Сөйлеу тілінің басқа элементтерінен (диалектизм, жаргон, арго сияқтылары) айырмашылықтары

Мысалы: Азан-таңертең; Дәу-үлкен; Әтір- иіс су, иіс май; Қамыр- іңкәл-жұқа нан-жайма нан-құлақ нан.

Профессор Н.Т. Сауранбаев қазақ тіліндегі диалектілерді фонетикалық өзгешелікке – ш орнына ч, д орнына л айтылуына – қарап екі үлкен топқа бөледі:

Грамматикалық өзгешеліктер

Қостанай облысының көптеген аудандарында көне есімшелік форма -мыш қоланылуы: жазылмыж – жазылған, айтылмыш – айтылған; -сы, -са қосымшасы орнына –шақ, -шек қолданылуы; алашақ – аласы, аласа; Оңтүстік-шығыстың көп жерлерінде бұйрық райлы етістіктің көпше 1-жағының қысқарған формалары –лы,-лі арқылы айтылуы: баралы – барайық, жүрелі – жүрелік т.б.

Лексикалық өзгешеліктер

• Сөздердің айтылуы бірдей болғанымен, әр жерде әр түрлі мағынаға ие болуы: көрім – Талдықорғанда – әдемі, сүйкімді, Атырауда – жаман, жағымсыз мағынасында айтылады.
• Нағыз лексикалық диалектизм - белгілі бір ұғымның, заттың әр жерде әр түрлі айтылуы: сіріңке, спешке, оттық, шақпақ, күкірт, шырпы, т.б
• Лексика-семантикалық Диалектизм олардың ерекшелігі дыбысталуында емес, мағынасында: Мысалы: бел – шабылған шөптің ізі, жолы; баспа – ілгек; баспахана – қастық, дұшпандық; баю – бату (күн туралы);
• Басқа жерлерде лексикалық баламасыз кездеспейтін белгілі аудандарда ғана қалыптасқан сөздер болуы. Мысалы, оңтүстікте бау-бақшаның дамуына байланысты қауынның әр түрлі сорттарын білдіретін- күрбі, әңгелек, күләбі, торлама, құс-қауын.
• Көрші отырған халықтармен қарым-қатынас нәтижесінде лексикалық өзгешеліктер пайда болуы. Мысалы, Жетісуда қырғыз тілінен қарма (ұста деген мағынада), кебентай (жұқа киіз шапан) т.б. Оңтүстік қазақстан облысында өзбек тілінен дезмал (үтік), мәйек (жұмыртқа) т.б.