Сөйлем түрлері
жүктеу/скачать 91,87 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Толымды Толымсыз
- Күрделенген Күрделенбеген
| Жай сөйлемнің түрлері
Грамматикалық бастауыштың қатысына қарай Жақты Жақсыз Бастауышы болады немесе жасырын тұрады Бастауышы мүлдем болмайды Ойға қатысты мүшелердің қатысына қарай Толымды Толымсыз Ойға қатысты мүшелері толық Ойға қатысты мүшелері түсіп қалған Біріңғай мүшелелер, айқындауыштар, қыстырмалардың қатысына қарай Күрделенген Күрделенбеген Күрделендіруші элементтері бар Күрделендіруші элементтері жоқ Сөйлем құрылысына қатысты мүшелерінің түсу-түспеуіне қатысты Ықшамдалған Ықшамдалмаған Құрылымы ықшамдалып,кейбір мүшелері түсіріледі Құрылымдық мүшелері түгел қатысады Генитив сөйлемдер құрамында есімше,тұйық етістік, сын есім субстантивтеніп, тәуелденіп, іс-әрекетті заттандырып, субъектіге тән қасиет ретінде танытатын, синтаксистік құрамы жағынан бастауыш-баяндауыш болып сараланбайтын мүшеленбейтін құрылым. изафеттік тұрғыдағы бір сөзден не сөз тіркесінен жасалады тəуелденген сөз тек субстантивтенген сын есім, есімше, тұйық етістіктен болады контекске тəуелсіз, жағдаятқа тəуелді модальділігі, жаққа, шаққа қатысы жағынан басқа мүшеленбейтін сөйлемдерге қарағанда предикативтілік айқын сезіледі, яғни генитив сөй-лемдерде логикалық жағынан алғанда субъект-предикаттық қатынас бар Бұл дегеніміз Қазақ тіл білімінде ғылыми шешімін күтіп тұрған мəселелердің бірі – вокативті сөйлемдер. Вокативтер қаратпаларға ұқсағанымен, екеуі - екі түрлі санаттар. Адамға қатысты кінə қою, сөгіс айту, өкініш білдіру, наразылық білдіру кезінде, біз сол адам- ның есімін тиісті сөз сарынымен жиі айтамыз. Бұл жағдайда вокативті деп аталатын сөйлемдер пайда болады, оларды қаратпалармен шатастыр- мау керек. Вокативті сөйлемдер дербес жұмсалып, жеке сөйлем ретінде қызмет атқарады. Мағынасы кеңірек қолданылады Мысалы: Щербак Лизаны үйге қарай сүйрей бастады. - Қой, деймін. - Лиза, Лиза, Лиза. Осы мысалдағы үш дүркін айтылған «Лиза» құрылымын екі жақты түсінуге болады: жүктеу/скачать 91,87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|