктерді дөрекі қателік деп атаймыз.
Dmin ˂˂Dmax
(5.6)
«Дөрекі қателігі бар өлшеу нәтижесі» өлшеу кезіндегі жіберілген қателіктен туындайды,
сондықтан оны қате деп есептеп, жояды.
Маңыздылығы бойынша кателіктерді (құраушы және интегралды) маңызды және
елеусіз аз деп бөледі. Елеусіз азға басқа басыңқы қателіктерден әлдеқайда төмен қателіктерді
жатқызады. Елеусіз аз Dmin және басыққы қателіктер Dmax арасындағы қатынасты төмендегідей жазуға болады:
Егер физикалық шаманың шынайы мәнін алынған өлшеу нәгижесімен ауыстыруға болатын
болса, онда өлшеу қателігі елеусіз аз қателік болып табылады.
Сандық өрнегіне қарап қателіктер
Абсолюттік қателік
Салыстырмалы қателік
Абсолютті статикалық қателіктің шамасы төмендегі теңдеу арқылы анықталады:
Мұндағы:
- жүктемені азайтқандағы
орташа ордината; - жүктемені өсіргендегі орташа ордината.
Салыстырмалы статикалық қатені анықтауға төмендегі теңдеу пайдаланылады:
мұндағы
-
жүктемені өсіргендегі және азайтқандағы орташа ордината. Орташа масштаб
- мұндағы m1, m2,…,mn – жүктеменің әр сатысының орташа масштабы.
Өлшеу режиміне байланысты қателіктер