Тапсырма 1: 1. Кəсіпорынның ақпараттық ағындары 2. Контроллинг саласындағы ақпараттық технологиялар
Кəсіпорынның ақпараттық ағындары
Кəсіпорындағы контроллинг» пəні жаңа пəн болып табылады. Кон- троллинг – экономикалық талдау, жоспарлау, басқарушылық есеп жəне менеджменттің ұштасуы кезінде пайда болған қазіргі заманғы басқарудың те- ориясы мен тəжірибесіндегі жаңа құбылыс.
Акпараттык анындардын колданылатын турлері Материалды анындарды баскарудын басты шарты ретінде логистикалык жуйелерде циркуляцияланатын акпараттын онделуі карастырылады. Акпараттык ан материалдыдан асып тусіп, онымен бірге немесе кейін журе алады. Сонын озінде апараттык аын материалдымен бір бантта немесе оган карама карсы журе алады. Акпараттык агын журетін жол жалпы жагдайда, материалды аныннын журу жолымен уйлеспеуі мумкін. Акпараттык анн келесі керсеткіштермен сипатталады:
пайда болуынын кайнар козі;
арын козалысынын баныты;
жіберу мен кабылдаудын жылдамдыры;
арын интенсивтілігі жане т.б.
Карама карсы багытта келе жаткан анын эдетте тапсырыс женіндегі маліметті сактайды. Тікелей барыта озып келуші акпараттык агын жуктін келуі жайлы алдын ала жургізілетін хабарламаларды білдіреді. Материалды анмен катар сонын сапалы жане сандык параметрлері женінде малімет беретін тікелей барыттары акпарат журіп отырады. Материалды арыннан кейін карама карсы багтта сандык параметрлер бойынша жукті кабылдаудын натижелері жайлы акпарат, турлі шагымданулар мен бекітулер туралы акпараттын ету байкалады. Акпараттык анды келесі операциялардын аркасында оперативті жане сапалы турныдан баскаруга болады:
акпараттык арыннын кайыра жолдануы;
кабылдаудын тиесілі жылдамдыры ушін жіберілім жылдамды ын шектей отырып;
акпарат етуінін беліктерінде акпараттын келемін улайта немесе азайта отырып;
белек туйін немесе жол белігінін еткізілімді мумкіндігінін аукмдылыны ушін анннын келемін шектей отырып.
агындарды баскару максатымен курылып, ал кейбір жадайларда аймактар, мемлекеттер, мемлекеттер топтарынын територисында логистикалык урдістерді уйымдастыруа мумкіндік береді. Белек касіпорыннын денгейінде акпараттык жуйелер, оз кезегінде, уш топка белінеді: жоспарлык, диспозитивті жане аткарушы. Жоспарлык акпараттык жуйелер баскарудын экімшілікті денгейінде курылып, стратегиялык сипаттары узак мерзімді шешімдерді кабылдау ушін кызмет етеді. Шешілетін міндеттердін арасында келесілер болуы мумкін:
Логистикалык тізбек белімдерінін курылуы мен колайландырылуы;
Шартты туракты, яни аз озгермелі маліметтерді баскару;
• Ондірісті жоспарлау;
Корларды жалпы баскару;
Корларды баскару жане баска да міндеттер.
Бейпозитивті акпараттык жуйелер койманы немесе цехты баскару денгейінде курылып, логистикалык жуйелердін кейінге калдырылан жумыстарын аткару ушін кызмет етеді. Мунда келесі міндеттер шешілуі мумкін:
Корларды косалкы белшекті турнындан баскару;
Іщкі коймалык келікті баскару;
Тапсырыстар бойынша жуктердін іріктелуі жане олардын кешенделу, баскарылатыг
• Тапсырыстар бойынша жуктердін іріктелуі жане олардын кешенделу, баскарылатыг жуктерді ескеру жене баска да міндеттер. Аткарушы акпараттык жуйелер экімшілік немесе оперативті баскару денгейінде курылады. Осы жуйелердегі акпараттын онделу багдарламалык камтудын мумкіндіктерімен аныкталатын темптермен орындалады. Баскару обьектісіне деген сайкес экімшілік жане баскару ыкпалдарын оз уакытында аныктап, уакытын журіп жаткын сатінде жуктердін козралысы жайлы кажетті акпаратты алуга мумкіндік беретін уакттын шынайы масштабында аткарылатын жумыс. Мундай жуйелермен материалды акындарды бакылау, ендіріске кызмет керсетудін оперативті баскарылуы, орын ауыстыруларды баскарумен байланысты турлі міндеттер шешіледі. Микроденгейде апараттык жуйелердін уш турін аныктайды: жоспарлык АЖ узак мерзімді шешімдерді кабылдау ушін экімшілік денгейде курылады: логистикалык тібек беліктерін куру мен колайландыру; ондірісті жоспарлау; корларды жаппай баскару, резервтерді баскару;
бейпозитивті немесе диспетчерлік АЖ койманы немесе цехты баскару денгейінде АЖ нін кейінге калдырылан жумысынын аткарылуын камтамасы ету ушін, орта мерзімді жане узак мерзімді перспективана шешімдер кабылдау ушін, ішкі коймалык немесе ішкі зауытын коліктерін баскару ушін, жуктерді тапсырыстар бойынша іріктеу мен оларды кешендеу ушін; жіберілетін жуктерді ескеру ушін, корларды косалкы белшекті турныдан баскару ушін
курылады. 3) аткарушы АЖ шынайы уакыт режимінде кунделікті жумыстарды аткару ушін оперативті немесе экімшілікті баскару денгейінде курылады: МА баклау; ондіріске кызмет керсетуді оперативті тургыдан баскару; орын ауыстыруларды баскару. Жоспарлык акпараттык жуйелерде ЛЖ ді жиынтыкты МА-мен байланыстырушы міндеттер шешіледі. Соган коса, « отім-ондіріс-камту» тізбегінде толассыз жоспарлау жузеге асырылады, ол ез кезегінде касіпорынды материалды техникалык камту жуйесіне кажетті талаптарды уснумен бірге нарык талаптарынын негізінде курылан ондіріс касіпорыннын тиімді жуйесін куруга мумкіндік береді. Берілген адіс аркылы жоспарлы жуйелер логистикалык жуйені сырткы ортамен, жиынтыкты материалды анмен туйістіреді. Бейпозитивті жане аткарушы жуйелер алан койылан жоспарларды нактылап, олардын белек ендірістік беліктерінде, коймаларда, сонымен катар нактылы жумыс орындарында орындалуын камтамасыз етеді. Акпараттык жуйелердін тік жене келденен турлеріндегі интеграциясы. Логистика концепцияларына сайкес турлі топтара жаткызылатын апараттык жуйелер ортак АЖ -ге интеграцияланады. Интеграция тік жане келденен болып белінеді. Келденен акпараттык анындар аркылы бейпозитивті, акпараттык жане жоспарлык жуйелер арасынданы байланыс тік интеграция деп аталады. Апараттык, бейпозитивті жане жоспарлык жуйелерді байланыстырушы принципиалды кесте тертінші суретте келтірілген. Келденен апараттык арындар аркылы бейпозитивті жане аткарушы жуйелердегі міндеттердін белек кешендері арасынданы байланы келденен интеграция деп аталады. Логистикаданы акпараттык технологиялар. Байланыс пен акпарат куралдары саласындары,логистикалык баскару идеяларын тажірибеде жузеге асыруа мумкіндік берген FTY-дін басты жетістіктеріне келесілер жаткызылады: 1) логистикалык жуйелердін баскарудын компьютерлену, накты: - ЭВМ курылуы жане жаппай колданылуы, - жоспарлау, болжамдау, шешімдерді кабылдау, колайландырыл ан _міндеттерді шешу урдістерін багдарламалык жуйелердін курылуы; маліметтер базасын енгізу, автомандыратын колданбалы 2) маліметтерді жіберу курылыларынын дамуы:
акпаратты жіберу стандарттарынын жасап шыгарылуы,
акпаратты жіберу курылиыларынын курылуы (факс аппараттар, EDI - маліметтер алмасуынын электронды турде журу, компьютерлік желілер), онын ішінде жылдам эрекет етуші курылиылар ( гарыштык телекомуникациялы жуйелер).
Ол оз кезегінде шикізат, косалкы беліктер, КА козгалыстарынын барлык кезендерін бакылауга мумкіндік беріп, натижесінде ол МА баскарудын баламалы кестелерінде ірі шырындарды накты аныктауга мумкіндік жасайды. Сол себептен касіпорындарданы анындардын барлык турлерін уйымдастыру мен баскарудын жана, тиімді здістерін жасап шытарудын кажеттілігі тундады. Сонымен катар принципиалды жана мумкіндіктер пайда болды: - жартылай фабрикаттардын болуын, КА шы арылымын, ендірісті корлардын жа дайын, МР жеткізілімдерінін келемдерін, ондірушіден тутынушына дейінгі жолдары жуктер орналасуынын мекен жайын автоматты тургыдан бакылау;
келіктендірілетін жуктердін реквезиттары жайлы акпараттын оперативті жіберілімі;
- шынайы уакыт режимінде енім козалысынын фазаларын баскару мен мониторингін жузеге асыру, ез кезегінде шикізаттын бастапкы кайнар козінен аралык ондірістік, коймалык жане келіктік урдістер аркылы акыры тутынушыта дейін журеді;
отім нарыктары, фирманын кызметі, онын басекеге кабілетті калпын багалау жайлы акпаратты оперативті турыдан алу, ондеу жане талдау;
«кагазсыз» технологияларды колдану: электронды жазба, электронды телемдік жуйелер, жуктерді келіктендіру, келісім шарттарды жасау, банк есептерін азірлеу барысында электронды жолдамалаушы кужаттаманы жіберу;
электрондык коммерция жуйелерін куру.
Акпараттык технологиларды колдану материалды агындарды баскарудын тиімділігін принципиалды жана денгейге кетеруге мумкіндік берді.