93. Пирамидалық өткізгіш жол.100% Эфферентті яғни томендеген откізгіш жолдар. Томен түсетін қозгалыс жолдары ми кыртысынан - tractus cortico nuclearis et corticospinalis пирамидалык жүйе, алдыңгы мидын кыртысасты ядроларынан экстрапирамидалык жүйе және мишыктан шыгады. Кыртыс - жулын жолы немесе пирамидалык жуйе бірінші нейроннын жасуша денесі улкен ми кыртысынын орталык алды катпарында жатады яғни алып пирамидалык жасушалар. Бул жасушалардын аксондары corona radiata аркылы ішкі капсулага ягни тізесі жонс арткы аякшаның алдынгы уштен екісінде, одан кейін basis pcdculi cerebri - ге ягни оның ортаңғы бөлімі, содан сон копірдің раrѕ bаѕilaris аркылы сопакша мига түседі . Бул жерде пирамидалык жүйе талшыктарының бір бөлігі бассүйек нервтері ядроларымен байланысады.
Пирамилалык жуйенін ішкі капсуланын тізесі аркылы отіп , үлкен ми кыртысын бассүйек нервтері ядроларымен байланыстыратын бул болiri tractus corticonuclearis деп аталады . Бұл жол талшыктарынын бір болігі екінші жагына ауысады , баскасы өз жагында қалады . Бассүйек нервтері ядроларында жайгаскан жасушалар ягни екінші нейрондардың жасуша денелері аксондары сайкестігі нервтердін курамында нервтендіретін канка булшықетіндек.
Ішкі капшыктын арткы аякшасының алдынгы уштен екісінде отетін пирамидалык жүйенін баска болігі жулын нервтері ядроларымен байланыс кызметін аткарады , жулыннын алдынгы муйіздеріне дейін түседі , сондык тан tractus corticospinalis деп аталады . Бүл жол ми сабауында сопакша мига отіп , онда пирамидалар тузеді . Бул пирамидаларда кыртыс - жулын жолы ( tractus corticospiralis ) талшыутарынын белгілі айуасады ( decusatio pyramidum ) , ал болік жүлына түсіп , оның бүйір жіпшесінде орналасып , tractus corticospinalis ( pyramidalis ) lateralisti тузеді . Айкаспай калган tractus corticospinalis болігі жүлыннын алдыгғы жібінде томен тycin , oнда tractus corticospi nalis боліrі жүлыннын алдынгы жіпшесіне томен түсіп , онда tractus corticospi nalis ( pyramidalis ) anterior ды түзеди Бүл буда талшыктары да бірте - бірте жүлыннын өн бойында соrnіѕѕura alba к рамында баска жагына ауысады , сонын натижесінде бүлыл tractus corticospinalis aйкаскан болып шыгады . Сондықтан арбір ми сынары кыртысы денесінін карама карсы жагынын булшык еттери нервтендіреді . И.П. Павловтын пікірі бойынша мидын түрлі болім деріндегі айқаспалар ( decus satio pyramidum , comissura alba , decussatio lemniscorum жопе т.б. ) мидың бір жагынын кайсыбір жері закымданганда нервтендіруді сактауга багытталган нерв жүйесінін бейімделуі болып табылады . Tractus corticospinalis - ti ( pyramidalis ) kурайтын аксондар жүлыннын алдынгы муйіздерінін екінші буын басталатын жеріндегі қозгалыс жасушаларымен байланысады. Бул жерде орналаскан жасуша аксондары алдынгы түбіршіктер , одан әрі булшыкет нервтері күрамында түлга мен қол-аяқтардын жүлын нервтері нерктендіретін канка булшыкеттеріне келеді . Сөйтіп, tractus corticonuclearis пен tructus corticospinalis канка булшықеттерин сапалы басқаруга арналган бірынгай пирамидалык жүйе қурайды. Бул жүйе тік жүруге жане озінін козгалыс аппаратын енбек урдісі мен соз сойлеуде саналы пайдалануга байланысты адамда күшті дамыган.
Кыртысты-ядролык жол
• Орталыкалды катпардың нейрондарынын уштен бірiнeн бacталады;
• Оcы жолдын біріншi нейронынын aкcондары iшкi капшықтын иіні аркылы томен карай жылжып, одан ары ми баганының сабауына өтеды.
• Бул өткізгыш жолдын талшыктары ортанғы мидын баганында карама-карсы жакқа өтеды яғни киылыс түзеді. Ортангы мида талшыктар бассуйек ядроларынын ІІІ жане ІV козғалтқыш ядролары нейрондарында аякталады жане көпыр денгейінде бассуйек нервтерінін V, VІ және VІІ козғалтқыш ядроларына карай барады.
• Сопакша мида карсы жакқа откен талшыктар бассуйек нервтерінін ІХ, Х жане ХІ козғалтқыш ядроларынын нейрондарында аякталады.
• Барлык козғалтқыщ ядролар нейрондарынын аксондары бассуйек нервтерінін козғалтқыш түбіршектерын тузеді жане бас пен мойыннын қанқа булшықеттеріне багытталады.