Сұрақтар тізімі Жүрек, дамуы, топографиясы, шекаралары, жүрек қақпақтарының алдыңғы кеуде қабырғасына проекциясы
жүктеу/скачать 415,62 Kb.
|
| 88. Экстероцептивтік сезім түрлерінің өткізгіш жолдары100%
Экстерорецептивтік жолдар организмге сырткы факторлардын әсерінен пайда болган импульстерді өткізеді оларга тері рецепторлары, сезім агзалары жатады. Кыскаша айтканда сырткы тітiркенулерді кабылайтын рецепторлар экстерорецепторлар деп аталады. Кызметі жагынан аскорыту жуйесімен тыгыз байланысты, сондыктан энтодермадан дамитын дәм сезу мушесінің гана буган катысы болмайды. Одан aры жануарлардың кұрылысы жане тіршілык калпының курделенуімен экстерорецепторлар ішіндегы маныздылары куштырек дамып, кұрылыстары курделеніп, организмнен тыскары орналаскан, сондыктан дистантты деп аталатын заттардан тітіркенулерды кабылдайтын ерекше мушелерге айналды. Булар – есту, кору жане иыс сезу рецепторлары терыде орналасып, теры анализаторынын шеткы бөлыгын кұрайды. Теры анализаторынын өткізгыш жолдары Теры анализаторынын афферентті талшыктары улкен ми кыртысына тактилы тытркенулерын стереогнолия сезімін ол дегенымыз заты сипап былу, ауыру жане температура тітіркенулерын жеткізеды. Осыган байланысты олар бырнеше топка бөлінеды . Терның тактилды ягни жанасу жане кысым сезу сезымталдыгын өткызгыш жолдар - tractus gangliospinothalamocorticalis. Pецептор тepы кабытында жатады. Мунда өткізгыш жол 3 нейроннан турады. 1ші нейроннын жасушалык денесы сезімталдыктын барлык түрлерынен шеткы нейрондары жасушаларынын жиыны болып табылатын жулын түйінынде орналасады. Бул түйын жасушаларынан шыгатын өсынды екы тармакка бөлынеды. Олардын шеткысы теры нервы кұрамында рецепторлардан шыгады, ал орталык тармак арткы түбыршык курамында жулынның арткы жыпшесыне барып, сол жерде жогары көтерылетын және томен түсетын тармактарга бөлынып кетеды. Бул талшыктардын быр бөлыгы жулының арткы муйізінде ягни – substantia gelatinosa да аякталады, бул жол tractus gangliospinalis деп аталады. Жогарылаган талшыктардың баска бөлігі fasciculus cuneatus et gracilis курамындагы сопакша мидын аттас ядролары ягни - nucleus gracilis пен nucleus cuneatus-ке жетеды. Мыне осы жердеге аталган ядролардан 2ші нейроннын жасушаденесы жатады. Арткы мүйыздерде орналаскан жасушалардын аксондары comissura alba аркылы өтып, карама - карсы жактың бүйыр жыбынде орналаскан tractus spinothаlаmicus lateralis кұрайды. Жулын таламустык будалардын айкасуы арткы түбірліктың жулынга кіретын денгейінен 2-3сегмент жогарылау жерде өтеды. Бул фактінын клиника ушін елеулы манызы бар. Ойткені бул буда біржакты закымданганда карама - карсы жактагы теры сезымталдығының бузылуы закымданган денгейде емес, одaн томендеу байкалады. Бұл буда мидын сабау бөлігі аркылы таламуска жетеды. Ал сопакша ми ядроларында орналаскан екіншы нейрон жасушаларынын аксондары lemniscus medialis деп аталатын жолмен таламуска жетеды. Бул жол сопакша мида карама - карсы жакқа ауысып медиалды ылмек айкаспасын decussatіo lemniscorum – ды түзеді. Сөйтып дененың арбір жартысы ушін жүлында тактилды импульстарлы жеткызетын екы жол болады : 1 ) айкаспаган жол - карама - карсы жактын бүйыр жыбынде жатады ; 2 ) айкаскан жол карама - карсы жактын бүйыр жіпшесынде жатады . Сондыктан жулын біржакты закымданганда жанасу жане кысым сезу сезімталдыгы бузылмайды, өйткены сәйкесты буда сау жагында сакталады. Таламуста 3ші нейроннын жасуша денесы жатады, онын аксондары - tractus thаlаmоcorticalis курамында улкен ми кыртысына, орталык артындагы катпар мен теры анализаторынын кыртыстық шеты орналаскан шеке бөлыгыне барады. Кеңістіктік теры сезымталдыгы – стереогноздын не заттарды синап былу өткызгыш жолдары - fasciculus gracilis et cancatus бойымен жүретын жанасу жане кысым сезу сезымталдыгы сиякты теры сезымталдыгынын бул турі де 3 буынан тұрады: 1 ) жулын туйіндері; 2)сопакша мидагы nucleus gracilis et cuneatus - тер; 3 ) таламус жане ен сонында жогаргы тобе бөлігіндегы теры анализаторынын кыртыстык шеты. жүктеу/скачать 415,62 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|