Студенттік ғылыми-тəжірибелік конференциясының материалдары

249 
Обращают  на  себя  внимание  и  предложения  Президента  РК  Н.А.  Назарбаева 
относительно  дальнейшего  реформирования  ООН  в  части  необходимости  повышения 
дееспособности  ООН  как  ключевого  механизма  коллективного  регулирования 
международных  отношений  и  формирования  многополярного  мироустройства  на  основе 
Устава  ООН  и  норм  международного  права,  учитывая  современные  геополитические  и 
геоэкономические реалии [5]. 
В  Стратегии  «Казахстан-2050»  Н.А.  Назарбаев  определил  дальнейшие  масштабные 
задачи  по  совершенствованию  внешней  политики  страны.  Здесь  и  развитие  партнерств  с 
Россией, Китаем, странами Центральной Азии, США, Европейским Союзом, государствами 
Азии,  и  диверсификация  внешней  политики,  развитие  экономической  и  торговой 
дипломатии,  и  активное  участие  в  устранении  конфликтных  ситуаций  в  мире  и  регионе  и 
другие. 
Особо  следует  отметить,  что  Н.А.  Назарбаев предложил  новый  формат 
международного диалога - G-Global, который позволит объединить усилия всех строк в деле 
создания справедливого и безопасного миропорядка. 
Выступая  в  апреле 2013 г.  на 12-й  сессии  Боаоского  азиатского  форума,  Президент 
Казахстана  заявил,  что  Азия - центр  экономической  активности , который  задает  тон 
мировым  рынкам.  Поэтому  следующим  этапом  станет  становление  континента  как 
ключевого источника идей и моделей развития. Здесь будет формироваться международная 
повестка дня не только в экономике, но и во многих других сферах. 
Президент  Казахстана  также  отметил,  что  «в  мае 2012 года  Казахстан  предложил 
идею  создания  глобальной  диалоговой  площадки G-Global. Необходимость  вывода 
дискуссий  по  ключевым  проблемам  мировой  экономики  на  глобальный  коммуникативный 
уровень  возникла  в  силу  того,  что  и G8, и G20 не  предложили  миру  новую  архитектуру 
дальнейшего  экономического  развития.  Это  наша  инициатива  по  поддержке  системного 
диалога  для  поиска  путей  преодоления  глобального  кризиса,  в  котором  сегодня  участвуют 
140 стран мира... » [6]. 
Все  обозначенные  в  Стратегии  «Казахстан-2050»  цели  еще  раз  наглядно 
свидетельствуют,  что  в  основе  казахстанской  внешней  политики  лежит  философия 
неконфронтационности, это значит наша страна не противник соседних государств, не враг 
государствам  мира  и  любые  шаги  многостороннего  и  двустороннего  сотрудничества - есть 
нормальность  международных  отношений  на  основе  равноправия,  учета  интересов  друг 
друга,  взаимной  выгоды.  Казахстан  демонстрирует  понимание  проблем  своих 
международных  партнеров,  следуя  необходимой  для  нахождения  взаимопонимания 
открытости  предпринимаемых  шагов  сотрудничества.  Само  собой  понятно,  что  при  всей 
неконфронтационности внешней политики Казахстана в случае появления реальной  угрозы 
нашей  национальной  безопасности  нашего  государство  не  может  не  реагировать  и  не 
отстаивать  своих  позиций  до  конца.  Поэтому  в  Послании  Президента  РК - Лидера  Нации 
Н.А. Назарбаева народу Казахстана Стратегия  «Казахстан-2050»: новый политический курс 
состоявшегося  государства  указывается,  что «Казахстан  должен  укреплять  свою 
обороноспособность  и  военную  доктрину,  участвовать  в  различных  механизмах 
оборонительного сдерживания. 
Разрабатывая  национальную  оборонительную  модель,  мы  должны  сотрудничать  с 
различными странами и организациями. 
Казахстан  будет  тесно  работать  с  союзниками  по  ОДКБ  и  способствовать  усилению 
потенциала и боеспособности Коллективных сил оперативного реагирования» [7]. 
Став независимым, Казахстан обрел полную свободу заниматься своими внутренними 
делами, модернизацией своей страны, развитием и укреплением наших позиций в мире. 
Сегодня Казахстан приступает к осуществлению политики социально-экономической 
модернизации,  предложенной  Главой  государства.  Цель  модернизации - подготовка 
общества к жизни в условиях новой индустриально-инновационной экономики, поддержание 
баланса  между  форсированным  экономическим  развитием  Казахстана  и  широким 

250 
обеспечением  граждан  общественными  благами.  Утверждение  социальных  отношений, 
основанных  на  принципах  права  и  справедливости.  И  внешняя  политика  Казахстана 
призвана  обеспечить  внешнеполитические  условия,  способствующие  эффективной 
реализации  этих  величественных  задач,  безусловного  выполнения  Стратегии  «Казахстан-
2050». 
 
Список литературы: 
1.  Мысль. 2013 - №1 - С. 24. 
2.  Там же - С. 28. 
3.  Токаев К. Свет и тень. - Астана, 2007 - С. 95. 
4.  Казахстанская правда. 15 декабря 2012 г. 
5.  Султанов  Б.К.,  Музапарова  Л.М.  Становление  внешней  политики  Казахстана:  история, 
достижения, взгляд в будущее. - Алматы: КИСИ, 2005 - С. 38. 
6.  Казахстанская правда. 19 апреля 2013 г. 
7.  Казахстанская правда. 15 декабря 2012 г.  
 
 
О РАЗВИТИИ СИСТЕМЫ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ ПО ПЛАНУ НАЦИИ  
«100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 
Соломуха А., Суродина А.  
Научный руководитель: к.и.н., доцент Даниярова А.Е.,  
Карагандинский государственный медицинский университет 
 
Общественно-политическая  ситуация  в  ретроспективе  и  на  сегодняшний  день 
обосновывает закономерность воздействия на развитие общества социально-экономического 
фактора.  Программа «100 конкретных  шагов»,  предложенная  Главой  нашего  государства 
Н.А.  Назарбаевым  с  целью  реализации  Пяти  институциональных  реформ – это 
последовательные  уверенные  шаги  на  пути  вхождения  Казахстана  в  тридцатку  развитых 
государств мира, комплексная программа модернизации государства, выступающая ответом 
на  глобальные  и  внутренние  вызовы,  которая  направлена  на  цивилизованное  развитие 
казахстанского  общества,  на  решение  проблем  человека,  во  имя  которого  осуществляются 
реформы. В настоящее время проводятся широкомасштабные мероприятия, рассчитанные на 
динамичное  развитие  социально-экономических  и  общественно-политических  основ 
государства. 
100  конкретных  шагов  по  реализации 5 институциональных  реформ,  обеспечат 
Казахстану  долгосрочный  рост  во  всех  сферах.  Эффективная  реализация  Плана  нации 
требует  активного  взаимодействия  государственных  органов,  экспертного  сообщества  и 
гражданского сектора. 
Национальный  план  состоит  из  двух  разделов  и  пяти  пунктов: 1.  Формирование 
профессионального  государственного  аппарата. 2. Обеспечение  верховенства  закона. 
3. Индустриализация и  экономический  рост. 4. Идентичность  и  единство. 5. Формирование 
подотчетного государства. 
Предусмотрен  подробный  механизм  реализации  плана.  В  настоящее  время  уже 
создана  национальная комиссия  по  модернизации при Президенте  Республики  Казахстан, в 
составе  которой  действуют  пять  рабочих  групп,  состоящих  из  высокопрофессиональных 
отечественных и зарубежных экспертов. 
В 80-м  шаге  стратегического  документа  говорится  о  внедрении  обязательного 
социального  медицинского  страхования.  Усиление  финансовой  устойчивости  системы 
здравоохранения  на  основе  принципа  солидарной  ответственности  государства, 
работодателей  и  граждан.  Приоритетное  финансирование  первичной  медико-санитарной 
помощи  (ПМСП).  Первичная  помощь  станет  центральным  звеном  национального 
здравоохранения  для  предупреждения  и  ранней  борьбы  с  заболеваниями [1]. Здесь  стоит 

251 
отметить,  что  Казахстан  за  годы  своей  независимости  добился  определенного  прогресса  в 
развитии  системы  здравоохранения.  Масштабная  модернизация  этой  социальной  сферы 
начала  проводиться  с 2005 года.  Благодаря  этим  реформам  в  системе  здравоохранения  у 
каждого  гражданина  Республики  Казахстан  появилась  возможность  самостоятельного 
выбора  медицинского  учреждения,  где  он  может  вне  зависимости  от  места  проживания 
получать  плановое  лечение.  Кроме  этого,  в  стране  внедрены  новые  формы  управления  и 
создана  конкурентная  среда  для  учреждений  здравоохранения.  Внедренные  новшества 
способствовали повышению средней продолжительности жизни казахстанцев. 
Вопросы  здоровья  нации  одно  из  перспективных  направлений  развития  социума. 
Главной  целью  вхождения  в 30  самых  конкурентоспособных  стран  мира  является 
повышение  благосостояния  казахстанцев.  Согласно  проекту  концепции  внедрения 
обязательного  социального  медицинского  страхования  в  Казахстане  до 2030 года 
предлагается  с 2017 года  ввести  обязательные  отчисления  работодателей  за  работающее 
население в рамках введения СМС. В реализации такого формата будет соблюден принцип 
солидарной  ответственности,  то  есть  государство  в  этом  случае  гарантирует  обязательную 
бесплатную  социальную  медпомощь,  работодатель  в  свою  очередь  оплачивает  услуги,  а 
гражданин  получает  ее.  Государство  же  будет  обеспечивать  финансирование  медицинской 
помощи  для  несовершеннолетних,  многодетных  матерей,  пенсионеров,  участников  и 
инвалидов  ВОВ,  учащихся  интернатных  организаций,  студентов-очников,  безработных, 
беременных женщин и тех, кто находится в отпусках по уходу за ребенком до трех лет. По 
словам  медиков,  граждане,  не  осуществляющие  страховые  взносы,  будут  получать 
гарантированный объем бесплатной медицинской помощи, но на определенных условиях. 
В 80-м  шаге  плана  нации  отмечается  приоритетное  финансирование  первичной 
медико-санитарной  помощи  (ПМСП).  Первичная  помощь  станет  центральным  звеном 
национального здравоохранения для предупреждения и ранней борьбы с заболеваниями. 
 Для повышения доступности и качества медицинских услуг в Республике Казахстан 
развивается частная медицина.  В 81-м шаге программы Президента страны «100 конкретных 
шагов»  говорится  о  развитии  частной  медицины,  внедрении  корпоративного  управления  в 
медучреждениях [1]. Корпоративное  управление  медицинскими  организациями  будет 
способствовать  прозрачности  услуг  за  счет  конкуренции  на  основе  финансирования 
первичной медико-социальной помощи в условиях социального медицинского страхования. 
В конечном счете, это обстоятельство должно улучшить качество лечения казахстанцев. 
В плане нации «100 конкретных шагов» определены основные приоритеты развития 
системы  здравоохранения  Республики  Казахстан.  Для  достижения,  поставленных  задач 
государство  планирует  улучшить  жизнь  каждого  казахстанца,  снизить  заболеваемость  и 
смертность,  улучшить  состояние  здоровья  населения,  путем  повышения  квалификации 
специалистов для оказания качественной медицинской помощи. 
 
Список литературы 
1. План нации «Сто конкретных шагов» Президента Н.А. Назарбаева // Казахстанская 
правда. - 2015. - 20 мая. 
 
 
ТƏУЕЛСІЗДІК ЖƏНЕ Т.РЫСҚҰЛОВ 
Тəжіханов Ə.Б. 
Ғылыми жетекшісі:т.ғ.к., доцент Бейсенбекова Н.А. 
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті 
 
Алаш  зиялыларының  арманы  болған  тəуелсіздіктің  орнағанына 25 жыл  тол-ды.  Осы 
жолда  қазақ  халқынаң  экономикасы,  мəдениеті,  оқу-ағарту  саласында  жəне  автономия 
туралы өзіндік көзқарасы болған Т.Рысқұловтың еңбегі мол. 

252 
Көрнекті  мемлекет  жəне  қоғам  қайраткері  Т.Рысқұловтың 20 жылдан  астам  уақытқа 
созылған  саяси  өмірі  мен  оның  қарапайым  халықтың  мүддесі  үшін  жүргізген  күресін  жəне 
көрнекті  қайраткердің  тарихи  жəне  əдеби  мұраларын  зерттеудің  қажеттілігі  естен 
шығармағанымыз  абзал.  Тұрартанудың  тарих-намасына  көз  жүгіртсек,  оның  мемлекеттік 
жəне  қоғамдық  қызметіне  араласқан 4-5 жылы,  Түркістан  қазақ  əжептəуір  зерттелгенін 
байқаймыз.  Т.Рысқұловтың  ортамыздағы  қызметіне  байланысты  зерттеу  жұмысы  өз 
зерттеушілерін күтуде. 
Бүкіл  түркі  халықтарына  ортақ  тұлға,  халықаралық  дəрежедегі  ірі  қабілеткер 
Т.Рысқұлов өзінің қырық жылға жуық өмірінің жартысын халық мүддесі жолындағы күреске 
арнады.  Осы  күрес  оны  өз  замандастарының  арасынан  көрнекті  мемлекет  жəне  қоғам 
қайраткері дəрежесіне дейін көтерді. Т.Рысқұлов 1922 жылдың 13 желтоқсанында құрылған 
мəдени  ағартушылық  бағыттағы  «Талап»  ұйымын  құруға  ат  салысқан,  Ə.Бөкейхановты 
себепсіз  қамауға  алған  кезде  де  Т.Рысқұлов  пен  С.Қошанов  И.В.Сталинге  хат  жазған 
болатын. Сол кезде ол қостаған түрлі бюролардың қызметін ашық сынап, халықтың мүддесін 
жоғары  қол  берді.  Ол  əрқайсысы  өзінше  бір  бөлек  əлем  болып  жататын  орта  азиялық 
мемлекеттердің,  əсіресе,  сол  кездегі  Түркістан  республикасы  мен  Қазақстан  республикасы, 
Орта  Азияның  батыс  бөлігі  мен  орта  бөлігінің  бір-бірімен  экономикалық  қарым-қатынас 
орнатып,  байланысқа  түсуіне  ықпал  жасаған  бірден-бір  тұлға  да  Т.Рысқұлов.  Ұлттық 
тұрғыда республикалар мен олардың алыс аймақтарының экономика, мəдениет, білім беру, 
денсаулық  сақтау  салаларының  дамуына,  минералдарды  ашу  мен  пайдалану,  универси-
теттерді  құру,  Магнитогорск  пен  Кузнецк  металлургия  зауыттарын,  Шымкент  қорғасын 
зауыты, Сталиноград, Челябі зауыттарын, Балқаш мыс қорыту зауыт-тарын, Қарағанды жəне 
Кузбасс  көмір  бассейндері  секілді  өнеркəсіп  ошақтарын  ашу  мен  дамытуға  үлкен  үлес 
қосқан.  Сонымен  қатар,  ел  экономикасын  дамы-тудың  ең  тиімді  тəсілдерін  ұсынып, 
нарықтық  қатынастарды  еңгізу,  орта  жəне  жеңіл  өнеркəсіпті  дамыту,  салықтық  қаржылық 
операцияларды жүзеге  асыру,  акционерлік қоғам құру барысында іргелі жұмыстар жасады. 
Ол  əркез  өнер-кəсіптің  барлық  салаларын  өнеркəсіптік  жүйеге  көшіру  кереметтігін  айтты. 
Қытайда  көп  жылдар  бойы  қолданып  келген  шаруашылық  есептің  төркіні  Рыков  пен 
Рысқұловтың  экономикалық  саясатында  жатқанын  біреу  білсе  біреу  білмес.  Бұл  факты 
Т.Рысқұловтың тек саясаткер ғана емес, əлемдік дəрежедегі экономист екенін көрсетсе керек. 
Кеңестік  тоталитарлық  жүйе  кезінде  қазақ  халқының  мүддесі  үшін  күрескен 
азаматтың бүгінгі күнде аты ауызға алынбай кетті. Оның реформаторлық еңбегі əлі де болса 
өз бағасын алған жоқ. Тек қазақ халқы ғана емес бүкіл Орта Азия, Ресей Федерациясы, тіпті 
Еуразияның азаттық қозғалыстарының алдында Рысқұловтың еңбегі ерен. 
Бүгінде  кейбір  тарихшылар  мен  филологтар  қатысы  жоқ  деген  пікірлер  айтып  жүр. 
Алашорда үкіметі мен Алаш партиясының маңызы көптеген пікір таластарға арқау болғаны 
белгілі. Осы арада көптеген қоғам қайраткерлерінің еңбегі еленбей қалды. Солардың ішінде 
С.Сейфуллин, С.Асфендияров, Т.Рысқұлов, У.Қабылов, С.Мұқановтар бар. 
М.Шоқай тұтас Түркістан идеясын ұстанса, Т.Рысқұлов екі ірі империяның ортасында 
түрік  тілді  халықтарының  конференциясын  құрғысы  келді.  Бірақ  оған  тоталитарлық  жүйе 
мүмкіндік  бермеді.  Оның  бүкіл  түркі  жұртына  жасаған  қызметін  саналап  өтпей-ақ,  кейбір 
маңызды деген идеялары мен қызметтерін атап өтуді парыз деп білеміз. 
Ең бірінші, экономикаға тоқталып кетелік. Ол ең алғашқылардың бірі болып, металды 
өңдеу  туралы,  екінші,  Жетісу  темір  жолы,  үшінші,  Орта  экономикалық  одаққа  сол  кездегі 
Түркістан,  Хорезм,  Бұхара  республикалары  мен  Түркістан  республикасының  арасында 
кедендік одақ құру мəселесін жолға қойған. 
1920  жылы  Түркістан  республикасы  мен  Қазақстан  республикасы  арасына  экономикалық 
байланыс  орнату  жолында  қызмет  атқарған.  Өткен  ғасырдың 80-жылдары  Т.Рысқұловтың 
əйелімен  «Лениндік  саяси  бюро  мен  Сталиндік  саяси  бюрода  жұмыс  істеген  адамдардың 
қандай айырмашылығы болды?» - деп сұрағанда, ол кісі: «Ең бірінші:Лениндік саяси бюро 
мүшелері,  Троцкий  болсын,  Свердлов  болсын,  Рыков  болсын,  Дзержинский,  Каменев, 
Куйбышев,  Фрунзе,  Луначарский,  Кржижановский,  Чичерин  болсын,  бұлардың  барлығы 

253 
мамандар  еді.  Өмірлік  тəжіибесі  мол,  жан-жақты,  теориялық  білімі  зор,  өзіндік  пікірі  бар 
азаматтар еді»,-деп жауап берген. Ал «Сталиндік бюро құлщылдық, жағымпаздық, бірін-бірі 
мадақтау, реформаторлық ой-өрісі төмен Ворошилов , Кағанович, Молотовтар»,-деген [1]. 
Осы екі бюроның кезінде қызмет атқарған алты алашқа аты əйгілі қазақ азаматтарының бірі 
де, бірегейі де – Т.Рысқұлов. Ол РСФСР Совпаркомында жүріп, алты Алашты басқарған.тОл 
саяси  қайраткер  ретінде  көп  іс  тындырды.  Т.Рысқұлов 1919 жылы 11 наурызда  Түркістан 
компартиясы  орталық  комитеті  жанынан  Мұсылман  бюросын  құрды.  Аз  уақыт  ішінде  осы 
бюроның беделі көтеріліп, билігіне елеу-лі ықпал етті. Түркістан республикасындағы күрделі 
мəселелер  Мұсылман  бюросының  қарауына  қосылып,  шешіліп  жатты.  Ол  осында  да 
экономика, мəдениет, қаржы, əскер, тіл, шекара, сот жүйесінен бастап, басқа да өзекті мəсе-
лелерді  қарап,  шешуді  қамти  бастады.  Жергілікті  ұлт  өкілдерін  басшылыққа  тартты. 
Түркістан компартиясы орталық компариясы орталық комитетін Түркістан атқару комитетін 
Мұсылма  бюросымен  санасатын  жағдайға  жеткізді.  Егер,  Т.Рысқұлов  басшы  болмаса, 
Мұсылман бюросы сондай халықтық билік дəрежесіне жетпес еді. Т.Рысқұлов мұсылмандар 
мүддесі тұрғысынан қараған-дықтан, сол кездің өзінде-ақ оған  «Ұлтшыл», «Панисламшыл» 
деген айыптау-лар тағылды. Оның ұлтшылдығы езгіге түскен түркі халықтарын қорғап, шын 
жанашырлық көрсетіп, өз жерлерін билеп, өзгеге есе жібермеуі туралы айтқадығы байқалды. 
Т.Рысқұлов  қай  жерде  басшылықта  жүрмесін,  жауапты  орындарға  кадрларды 
жергілікті  ұлт  өкілдерінен  тартып  жүрді.  Оның  Түркістан  республикасындағы  рөлі  мен 
ықпалы  ерекше  еді.  Ол  əр  кез  халықтық  идеяны  ұстанған,  Т.Рысқұлов – М.Тынышбаев. 
Х.Досмұхамедов,  К.Жалелов,  М.Əуезов,  М.Жұмабаев  іспетті  Алаш  зиялыларын,  Ташкент 
шаһарына  шоғырландырып, 1922 жылы  желтоқ-санда  «Талап»  атты  ғылыми  қоғам  құрды. 
1934  жылы  желтоқсанда  Қ.И.Сатпаев  пен  К.Орджоникидзені  кездестіріп,  Жезқазған  мыс 
кеніне  қаржы  бөлгізуі – ұлтына,  ұлттық  интелекцияға  қамқорлығының  айқын  көрінісі. 
Бекболат есімді кісіні Бай баласы оқып жүр  деген арызы ізімен институттан Д.А.Қонаевты 
шығармақшы болғанда. Т.Рысқұлов А.В.Луначарский арқылы,оны оқуға қайта қабылдатқан, 
Н.Нұрмақовты  ВЦИК-ке  орналастырса,  С.Мендешев  Тұрардың  арқасында 1926-1930 жж. 
Мəскеуде  қызмет  атқарған.  Ж.Домұхамедов  Өзбекстаннан,  Қазақстаннан  қуылған  соң,  оны 
Мəскеуде жұмысқа орналас-тырды. Түркістан университеті медицина факультетінің студенті 
кезінде  Аққағаз  Досжановаға  шəкіртақы  да  бергізген.  Т.Рысқұлов  Геллерді  орнынан  алып, 
С.Асфендияровты Түркістан Республикасында денсаулық сақтау министрі етіп тағайындап, 
М.Жұмабаевты Ташкентке шақыртып, қамқорлығы-на алған. Диваевті зейнетақы баспанамен 
қамтамасыз  еткен,  Ташкенттегі  абақтыдан  шығып  келгенде,  денсаулығы  нашаарлаған 
М.Əуезовты 1932 жылы 
шипажайға 
орналастырған. 
Қырғызстаннан 
қуылған 
Қырғызсубпаркомының төрағасы Ж.Абдрахмановты Самара облысында атқару комитетінің 
орынба-сары,  Оренбург  облысында  ауыл  шаруашылық  саласын  басқаруына  дейін  себепкер 
болған.  М.Тынышбаевты  Қоқан  автономиясына  жұмысқа  орналастыр-ған  С.Қожанов  екеуі 
И.В.Сталинге  жедел  хат  жіберіп,  Ə.Бөкейхановты  абақтыдан  босатқызған.[2]  Сталинмен 
келісіп, Нұрмақовты ВЦИК-тегі ұлттар бөлімінің бастығының орнына отырғызса, Бауыржан 
Момышұлының Ленинградтағы Қаржы акаде-миясында білім теңізінен сусындауына тікелей 
ықпал  еткен.  Ш.Айтматовтың  əкесі  Төреқұлды  Т.Рысқұлов  қолынан  жетектеп  жүріп, 
Ташкнтке оқуға түсір-ген. Кейін қырғыздың көрнекті қоғам қайраткері болған, 1938 жылы « 
Халық  жауы»  ретінде  атылып  кеткен  Төреқұл  Айтматов  Т.Рысқұловтың  тікелей  тəрбиесін 
көрген шəкірті болған. [3] 
Т. Рысқұлов – ұлт-азаттық көтерілісті басқарушы, өзі де оған тікелей қаты-сушы адам. 
Əулиеата уезін басқарып, қазақтың революциялық жастар ұйымын құруға мұрындық болған. 
Сталиннің  саяси  репрессиясына 1923 жылы  ең  бірін-ші  қарсы  тұрған  адам.  Бүкіл  көшпелі 
республикаларда мал шаруашылығын кеңінен дамыту керектігін айтқан. Алайда, 1928 жылы 
ұсынған  тың  жерді  игеру  мəселесі  тек 1954 жылы  ғана  іске  асты.  Түркістан  мемлекетінде 
қазақ  халқы  қалыптассын  деген  игі  ниетпен  Жетісу  облысынан  көшіп  кеткен  адамдарды 
қайтадан  қайтару  комиссиясын  басқарған.  Жеке-дара  күрескер  ретінде  қанаушылықтты  ол 
сынды ұлттық саясатты ашық айтып, сынаған Тұрардай күрескер жоқ. Үндістан үшін – Неру, 

254 
Түркия үшін – Ататүрік, Қытай үшін – Сунь- Ят Сен қандай болса біз үшін Тұрар да – сондай 
биік тұлға. Сонымен өткен тарихымызға зер сала қарасақ. Алаш қозғалысының тарихы мен 
еліміздің бүгіні арасында өзара байланыс пен сабақтастық бар. Бұл сабақ-тастықтың өзегі – 
ұлттық мемлекеттік мəселесі. Алашордашылар ұлтжандылық танытып ұлт мүддесін қорғады. 
Қазақ елінің болашақ тағдыры жолында аянбай күресті. Алаш жетекшілері көрсетіп кеткен 
бағыт-бағдар  еліміздің  егеміндік  алып,  тəуелсіз  мемлекет  болған  кезде  де,  өз  маңызын 
жоймай, қазақ қоғамын əлемдік өркениетпен ұштастыруға жол сілтеп отырды. 
ХХ  ғасыр  басында  Ə.  Бөкейханов  бастаған  ұлт  қайраткерлерінің  алаш  атын  партияға 
да,  үкіметке  де  беруі  тарихқа  адалдықтың,  сол  күнге  жəне  болашақ    бағдарды 
анықтаудың жолы. 
Қазір  біз – азат  елміз.  Зиялы  қауым  ұсынысын  ескерген  Үкімет 2008 жылы  «Алаш 
қозғалысы»  туралы  арнайы  Қаулы  қабылдады.  Бұл – қуанышты  нəрсе,  əрине.  Бірақ,  іс 
мұнымен  бітпек  емес.  Себебі,  қазақта  «Тегін  білмеген – тексіз»  деген  сөз  бар.  Мемлекет 
басшысының  өзі  Алаш  қайраткерлерінің  «Абайдан  кейінгі  тыныстар»,  Алаш  қозғалысын – 
«Мемлекетінің  бастауы»  деп  отырса,  билік  буынындағы  жауапты  қызметкерлер  білім  мен 
мəдениет  жүйесіндегі  мамандар  зиялы,  сабырлы  іс  иесі  демократия  жолында  ұлт 
тұлғаларының  еңбегін  лайықты  зерделеп,  байыптап,  насихаттауы  тиіс.  Ұлттың  алдағы 
жолын осы арқылы өрістетпек. Өз заманының патриоты, тарихи тұлға, қазақ елінің ғана емес 
жалпы түркі халықтарының азаттығын ойлаған Т.Рысқұлов туралы зерттеулер əлі де жалғаса 
береді. 
 
Əдебиеттер тізімі: 
1. Əдебиет айдыны. 2008 ж. 31 маусым 
2. Егемен Қазақстан. 2006ж. 26 қараша 
3. Ақиқат. 2009 ж. №5. 51-58 бет 
 
  

жүктеу/скачать 4,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: