Строительные нормы и правила строительная терминология

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
3 
СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ И ПРАВИЛА 
СТРОИТЕЛЬНАЯ ТЕРМИНОЛОГИЯ 
 
 
BUILDING TERMINOLOGY 
 
 
 
А
эфф
 – удельная 
эффективная 
активность 
естественных  радионуклидов  в  строительных 
материалах. 
 
А
ЭФФ 
–  құрылыс  материалдарындағы  табиғи 
радионуклидтердің 
меншікті 
тиімді 
белсенділігі. 
Абак
 – верхняя 
плита 
капители, 
воспринимающая нагрузку от антаблемента. 
 
Абак
 – сәнмаңдайшадан  түсетін  жүктемені 
қабылдап 
алатын 
капительдің 
жоғарғы 
тақтасы. 
Абляция
 – унос вещества с поверхности твердого 
тела  потоком  горячего  газа  в  результате 
оплавления,  сублимации,  испарения,  разложения 
и эрозии материала. 
 
Абляция
 – материалдардың  балқытылуы, 
сублимациялануы,  булануы,  ыдырауы  және 
мүжілуі  нәтижесінде  қатты  дененің  бетінен 
ыстық газдың ағынымен заттың әкетілуі. 
Абляционные 
материалы
 – материалы, 
предохраняющие 
конструкцию 
от 
непосредственного  контакта  с  атмосферой  или 
продуктами  сгорания.  Например:  наиболее  часто 
применяющиеся  обугливающиеся  пластмассы  на 
основе 
фенольных, 
кремнийорганических 
и 
др.синтетических  смол,  содержащих  в  качестве 
наполнителя  углерод  (в  т.ч.  графит),  диоксид 
кремния (кремнезем, кварц) и др. 
 
Абляциялық 
материалдар
 – құралымды 
атмосферамен  немесе  жанатын  өнімдермен 
тікелей  жанасудан  қорғайтын  материалдар. 
Мысалы:  толтырғыш  ретінде  көміртегі  (с.б. 
графит),  кремний  диоксиді  бар  (кремнезем, 
кварц)  фенолдық,  кремнийорганикалық  және 
басқа  синтетикалық  шайырлардың  негізіндегі 
жиі 
пайдаланылатын 
көмірленген 
пластмассалар. 
Абонемент – 
1)  заранее  приобретенное  право 
пользоваться  в  течение  фиксированного  срока 
услугами, 
благами, 
посещать 
отдельные 
заведения; 2) документ, удостоверяющий право на 
получение услуг. 
 
Абонемент – 
1)  қызметтерді,  игіліктерді,  жеке 
мекемелерді 
белгілі 
мерзім 
бойынша 
пайдаланудың күні бұрын иеленген құқығы; 2) 
қызметтерді 
пайдалану 
құқығын 
куәландыратын құжат. 
Абонент
 – потребитель, 
пользователь 
распространенного  вида  массовых  услуг  (связи, 
отопления 
и 
т.д.); 
лицо, 
обладающее 
абонементом. 
 
Абонент
 – жаппай  көрсетілетін  қызметтің 
белгілі  бір  түрін  тұтынушы,  пайдаланушы 
(байланыс,  жылыту  және  т.б.);  абонементті 
иелінуші тұлға. 
Абонентская 
задолженность
 – обязанность 
абонента  оплатить  уже  предоставленные  услуги, 
срок оплаты которых истек.  
 
Абоненттік  берешек
 – абоненттің  өзіне 
көрсетілген,  төлеу  мерзімі  біткен  қызметтерді 
төлеуге міндеттілігі.  
Абонентская 
плата – 
плата, 
вносимая 
юридическими  или  физическими  лицами  за 
многократное, 
длительное 
пользование 
предоставляемыми услугами. 
 
Абонементтік  төлемақы – 
заңды  және  жеке 
тұлғалардың  абонемент  бойынша  көрсетілетін 
қызметтерді 
ұзақ 
уақыт, 
бірнеше 
рет 
пайдаланғаны үшін төлейтін ақысы. 
Абразивные  материалы
 – твердые  горные 
породы 
и 
минералы 
(природные 
и 
искусственные),  используемые  в  виде  куска  или  в 
измельченном 
состоянии 
для 
механической 
обработки  (шлифования,  притирки,  заточки  и 
т.п.) 
изделий 
из 
металла, 
дерева, 
стекла, 
пластмассы 
и 
др. 
материалов. 
Природные 
абразивные материалы – алмаз, корунд, наждак, 
гранат, 
кварц, 
пемза; 
искусственные – 
электрокорунд,  карборунд,  синтетический  алмаз 
и др. 
 
Түрпілі  материалдар
 – темірден,  ағаштан, 
шыныдан,  пластмассадан  және  басқа  да 
материалдардан 
жасалған 
бұйымдарды 
механикалық  өңдеу  (тегістеу,  үйкеу,  қайрау 
және 
т.с.с.) 
үшін 
кесек 
түрінде 
немесе 
ұнтақталған  қалпында  пайдаланылатын  қатты 
тау жыныстары және минералдар (табиғи және 
жасанды).  Табиғи  түрпілік  материалдар – 
алмас,  корунд,  зімпара,  анартас,  кварц, 
көбіктас;  жасандылары – электрокорунд, 
карборунд, синтетикалық алмас және т.б. 
Абразивная обработка
 – механическая обработка 
изделий  из  металла,  дерева,  пластмассы,  стекла  и 
др. материалов абразивным инструментом.  
 
Абразивтік  өңдеу
 – металдан,  ағаштан, 
пластмассадан, 
шыныдан 
және 
басқа 
материалдардан 
жасалған 
бұйымдарды 
түрпілеу құрал-сайманмен механикалық өңдеу. 
Абрис – 
линейное 
очертание 
предмета, 
контурное изображение. 
 
Абрис  (жиек  сызба) – 
заттың  сызба  кескіні, 
контурлық кескінделуі. 
Абсолютная прибыль
 – прибыль, равная доходу, 
который 
предприниматель 
получил 
от 
реализации  всех  товаров  и  услуг  за  вычетом 
расходов. 
 
Абсолюттік  пайда
 – шығынды  шегеріп 
тастағанда  кәсіпкердің  барлық  тауарлары  мен 
қызметтерін    жүзеге  асырғанынан  алған 
табысына тең пайда. 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
4 
Аванс
 – предварительная  выплата  денежных 
средств за предстоящие работы. 
 
Аванс
 – атқарылатын  жұмыстарға  алдын  ала 
төленетін ақшалай төлем. 
Аварийно-восстановительные 
работы 
в 
чрезвычайной 
ситуации 
– 
первоочередные 
работы  в  зоне  чрезвычайной  ситуации  по 
локализации  отдельных  очагов  разрушений  и 
повышенной  опасности,  по  устранению  аварий  и 
повреждений 
на 
сетях, 
восстановлению 
минимально 
необходимых 
условий 
для 
жизнеобеспечения  населения,  а  также  работы  по 
санитарной 
очистке 
и 
обеззараживанию 
территории. 
 
Төтенше жағдайдағы апаттық-қалпына келтіру 
жұмыстары – 
төтенше  жағдай  аймағындағы 
бірінші  кезектегі  жұмыстар:  кейбір  бұзылу 
және  жоғары  қауіпті  ошақтарын  оңашалау, 
желілердегі  апаттар  мен  зақымдарды  жою, 
халықтың 
өмір 
сүруінің 
ең 
қажетті 
жағдайларын  қалпына  келтіру,  сондай-ақ 
аймақты 
санитарлық 
тазарту 
және 
залалсыздандыру. 
Аварийно-спасательные  работы  в  чрезвычайной 
ситуации 
–  действия  по  спасению  людей, 
материальных  и  культурных  ценностей,  защите 
природной среды в зоне чрезвычайных ситуаций, 
локализации 
чрезвычайных 
ситуаций 
и 
устранению  опасных  воздействий  и  факторов. 
Аварийно-спасательные  работы  характеризуются 
наличием  факторов,  угрожающих  жизни  и 
здоровью 
проводящих 
эти 
работы 
людей, 
требуют  специальной  подготовки,  экипировки  и 
оснащения. 
 
Төтенше 
жағдайдағы 
апаттық-құтқару 
жұмыстары – 
төтенше  жағдай  аймағындағы 
адамдарды, 
материалдық 
және 
мәдени 
құндылықтарды 
құтқару, 
табиғи 
ортаны 
қорғау,  төтенше  жағдайды    оқшаулау  және 
қауіпті 
әсерлер 
мен 
факторларды 
жою. 
Апаттық-құтқару 
жұмыстарында 
бұл 
іс-
қимылды атқарып жатқан адамдардың өміріне 
және 
денсаулықтарына 
қауіп 
төндіретін 
факторлар 
болады,  олардан 
арнайы 
дайындық,  жабдықтану  мен  құралдану  талап 
етіледі. 
Аварийный  тормоз  эскалатора
 – устройство, 
предназначенное  для  остановки  лестничного 
полотна 
эскалатора 
 
при 
срабатывании 
блокировки 
скорости 
и 
самопроизвольном 
изменении направления движения, а также отказе 
рабочего тормоза. 
 
Эскалатордың 
апаттық 
тежегіші
 – 
жылдамдық  бұғауы  іске  қосылғанда  және  өз 
еркімен  қозғалу  бағыты  өзгергенде,  сондай-ақ 
жұмысшы 
тежегіш 
істен 
шыққанда, 
эскалатордың  баспалдақ  тақтасын    тоқтатуға 
арналған құрылғы. 
 
Авария
 –  событие,  заключающееся  в  переходе 
объекта  с  одного  уровня  работоспособности  или 
относительного  уровня  функционирования  на 
другой,  существенно  более  низкий,  с  крупными 
нарушениями режима работы объекта. 
 
Апат
 – нысанның  жұмыс  қабілеттілігінің  бір 
деңгейден  немесе  салыстырмалы  түрде  бір 
қызмет ету деңгейінен екінші өте төмен деңгейге 
нысанның 
жұмыс 
тәртібінің 
көлемді 
бұзылуымен өтуін тұжырымдаушы оқиға. 
 
Автобетоносмеситель – 
установленный  на  шасси 
автомобиля  бетоносмеситель,  обеспечивающий 
дозированное 
приготовление 
смеси 
и 
непрерывное ее перемешивание при перевозке. 
 
Автобетонараластырғыш 
-
қоспаларды 
мөлшерлеп 
дайындайтын 
және 
олардың 
тасылуы 
кезінде 
үздіксіз 
араластыруын 
қамтамасыз  ететін  автомобильдің  шассиіне 
орнатылған бетонараластырғыш. 
Автовокзал – 
комплекс сооружений и различных 
технических 
средств 
для 
обслуживания 
пассажиров  на  конечных  и  узловых  пунктах 
междугородних автобусных линий. 
 
Автовокзал – 
автобустардың  қалааралық 
бағыттарында 
шеткі 
және 
тораптық 
жерлерінде  жолаушыларға  қызмет  көрсету 
үшін қойылған имараттар кешені және әр түрлі 
техникалық жабдықтар. 
Автогрейдер – 
самоходная  колесная  дорожно-
строительная 
машина, 
оснащенная 
вспомогательным 
органом 
для 
разрушения 
дорожных  покрытий  и  сменным  оборудованием 
бульдозера, снегоочистителя и др. 
 
Автогрейдер – 
жол  жабынын  талқандайтын 
қосалқы  құрылғысымен  жабдықталған  және 
бульдозердің,  қар  тазалағыштың  және  т.б. 
ауыстырмалы 
аспабы 
бар 
өзі 
жүретін 
дөңгелекті жол құрылысының машинасы.  
Автодорожный  мост
 – мост,  предназначенный 
для 
движения 
безрельсовых 
транспортных 
средств  и  пешеходов.  К  автодорожным  мостам  в 
городах  относят  также    мосты,  пропускающие 
трамвай. 
 
Автомобиль  жолының  көпірі – 
рельссіз  көлік 
құралдарының  және  жаяулардың  жүруіне 
арналған  көпір.  Қалаларда  трамвай  жүретін 
көпірлерді  де  автомобиль  жолы  көпірінің 
қатарына жатқызады. 
Автодром
 – территория 
со 
специально 
оборудованными 
трассами 
для 
спортивных 
соревнований, 
испытаний 
автомобилей 
и 
тренировки  (обучения)  водителей.  В  состав 
автодрома  входят  также  трибуны  для  зрителей, 
помещения 
для 
технического 
обслуживания 
автомобилей, гаражей и пр. 
 
Автодром – 
спорттық 
жарыстар, 
автомобильдерді  сынау  және  жүргізушілердің 
тәжірибе 
алуы 
(үйренуі) 
үшін 
арнайы 
жабдықталған  жолдары  бар  аумақ.  Автодром 
құрамына  сондай-ақ,  көрермендер  мінбелері, 
автомобильдерді  техникалық  күтуге  арналған 
бөлмелер, гараждар және т.б. енеді. 
Автозаправочная  станция  блочно-контейнерного   
Блок-контейнерлі  типті  автожанармай  құю 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
5 
типа
 – комплекс зданий, наземных резервуаров и 
других  сооружений,  выполненных  в  виде  блок-
контейнеров, 
предназначенных 
для 
приема, 
хранения 
и 
заправки 
нефтепродуктами 
автомототехники. 
станциясы – 
жерүстілік  резервуарлар  және 
мұнай  өнімдерін  автомототехникаға  құюға,  
сақтауға, 
қабылдауға 
 
арналған 
блок-
контейнерлер  түрінде  жасалған  өзге  де  ғима-
раттар  кешені. 
Автозаправочная  станция  стационарного  типа
 — 
комплекс 
зданий, 
подземных 
и 
наземных 
резервуаров 
и 
других 
сооружений, 
предназначенных 
для 
приема, 
хранения 
и 
заправки нефтепродуктами автомототехники. 
 
Стационарлық типтi жанармай станциялары
 – 
автомототехникаға  мұнай  өнiмдерiн  құю, 
сақтау және қабылдауға арналған жерасты мен 
жерүстілік 
резервуарлар 
және 
басқа 
да 
құрылыс ғимараттарының кешенi. 
Автокар
 – безрельсовая  самоходная  тележка  с 
двигателем и грузовой платформой.  Применяется 
для 
механизации 
погрузочно-разгрузочных 
работ. 
Нередко 
оборудуется 
подъемными 
платформами, грузоподъемными кранами и др. 
 
Автокар – 
қозғалтқышы 
және 
жүк 
платформасы  бар  рельссіз  өзі  жүретін  арба. 
Тиеу-жүк 
түсіру 
жұмыстарын 
механикаландыру 
үшін 
пайдаланылады. 
Көтеру 
платформаларымен, 
жүккөтергіш 
крандармен және т.б. жиірек жабдықталады. 
Автоклав
 – герметичный  аппарат  (плотно 
закрывающийся котел) для проведения различных 
физико-химических  процессов  при  нагревании  и 
повышенном давлении. 
 
Автоклав – 
қыздыру  және  жоғары  қысым 
кезінде түрлі физикалық-химиялық процестерді 
жүргізуге    арналған  герметикалық  аппарат 
(тығыз жабылатын қазандық). 
Автоклавные 
материалы – 
строительные 
материалы  и  изделия  на  основе  силикатных 
вяжущих  (извести,  цементов  и  их  смесей)  и 
неорганических заполнителей (кварцевого песка), 
твердеющие  при  повышенной  температуре  и 
давлении. 
 
Автоклав 
материалдары – 
силикат 
тұтқырғыштары  (әк,  цемент  және  олардың 
қоспалары) 
және 
органикалық 
емес 
толықтырғыштары  (кварцты  құм)  негізіндегі 
жоғары  температура  мен  қысым  жағдайында 
қатаятын 
құрылыс 
материалдары 
мен 
бұйымдары. 
Автомагистраль,  автострада
 – автомобильная 
дорога  обычно  большой  протяженности,  с 
высокой 
пропускной 
способностью 
и 
разделительной 
полосой 
для 
разобщения 
встречных  транспортных  потоков,  не  имеющая 
пересечений на одном уровне с другими путями. 
 
Автомагистраль,  автострада – 
бір  деңгейде 
басқа 
жолдармен 
қиылыспайтын, 
өткізу 
мүмкіндігі  жоғары  және  көліктердің  қарсы 
ағынын оңашалау үшін бөлуші жолақтары бар 
үлкен ұзындықтағы автомобиль жолы. 
Автоматизация
 – применение  автоматических 
технических 
средств 
и 
систем 
управления, 
освобождающих 
человека 
частично 
или 
полностью  от  непосредственного  участия  в 
процессах получения, преобразования, передачи и 
использования 
энергии, 
материалов 
или 
информации. 
Автоматизируются: 
производственные  процессы,  процессы  расчета,  
проектирования, 
обработки 
статистических 
данных,  планирования,  управления  и  многое 
другое. 
 
Автоматтандыру – 
энергияны, материалдарды 
немесе ақпараттарды пайдалану, беру, өзгерту, 
алу  процесстерінде  адамды  тікелей  қатысудан 
жарым-жартылай  немесе  толық  босататын 
автоматикалық  техника  құралдарының  және 
басқару  жүйелерінің  қолданылуы.  Өндіріс 
процестері, 
есептеу 
процестері, 
жобалау, 
статистикалық 
мәліметтерді 
әзірлеу, 
жоспарлау,  басқару  және  басқа  да  көп 
әрекеттер автоматтандырылады. 
Автоматизация  проектирования
 – применение 
средств  вычислительной  техники  и  оргтехники 
при  проектировании  приборов,  машин,  систем, 
сооружений 
и 
т.п. 
Автоматизация 
проектирования  позволяет  повысить  качество 
конструкторской  документации  и  существенно 
сократить сроки проектирования. 
 
Жобалауды  автоматтандыру – 
құралдарды, 
машиналарды,  жүйелерді,  имараттарды  т.с. 
жобалауда  есептеу  техника  құралдарының 
және 
ұйымдастыру 
техникаларының 
қолданылуы. 
Жобалаудың 
автоматтандырылуы 
конструкторлық 
құжаттардың 
сапасын 
көтеруге 
және 
жобалаудың 
уақытын 
елеулі 
қысқартуға 
мүмкіндік тудырады. 
Автоматизация 
производства
 – способ 
организации производства, при котором функции 
управления  и  контроля,  ранее  выполнявшиеся 
человеком, 
передаются 
автоматическим 
устройствам.  Осуществляется  путем  перевода 
технологии 
на 
использование 
автоматизированных 
агрегатов, 
механизмов, 
промышленных  роботов  и  робототехнических 
комплексов, автоматических линий и т.п. 
 
Өндірісті  автоматтандыру - 
бұрын  адам 
орындайтын 
басқару 
және 
бақылау 
функцияларын 
автоматтандырылған 
құрылғыларға 
беру 
арқылы 
өндірісті 
ұйымдастыру 
тәсілі. 
Автоматтандырылған 
агрегаттарды, 
механизмдерді, 
өнеркәсіптік 
роботтарды 
және 
робототехникалық 
кешендерді,  автоматтандырылған  линияларды 
және  т.с.с.  технологияларды  пайдалануға  беру 
арқылы іске асырылады. 
Автоматизированная  система  проектирования - 
совокупность 
математических 
методов 
 
Жобалаудың  автоматтандырылған    жүйесі
  – 
нысандардың  жобалау    сметалық  құжаттарын  

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
6 
технических 
средств 
(ЭВМ, 
средств 
связи, 
устройств  отображения  информации  и  т.д.)  и 
организационных  комплексов,  обеспечивающих 
рациональную разработку проектно-технической, 
сметной документации объектов в соответствии с 
заданием. 
тапсырысқа сәйкес тиімді әзірлеуді қамтамасыз 
ететін  математикалық  әдістердің,  техникалық 
құралдардың 
(ЭЕМ, 
байланыс 
тәсілдері, 
ақпаратты бейнелейтін құрылғылар және т.с.с.) 
және ұйымдастыру кешенінің жиынтығы. 
Автоматизированная  система  управления  (АСУ)
 
– 
совокупность 
математических 
методов, 
технических 
средств 
(ЭВМ, 
средств 
связи, 
устройств  отображения  информации  и  т.д.)  и 
организационных  комплексов,  обеспечивающих 
рациональное  управление  сложным  объектом 
(процессом) в соответствии с заданной целью. 
 
Басқарудың 
автоматтандырылған 
 
жүйесі 
(БАЖ) – 
күрделі 
нысанды 
(процесті) 
қойылған  мақсатқа  сәйкес  тиімді  басқаруды 
қамтамасыз  ететін  математикалық  әдістердің, 
техникалық  құралдардың  (ЭЕМ,  байланыс 
тәсілдері,  ақпаратты  бейнелейтін  құрылғылар 
және 
т.с.) 
және 
ұйымдастыру 
кешенінің 
жиынтығы. 
Автоматизированная 
система 
управления 
строительством 
(АСУС) – 
совокупность 
административных, 
организационных, 
экономико-математических 
методов, 
средств 
вычислительной  техники,  оргтехники  и  средств 
связи, 
взаимосвязанных 
в 
процессе 
своего 
функционирования 
для 
принятия 
соответствующих 
решений 
и 
проверки 
их 
исполнения. 
 
Құрылысты  басқарудың  автоматтандырылған  
жүйесі  (ҚБАЖ) 
–  тиісті  шешім  қабылдауға 
және  оның  орындалуын  тексеруге  арналған 
өзінің  істеу  процесіндегі  өзара    байланыстағы  
әкімшілік, 
ұйымдастырушылық, 
экономикалық-математикалық    әдістерінің,  
есептеу-техникалық 
құралдарының 
ұйымдастыру,  техниканың  және  байланыс 
құралдарының жиынтығы. 
 
Автоматизированное  рабочее  место  (АРМ)
 – 
рабочее 
место 
оператора, 
диспетчера, 
конструктора,  технолога  и  др.,  оснащенное 
средствами  вычислительной  техники  (ПК)  для 
автоматизации 
процессов 
переработки 
и 
отображения  информации,  необходимой  для 
выполнения производственного задания. 
 
Автоматтандырылған  жұмыс  орны  (АЖО) - 
өндірістік 
тапсырманы 
орындауға 
қажет 
ақпаратты  өңдеу  және  бейнелеу  процестерін 
автоматтандыру 
үшін 
есептеу 
техникасы 
құралдарымен  (ЖК)  қамтамасыздандырылған 
оператордың,  диспетчердің,  конструктордың, 
технологтың және т.б. жұмыс орны. 
Автоматическая  линия
 – комплекс  рабочих 
машин 
и 
вспомогательного 
оборудования, 
автоматически  выполняющих  в  определенной 
технологической 
последовательности 
и 
с 
заданным  ритмом  весь  процесс  изготовления  или 
переработки  продукта  производства  или  его 
части.  
 
Автоматтандырылған  желі – 
өндіріс  өнімін 
немесе  оның  бөлігін  бүкіл  дайындау  немесе 
қайта  өңделу  процесін  белгілі  технологиялық 
жүйелілікпен  және  тапсырманың  ырғағымен 
өзі  автоматты  түрде  орындайтын  жұмыс 
машиналарының 
 
және 
көмекші 
жабдықтардың кешені. 
Автоматический 
пожарный 
извещатель – 
пожарный извещатель, реагирующий на факторы, 
сопутствующие пожару. 
 
Автоматты  өртті  хабарлаушы - 
өртке  ілеспелі 
факторларді қабылдап  өртті хабарлаушы. 
Автоматическое 
управление – 
поддержание 
нормального  функционирования  управляемого 
объекта  (машины,  прибора,  системы  и  др.)  в 
соответствии 
с 
заданным 
алгоритмом 
без 
непосредственного 
участия 
человека. 
Осуществляется  с  помощью  технических  средств, 
обеспечивающих  автоматический  сбор,  хранение, 
передачу  и  переработку  информации,  а  также 
формирование 
управляющих 
воздействий 
(сигналов) на объект управления.  
 
Автоматты 
басқару – 
тікелей  адамның 
қатынасуынсыз  берілген  алгоритмге  сәйкес 
басқарылатын  нысанның    (машиналардың, 
аспаптардың,  жүйелердің  және  т.б.)  қалыпты 
қызмет 
атқаруын 
қолдау. 
Ақпаратты 
автоматты жинау, сақтау, беру және әзірлеумен   
қамтамасыздандыратын 
техникалық 
құралдардың  көмегімен,  сондай-ақ  басқару 
нысанына  басқару  ықпалын  (сигналдарын) 
қалыптастыру арқылы жүзеге асырылады. 
Автомобилеразгрузчик, 
автомобилеопрокидыватель
 – устройство  для 
выгрузки сыпучих грузов (зерна, щебня, гравия и 
др.) из кузовов бортовых автомобилей. 
 
Автомобильден 
түсіргіш, 
автомобильден 
аударғыш – 
бортты 
автомобильдің 
шанағынан 
сусымалы 
жүкті 
(түйірлерді, 
қиыршықтастарды,  малтатастарды  және  т.б.) 
түсіруге арналған құрылғы. 
Автомобильная 
дорога
 – дорога, 
предназначенная 
главным 
образом 
для 
безопасного  и  удобного  движения  автомобилей. 
Основные  элементы  автомобильной  дороги: 
земляное  полотно,  проезжая  часть  с  дорожной 
одеждой,  обочины  для  временной  остановки 
автомобилей. 
 
Автомобиль 
жолы 
– 
ең 
алдымен 
автомобильдердің  қауіпсіз  және  ыңғайлы 
жүруіне  арналған  жол.  Автомобиль  жолының 
негізгі бөлшектері: жер төсемі, жамылғысы бар 
жүру  жолағы,  автомобильдердің  уақытша 
тоқтауына арналған жол жағасы.  
Автомобильный  кран,  автокран
 – самоходная 
погрузочно-разгрузочная 
машина, 
 
Кран  орнатылған  автомобиль,  автокран – 
автомобильдің  шассиінің  үстіне  жинақталған 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
7 
смонтированная  на  автомобильном  шасси,  с 
рабочим  органом  в  виде  поворотной  консольной 
стрелы. 
бұрылатын аспа  жебелі  жұмыс  құрылғысы  бар 
өзі жүретін, жүк тиейтін-түсіретін машина. 
Автомобильный  полигон
 – участок  местности, 
оборудованный для испытаний автомобилей. 
 
Автомобиль  полигоны – 
автомобильдерді 
сынақтан  өткізу  үшін  жабдықталған  жер 
телімі. 
Автомобильный 
транспорт
 – транспорт, 
осуществляющий  перевозку  грузов  и  пассажиров 
по  дорогам  с  различными  видами  покрытий,  а 
также в условиях бездорожья.  
 
Автомобиль  көлігі - 
әр  түрлі  жабынды 
жолдармен,  сондай-ақ  жолсыз  жағдайларда 
жүктер  мен  жолаушыларды  тасуды  жүзеге 
асыратын  көлік. 
Автономная 
(индивидуальная) 
котельная
 – 
котельная,  предназначенная  для  теплоснабжения 
одного здания или сооружения. 
 
Дара  (жеке)  қазандық – 
жеке  ғимаратты 
немесе 
имаратты 
жылумен 
жабдықтауға 
арналған қазандық. 
Автопогрузчик – 
самоходная 
подъемно-
транспортная машина с приводом от двигателя со 
сменным  рабочим  оборудованием  (ковшами, 
вилочными  захватами  и  др.);  служит  для 
погрузки,  разгрузки,  укладки  в  штабеля  и 
перемещения штучных и сыпучих грузов. 
 
Автотиегіш – 
қозғалтқыштан  жетегі  мен 
ауыстырмалы  жұмыс  құрылғысы  (шөміштері, 
айыр қармауыштары және т.б.) бар өзі  жүретін 
көтергіш-тасымалдаушы  машина;  тиеу,  жүк 
түсіру,  қатарға  қалау  және  дара  немесе 
сусымалы  жүктерді  бір  жерден  бір  жерге 
ауыстыру үшін қызмет етеді. 
Автостоянка  открытого  типа
 —  сооружение  без 
наружных стеновых ограждений или открытое, по 
крайней  мере,  с  двух  противоположных  сторон. 
Сторона 
считается 
открытой, 
если 
общая 
площадь  отверстий,  распределенных  по  стороне, 
составляет  не  менее 50 % наружной  поверхности 
этой стороны в каждом ярусе (этаже). 
 
Ашық  типті  автотұрақ – 
сыртқы  қабырғасы 
қоршаусыз немесе тым болмағанда, екі қарама-
қарсы  жақтары  ашық  имараттар.  Бетке 
таратылған  тесіктердің  жалпы  аумағы  сол 
беттің  сыртқы  аумағының 50%-нан  әр  қабатта 
артық болса ғана бет ашық деп есептелінеді. 
Автостоянки 
с 
пандусами 
(рампами) — 
сооружения,  которые  имеют  ряд  постоянно 
повышающихся  (понижающихся)  полов  или  ряд 
соединительных пандусов между полами, которые 
позволяют 
автомашине 
на 
своей 
тяге 
перемещаться от и на уровень земли. 
 
Көлбеушелері 
(жарыққалқандары 
бар) 
автотұрақтар – 
автомашиналарға  жер  бетінен 
көтерілуіне  және  түсуіне  мүмкіндік  туғызатын 
ұдайы  көтерілетін  (төмендейтін)  еден  немесе 
еден араларында көлбеу еңістер қатарлары бар 
имараттар. 
Агломерат
 – рыхлые  скопления    обломков 
горных пород. 
 
Агломерат
 – тау  жыныстары  сынықтарының 
борпылдақ жинақтары. 
 
Агломерация
 – фактическое  слияние  многих 
городов и населенных пунктов. 
 
Агломерация
 – көптеген  қалалар  мен  елді 
мекендердің шын мәнінде бірігуі. 
Агрессивная  среда
 – среда,  воздействие  которой 
вызывает  коррозию  строительного  материала  в 
изделии или конструкции. 
 
Жеміргіш 
орта – 
бұйымдарда 
немесе 
құралымдарда 
құрылыс 
материалының 
тоттануын тудыратын әсерлі орта. 
Агрессивное 
воздействие
 – воздействие 
агрессивной 
среды, 
вызывающей 
коррозию 
строительного материала. 
 
Жеміргіш  әсер – 
құрылыс  материалының 
тоттануын тудыратын ортаның жеміргіш әсері. 
Адаптация 
(в 
технике)
 – способность 
технических 
устройств 
или 
систем 
приспосабливаться  к  изменяющимся  внешним 
воздействиям  или  (и)  к  изменениям  собственной 
структуры либо алгоритма функционирования. 
 
Бейімделу  (техникада) – 
сыртқы  әсерлердің 
өзгеруіне  немесе  (және)  өзінің  құрылымының 
не  қызмет  атқару  алгоритмінің  өзгеруіне 
техникалық  жабдықтардың  немесе  жүйелердің 
бейімделу қабілеттілігі. 
 
Адгезия
 – сцепление  (слипание)  разнородных 
твердых  или  жидких  тел,  соприкасающихся 
своими поверхностями. 
 
Адгезия  –
  әр  текті  қатты  немесе  сұйық 
денелердің беттерімен өзара ілінісуі (жабысуы). 
Административный штраф
 – штраф, налагаемый 
налоговым  органом  на  плательщика,  который  не 
подал в срок налоговую декларацию или  вообще 
не  подал  ее,  не  заплатил  в  срок  причитающийся 
налог  или  вообще  не  заплатил  его,  а  также 
совершил  другие  нарушения.  Штраф  обычно 
взымается 
в 
виде 
твердой 
надбавки 
или 
определенного  процента  от  причитающегося 
налога. 
 
Әкімшілік  айыппұл
 – салық  мағлұмдамасын 
мерзімінде  бермеген  немесе  мүлде  бермеген, 
тиісті  салықты  уақытында  төлемеген  немесе 
мүлде 
төлемеген, 
сондай-ақ 
басқа 
да 
жолсыздық  жасаған  төлеушіге  салық  органы 
салатын  айыппұл.  Айыппұл  әдетте,  тұрақты 
үстеме  немесе  тиесілі  салықтың  белгілі  бір 
пайызы түрінде өндіріліп алынады. 
 
Адресант
 – 1) отправитель 
почты 
или 
телеграфный отправитель; 2) грузоотправитель. 
 
Адресант
 – 1) пошта  жөнелтуші  немесе 
телеграф  жөнелтімдерін  жолдаушы  адам; 2) 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
8 
жүк жөнелтуші. 
Адресат
 – получатель  отправленного  груза, 
товара, письма. 
 
Адресат
 – поштаны, 
тауарды 
және 
жөнелтілген жүкті алушы. 
Аквариум – 
специальные 
резервуары 
(застекленные ящики и банки, крупные бассейны), 
приспособленные 
для 
содержания 
водных 
животных и растений. 
 
Аквариум – 
су  жануарлары  мен  өсімдіктерін 
ұстау  үшін  бейімделген  арнайы  қоймалар 
(шыныланған  жәшіктер  мен  банкалар,  ірі 
бассейндер). 
Акведук,  мост-водовод
 – сооружение  в  виде 
моста или эстакады с водоводом (трубой, лотком, 
каналом); строят в местах пересечения водовода с 
оврагом, ущельем, рекой, дорогой и др. 
 
Арна  көпір – 
көпір  немесе  суарнасы  (құбыры, 
науасы,  арнасы)  бар  эстакада  тәрізді  имарат; 
суарнасы саймен, шатқалмен, өзенмен, жолмен 
және т.б. қиылысқан жерде салынады. 
Аккредитование
 – открытие кредита для какого-
либо учреждения, его лица. 
 
Аккредитивтеу – 
қандай  да  бір  мекеме,  оның 
жеке тұлғасы үшін несие ашуы. 
Активные  красители
 – красители,  обладающие 
способностью 
образовывать 
прочную 
химическую связь с волокном. 
 
Әсерлі 
бояғыштар – 
талшықпен 
берік 
химиялық  байланыс  туғызатын  қасиеті  бар 
бояғыштар. 
 
Активный  ил
 – ил,  образующийся  при  очистке 
сточных  вод  в  аэрационном  бассейне  (аэротенке) 
из 
частиц, 
не 
задержанных 
первичным 
отстойником,  и  адсорбирующих  коллоидных 
веществ 
с 
размножающимися 
на 
них 
микроорганизмами. 
 
Әрекетті  лай – 
ағын  суды  аэрациялық 
бассейнде  (аэротенкте)  тазартқандағы  бірінші 
деңгейдегі 
тұндырғыш 
бөгемеген 
түйіршіктерден 
және 
көбейетін 
микроорганизмдері  бар  сіңіруші  коллоидтық 
заттардан түзілген лай. 
Активы
 – учетная  категория,  включающая 
стоимость  собственного  имущества  рыночного 
субъекта, 
а 
также 
средства 
и 
запасы, 
предназначенные для уплаты задолженности. 
 
Активтер
 – есепке алу категориясы, құрамына 
нарық  тұлғасының  жекеменшікті  мүліктерінің 
құны, сондай-ақ қарыздарды төлеуге арналған 
қаржы мен қорлары кіреді. 
Активы предприятия
 (организации) – все активы, 
используемые 
для 
предпринимательской 
деятельности. 
 
Кәсіпорынның 
(ұйымның) 
активтері
 – 
кәсіпкерлік  қызмет  үшін  пайдаланылатын 
барлық активтер. 
Акустика
 – звуковая 
(акустическая) 
характеристика какого-либо помещения. 
 
Акустика – 
қандай  да  бір  бөлмелердің 
дыбыстық (акустикалық) сипаттамасы. 
Акустические 
материалы
 – материалы, 
предназначенные  для  снижения  шума  и  создания 
оптимальных условий слышимости в помещении; 
подразделяются 
на 
звукопоглощающие 
и 
звукоизоляционные. 
 
Акустикалық  материалдар 
–  шуды  азайту 
және  бөлмеде  естілу  жағдайын  тиімді  жасау 
үшін 
арналған 
материалдар; 
дыбыссіңірушілерге 
және 
дыбысоқшалауғыштарға ажыратылады. 
Акционер
 – владелец  акций  акционерного 
общества, приобретая которые он становится его 
членом.  Акционер  имеет  право  участвовать  в 
общих  собраниях,  избирать  и  быть  избранным  в 
руководство  акционерного  общества,  получать 
свою долю прибыли общества (в виде дивиденда) 
и  часть  имущества  (в  размере  стоимости  акции) 
при  ликвидации  общества,  в  то  же  время 
акционер  отвечает  по  обязательствам  общества 
своей 
долей 
капитала, 
представленного 
в 
стоимости его акций. 
 
Акционер
 – акционерлік  қоғамның  акциялар 
иесі,  акция  иемдену  арқылы  акционерлік 
қоғамның  мүшесі  болады.  Акционер  жалпы 
жиналысқа  қатысуға,  акционерлік  қоғамның 
басшылық қызметіне сайлануға және сайлауға, 
қоғам  таратылғанда  өзіне  тиісті  түсім  үлесін 
алуына  (дивиденд  ретінде)  хұқы  бар,  сонымен 
бірге акционер акцияның құны ретіндегі өзінің 
капитал 
үлесіне 
қоғамдағы 
міндеттемесі 
бойынша жауап береді. 
Акционерное  общество – 
юридическое  лицо, 
выпускающее акции с целью привлечения средств 
для осуществления своей деятельности.  
 
Акционерлік  қоғам - 
өзінің  қызметін  атқару 
үшін  қаражат  келтіру  мақсатымен  акциялар 
шығаратын заңды тұлға. 
Акция – 
ценная 
бумага, 
выпускаемая 
акционерным  обществом  и  удостоверяющая 
право  на  участие  в  управлении  акционерным 
обществом,  получение  дивиденда  по  ней  и  части 
имущества  акционерного  общества  при  его 
ликвидации. 
 
Акция – 
акционерлік  қоғамның  шығаратын 
және 
акционерлік 
қоғамды 
басқаруға 
қатынасуға,  акционерлік  қоғам  таратылғанда 
оның  мүліктерінің  бөлігін  және  дивидендін 
алуға құқығын куәландыратын құнды қағаз. 
Алебастр
 – 1) одно  из  названий  строительного 
гипса; 2) природный гипс в виде тонкозернистого 
агрегата снежно-белого цвета (гипсовый камень); 
сырье 
для 
получения 
полуводного 
(строительного)  гипса  путем  обжига  при 140-
180
о
С. 
 
Алебастр – 
1) құрылыстық  гипс  атауларының 
бірі; 2) түсі  қардай  ақ  ұнтақталған  агрегат 
тәрізді  табиғи  гипс  (гипс  тасы); 140-180
о
С 
күйдіру  арқылы  жартылайсулы  (құрылыс) 
гипсін алу үшін арналған шикізат. 
Алкидные  лаки
 – растворы  алкидных  смол  в 
органических  растворителях.  Применяются  в 
 
Алкид  лактары – 
органикалық  еріткіштердегі 
алкид  шайырларының    ерітіндісі.  Тоттануға 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
9 
качестве  антикоррозионных  и  атмосферостойких 
покрытий  для  защиты  и  отделки  различных 
изделий  из  дерева  и  металла,  приготовления 
эмалевых красок и грунтовок. 
қарсы  және  атмосфера  әсеріне  тұрақты  жабын 
ретінде  ағаштан  және  металдан  жасалған 
әртүрлі  бұйымдарды  қорғау  және  әрлеу,  эмаль 
бояулары  және  астарламаларды  дайындау 
үшін қолданылады. 
Алюминиевые 
конструкции 
-
 
строительные 
конструкции,  основным  материалом  которых 
служат  алюминиевые  сплавы  или  технический 
алюминий. 
 
Алюминий 
құралымдар – 
негізгі 
материалдары  болып  алюминий  қорытпалары 
немесе  техникалық  алюминий  қызмет  ететін 
құрылыстық құралымдар. 
Алюминирование
 – нанесение  на  поверхность 
металлических изделий алюминия или сплавов на 
его  основе  с  целью  защиты  изделий  от  коррозии, 
улучшения 
внешнего 
вида, 
придания 
им 
специальных физико-химических свойств. 
 
Алюминийлеу – 
бұйымдарды  тоттанудан 
сақтау,  сыртқы  көрінісін  ажарлау,  оларға 
арнайы  физика-химиялық  қасиеттерді  беру 
үшін  алюминийді  немесе  оның  негізіндегі 
қорытпаларды  металл бұйымдардың беттеріне 
түсіру. 
Аминопласты, 
карбамидные 
пластики
 – 
пластмассы 
на 
основе 
мочевино- 
и 
меламиноформальдегидных 
смол. 
Прочные, 
трудногорючие, 
светостойкие, 
легко 
окрашиваемые  материалы  с  хорошими  физико-
механическими 
и 
электроизоляционными 
свойствами. Аминопласты используют в качестве 
отделочных, 
тепло- 
и 
звукоизоляционных 
материалов в строительстве. 
 
Аминопластар,  карбамид  пластиктері – 
несеп 
және 
меламиноформальдегид 
шайырлары 
негізіндегі  пластмассалар.  Жақсы  физикалық-
механикалық 
және 
электроқшалауғыш 
қасиеттері  бар,  беріктігі  мол,  қиын  жанатын, 
күнге  тұрақты,  жеңіл  боялатын  материалдар. 
Аминопластарды құрылыста әрлеу, жылу және 
дыбысоқшалауғыш 
материалдар 
ретінде 
пайдаланады. 
Аммонийная коррозия бетона
 –  коррозия бетона 
в  результате  его  взаимодействия  с  растворами 
солей аммония. 
 
Бетонның  аммонийлық  тоттануы – 
аммоний 
тұздарының 
ерітінділерімен 
әрекеттесу 
нәтижесіндегі бетонның тоттануы. 
Амортизатор
 – устройство для смягчения ударов 
в  машинах,  сооружениях  с  целью  уменьшения  их 
колебаний 
и 
защиты 
от 
воздействия 
динамических нагрузок. 
 
Бәсеңдеткіш 
– 
машиналардағы, 
құрылыстардағы  соққыларды  жұмсарту  мен 
олардың 
тербелісін 
азайтуға 
және 
динамикалық жүктемелердің әсерінен қорғауға 
арналған құрылғы. 
Амортизационные 
отчисления
 – право 
на 
уменьшение 
дохода 
на 
амортизационные 
отчисления  предоставляется  в  знак  признания 
факта 
уменьшения 
стоимости 
средств 
производства  в  течение  срока  их  службы. 
Благодаря 
предоставлению 
права 
на 
амортизационные 
отчисления 
стоимость 
основного  средства  распределяется  на  несколько 
лет  таким  образом,  что  на  каждый  год 
приходится 
соответствующая