Сөйлеу және сөйлеуді дамытатын ойындар. Жақсылық Асел Жұмбақ - Тілден ұшып,
- Құлаққа қонады.
Бұл не? Сөйлеу деген не? - Сөйлеу-адамның тілдік амалдар арқылы пікір,ой білдіру әрекеті.Сөйлеу адамның психикалық қабілетіне,қоғамдағы пікір алмасу тәжірбиесіне сүйенеді және анотомиялық мүшелердің қатысуымен іске асады.
Сөйлеу
Ауызша
Жазбаша
Дыбыстар,екпін,интонация,ым-ишара,қимыл-қозғалыс,көзқарас,айтамыз,істейміз
Әріптер,тыныс белгілері,шрифті бөлу,тарау,бөлім,параграф,жазамыз,оқимыз
Сөйлеудің түрлері - Ішкі сөйлеу
- Сыртқы сөйлеу
- Жазбаша
- Ауызша
- Монолог
- Диалог
Сөзжұмбақ сұрақтары: - 1.Ежелден бері қазақ халқының төрінде тұратын жиhаз атауы қандай?
- 2.Өрмек тоқитын жәндік-…
- 3.Адамдардың баспанасын қалай атайды?
- 4.Сөйлеу түрлерінің бірі өз-өзімен сөйлесуді қалай атайды?
- 5.Адамдардың арасындағы қарым қатынастың тірегі …. Құралады.
- 6.Суретте не бейнеленген?
Л
С ч
Ө ь
й
Е с
. Ум
Сөзжұмбақ
Ребус
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
Глоссари - СӨЙЛЕУ – бір мезгілде болатын нақтылы сөйлеу. Сөйлеудің дыбыстық және жазба түрлері бар. Сөйлеуге сөйлеу қызметі және сөйлеу нәтижесі жатады. Әдетте, сөйлеу мен тіл қарама-қарсы қойылады. Тіл – араласу құралы болса, сөйлеу – осы құрал арқылы араласуды жүзеге асырады. Сөйлеу арқылы тіл қолданыс табады. Сөйлеу әрқашанда нақтылы болады, тіл – абстрактілі болып қайталануы мүмкін. Сөйлеу – кеңістік пен уақытта жасалады, оның шегі болмайды, сөйлеу – материалды құбылыс, ол есту мүшелері арқылы қабылданады.
- 2 ДИАЛОГ – ( грек. dialogos – әңгіме, екі адамның сөйлесуі) – екі немесе бірнеше адамның сұрақ-жауап ретіндегі сөйлесіп, тіл қатысуы. Диалогтың сөздік құрамына әсер ететін факторлардың негізгі сөзді қабылдау не қабылдамау.
- 3 ДИСКУРС – (фр.discours – сөйлеу)– экстралинвистикалық, яғни, парадигматикалық, әлеуметтік, мәдени, психологиялық факторлармен байланыста болатын мәтін. Белгілі бір оқиғаны баяндайтын мәтін. Дискурс – өмірдің тілі, сондықтан да дискурс термині «мәтін» терминімен салыстырғанда көне, басқа да бүгінгі өмірмен байланысы жоқ текстерге қолданылмайды.
- 4 ПАРАЛИНГВИСТИКА – (грек. para – қасындағы, маңындағы және лингвистика) – 1. Сөйлеуде қолданылатын мағыналы хабар жеткізуші, бірақ тілге жатпайтын құралдар; 2. тілдік байланысқа қатысатын тілдік емес (вербальды емес) құралдардың жиынтығы.
- .
- 5 РИТОРИКА – (грек. rhetorike – шешендік өнер) – прозалық қара сөз және ауызекі көркем сөздің жасалуын зерттейтін филологиялық пән. Поэтикамен, стилистикамен тығыз байланысты болады.
- 6 МОНОЛОГ – (грек.monos – бір және logos – сөз, сөйлеу) – белсенді сөйлеудің нәтижесінде пайда болатын сөйлеу түрі. Монологқа интраперсональды сөйлеу деген анықтама береді.
- 7 ӘДЕБИ ТІЛ – орныққан, тұрақты нормалары бар, жалпыға бірдей түсінікті, ортақ, қоғамдық қызметі әр алуан, жалпы халықтық тілдің екшеленген, сұрыпталған, сымбатталған жүйелі түрі. Әдеби тіл жалпыхалықтық тілдің бір түрі.
- 8. ТАБУ – (полинезия сөзі) – кейбір сөздерді, есімдерді, сөйлемдерді атауға тиым салу. Т. құбылысы тілдің магиялық қызметімен байланысты, яғни, сөз арқылы қоршаған әлемді өзгертуге болады деген нанымнан туындайды. Т. Барлық тілдерде бар. Ең көп тараған Т. адам есімімен байланысты: туыстардың атын айтуға тиым салынған, сонымен қатар құдайдың, патшаның атын атауға болмайды. Т. эвфемизм түсінігімен тығыз байланысты болады.
- 9.ЭВФЕМИЗМ – (грек.euphemis –mos, eu – жақсы және phemi – сөйлеу)- эмоция жағынан бейтарап сөздер. Э. құлаққа ерсі естілетін сөздердің синонимдері ретінде жұмсалады. Мысалы: «семіз-толық, кәрі-егде, өлді-қайтыс болды» және т.б, эвфемизм– дисфемизм сөздерге қарсы қойылады.
- Дисфемизмде керісінше, эмоциялы бейтарап сөз орнына әдейі тұрпайы сөздер қолданылады.
- 10. Транскрипция (лат. Trancriptio - көшіріп жазу) – сөз дыбыстарын хатқа түсіру (жазу) әдісі.
Назарларыңызға рахмет!
Достарыңызбен бөлісу: |
