Т а б и ғ а т ғ ы л ы м и п е д а г о г и к а л ы қ журнал
жүктеу/скачать 3,37 Mb. Pdf көрінісі
|
ІҮ топ. 1 . Қарабүлақ Алматы
2. Аксу
Қостанай 3. Обаған Ақтөбе 4. Шаған Қарағанды 5. Елек Шығыс Қазақстан облысы IV. Жаңа сабак түсіндіру. Қызығушылықты ояту. “Ой шақыру” әдісінде тақырыпқа байланысты жүмбақ жасырылады.
Магынаны тану сатысы. Балалардан елі- міздегі акын-жазу- шылардың көл ту ралы жазған жыр- шумақтарынан үз- інді сүрау арқылы жаңа сабак. әрі ка рай жалғастырыла- ды.
V. Сабакты бекі- ту. 1. Соқыр теке ой- ыны. 2. Ребус-анаграм ма. 3. Кластерлік жо- бамен жүмыс.
Бүл ойында ор топтан ш ыққан оқушылардың көздерін байлаймыз. Да- йын көл макеттері алдын-ала тақтага ілінеді. Окушылар ретімен көлдін сүлба- сын қолымен сипап сезу аркылы, қандай көл екенін және ол көлдің ағынды немесе ағынсыз екенін айтып беруі керек.
Торт топқа берілген ребустағы суреттерді шешкенде ш ыққан сөздерді торкөздердің орқайсысының түс-түстарына орналастырып шықса, айрыкша корсетілген сызықтың бойынан Е.Н. Көмековтың көне жазба деректеріндегі “ Гаргуз” деп аталған көлдің аты шығады.
СЖ)
{ География жэне табигат ) {б 720
ТсГі VI. Үйге тапсырма беру. Қазакстанның ірі көлдері мен ірі бөгендерін кескін картаға түсіріп, жүмыс дәптердегі тапсырмаларды орындау.
Г еог ра ф и ял ы к ди кт ан т ал у Кар та ме н ж ү м ы с Сәй ке ст енд ір у те ст К о л Б о ге н Қ а за к ст ан ны ң ко лд ер і м ен
б о ге н д ер і С оқ ы р те к е о й ы н ы Р еб у с- ана гра мм а Ь С та ст ер л ік
ж об ам ен ж ү м ы с Қ о р ы ты н д ы
“+ ” - өте жоғары, — жоғары, ” - орта, ” — төмен. Оңтүстік Қазақстан облысы Ш ардара ауданы Ж аушықүм ауылы. А РА Л А С С А Б А Қ М ҮХТАРО ВА Ш ынар, №37 мектеп-гимназияның география пәні мугалімі “ Еуразияның халқы және елдері” тақырыбын өткенде, Еуразия жерін- д е гі халы қты ң қоны стануы на ж әне тілдік топтар ға бөлінуіне баса назар аудара отырып, оқулы қтан тыс қосы м ш а д е р е кте р пайдаландым. Д ү н и е ж ү зін ің ф изикал ы қ картасы, ко нтур л ы қ ж эн е атлас карталар саб а қты ң кө рне кіл ік қүралдары ретінде қолданы лды . I. Үйы м дасты ру кезең і. Үйымдастыру кезеңінде сабақтың ерекшелігі ескерілді. II. Ү й тапсы р м асы н сурау. Еуразия м ате ригін д егі биіктік белдеу- л е рдің орналасуы ж әне ер екш ел іктерін сүрау. Альпі тауы ны ң биіктік белдеулері мен Гималайдағы б и іктік белдеулерін салыстыру. Пысықтау сүрақтары берілді. III. Ж а ң а тақы ры пты тү с ін д ір у . Еуразия м атеригінде 4 млрд-тан астам халык, түрады , бүл Ж ер шары хал қы ны ң 3 \ 4 бөлігі. Халы қтың ең көп ты ғы з қоны станған бөлігі - О ңтүстік Ш ы ғы с Азия. С олтүстік аудан- дар мен биік таулы өңірлерд е халы қ си р е к қоны станған. Еуразияда Ж ер шарындағы барлық нәсілдердің өкілдері кездеседі. Олардың үлттық ж әне тілдік қүрам ы да алуаи түрлі. Еуразияның халқы Еуропалық тектес Моңғол тектес Экваторлық тектес Солтүстік еуропалық Оңтүстік
еуропалық Қытай, Моңғол, Жапон Шри-Ланка аралы мен Оңтүстік Үндістан Азия халықтары тілдік е р екш ел ікте ріне қарай қы тай -ти б е т (қытай- лар, д үнгенде р, тибеттіктер, вьетнамдар ж эн е т.б), иран (парсылар, ау- ғандар, тәж ікте р, күрдтер), түркі (түріктер, қа за қта р , өзб е ктер, қы рғы з-
дар, татарлар ж эне т.б.), моңғол (моңғол, бурят ж эне т.б.), семит (араб- тар) жэне т.б топтарға жіктеледі. Еуразия м атеригінде ислам, христиан, буддизм діндері ж эн е олар- дың әртүрлі тармақтары дамыған. Д іни нанымдар мен түсін ікте р д ің алуан түрлілігі Еуразия халықтарының мәдениеті мен салт-дәстүрлерінің даму бағыттарын анықтайды. Мемлекеттік қүрылымына қарай Еуразия елдері республикалык, және монархиялық болып, республикалар үстанған бағытына қарай со ц и а л и с т , к а п и т а л и с т ж эне дамушы елдер болып, монархиялы қ елдер абсолюттік және монархиялы қ болып бөлінеді. Мысалы, Ұлыбритания (королева) мен Ж апонияда (император) мемлекетті басқару іс ж үзінд е парламент пен үкім етке ж үктелген, ал мемлекет басш ысы - монарх ең жоғарғы лауазымды адам болып табылады. Абсолю ттік монархияда барлық билік ж еке адамның қолында шоғырланған. Мысалы, араб елде- рінде монархтардың (король, шейх, султан) билігі ш ексіз. Ш аруаш ылығының даму д ә реж есіне қарай, Еуразияда ж оғарғы дә- режеде дамыған Ф ранция, Италия, Ж апония, т.б. ж эне дамуш ы елдер - Украина, Белорусь, Қазақстан, т.б. бар. IV. С аб ақты қоры ты нды лау. Еуразия м атеригінің халқы ж ер ша- рының қанш а бөлігін алып жатыр? Еуразиядағы халықтар қандай улттық және тілдік топтарға жіктеледі? М атерикте қандай д індер тараған? Ат- ластан көлемі бойынш а ірі м емлекеттерді көрсетіңд ер. Қ а за қстан ж ер келемі бойынша нешінші орында?
Еуразия материгінің халқын тығызды ғы бойынш а түсіру. Семей қаласы. СЫН ТҮРҒЫСЫНАН Ш Ы ҒАРМАШ Ы ЛЫ Қ ІЗДЕНІС ӘБУО ВА Алтын, №34 мектеп-гимназияның география пәні мугалімі 8-сыныпта “Сарыарқа” тақырыбы бойынша өткізілген ашық сабағымның жалпы мақсаты: а) оқушылардың өткен білімдерін еске түсіре отырып, жаңа сабақты салыстырмалы түрде меңгерту; ә) Сарыарқа физгеографиялық аймағының табиғи ерекшеліктерін оқу- шылармен бірлесе, қосымша мәліметтерді пайдалана отырып талдау; б) оңушыларды шығармашылық ізденіске, туған өлке табиғатын қас- терлей білуге, ойларын тиянақты талдап жеткізе білуге тәрбиелеу.
видеоматериалдар, қосымша өдебиеттер, шығармашылық жүмыстар. Ақын- жазушылар шығармалары.
Йорк, “екінші Швейцария”, Жүмбақтас, Ж еке батыр, Оқжетпес, Бурабай, Ертіс-Қарағанды, т.б.
далана отырып, шығармашылық ізденіске баулу. I. Үйымдастыру бөлімі. II. Қызығушылықты ояту. сж>
Ауызша сұрақтар. 1. Солтүстік Қазақ жазығының негізгі атауы қандай жэне не себепті аталған? 2. Солтүстік Қазақ жазығының жер бедері қандай? 3. Қандай табиғат зонасында орналасқан? 4. Топырағы қандай, шаруашылықтың қай түріне қолайлы? 5. Қандай экологиялық проблемалары бар? Тест.
Топтастыру: Ж азы қ, Аласа тау, Биік тау ... Аласа тау - Мүғалжар, Үстірт, Сарыарқа ... Күйтабаңтан “Сарыарқа” күйін тыңдау.
оқу-
шылардың суреттеп баяндауы. Фото, бейнематериалдарды пайдаландық. Оқулықпен, қосымша әдебиеттермен жцмыс. Жигсо өдісімен топңа бөліне талдау. 1-топ. Географтар — географияльщ орны, геологиялың қүрылысы. 2-топ. Геоморфологтар - Жер бедері, пайдалы қазбалары. 3-топ. Климатологтар, гидрологтар — климаты, өзен-көлдері. 4-топ. Биологтар - табиғат зоналары, осімдіктері мен жануарлары. 5-топ. Экологтар мен шаруашылық министрі - шаруашылық маңызы мен қорғалатын аймақтары. Дәптермен, атласпен жцмыс, эксперттер жцмысы. Автор орындыгы. Қосымша суреттерді пайдалана отырып, жалпы сыныпңа талдау жүмысы. *** - у . .
■ • - л ч л з .* -
* * ’■ . £ r - * it i Үлы тау. Биші қайындар. *і * Қарқаралы тауы. Тас құрбақа көрінісі. Ш ыңғыстау. Сауал менен, жауап сізден ... 1. Неліктен Сарыарқаны “Қазақтың үсақ шоқысы” деп атайды? 2. Неге Кокшетау “екінші Щ вейцария” атанған?
- Сарыарқа созіне түсінік беру. (б /2 0 1 0 > -( География және табиғат}- ■QD
- 1939 жылы Нью-Иоркте өткен халыңаралың көрмеде Бурабай жүлделі орынға ие болған. Ертіс-Қараганды каналы 1962-1974 жылдар аралығында салынған. ІҮ. Толғаныс. 1. Ақындар арнауын талдау, өлеңдер бойынша табиғатының өсемдігін сипаттау. 2. Жүмбақ сөз шешу. Тақырыпқа қатысты сөздердің әріптеріндегі орындарын ауыстыру арқылы жасырын сөзді табу: АРАЛ, ҚАР ЫҚ , ОР САҚ АҢ, КЕШ ӨК УАТ. 3. Болмасаң да үңсап бақ... Табиғат сүлулығын баяндайтын бір шумақ өлең қүрастыру. Ү. Қорытындылау, бағалау. ҮІ. Үйге тапсырма. 1. §43 оқу. 2. Шығармашылың талсырма: Сарыарқа сүлулығын баяндайтын эссе жазу.
3. “Ш ың” кітабынан 111-бетті оқу. 4. Кескін картаға жер бедері мен пайдалы қазбаларын түсіру. Орал қаласм. Ғ Т Р -Д Ы ҒЫ Л Ы М И Н Е Г ІЗД Е ТҮ С ІН Д ІРУ Ж О Л Д А Р Ы Г. ШЕКТІБАЕВА, №31 қазақ орта мектебіыің география пәні мугалімі Сабақтың такырыбы. Ғылыми-техникалық революция және дүниежүзілік шаруашылықтың дамуы. Сабақтың мақсаты. Ғылыми-техникалық революция және оның шаруа- шылыктың дамуына өсері туралы түсінік беру. Білім беру міндеті. FTP дегеніміз не? FTP заманында өндірістің дамуына кандай фактор себепші болады. ҒТР-дың күрылымы, негізгі белгілері, шаруашылықка ыкпалы. Тәрбиелік міндеті. Саяси-идеялылыққа, экономикалық жэне экология- лык көзқарасқа, мамандық таңдауға, дүниетанымдықкд баулиды. Дамытушылык міндеті. Окулықтың мәтінмен өз бетінше жүмыс істеу, болжай білу, ауызша сипаттама жасауға дағды калыптастыру, тілін дамыту. Сабақгың әдісі: сын түрғысынап ойлау, корнекілік, проблемалық. Сабақгың тәсілі: топпен жүмыс. Корнекілігі: дүниежүзінің саяси картасы суретгері, сызба-кестелер. Күтілетін нәтиже: ғылыми-техникалық прогресс жэне революция үғымы- ның мағынасын таниды, сипатын ашады. FTP-дың негізгі белгілері, құрамдас бөлімдерін аныктап, дүниежүзілік шаруашылықгың дамуына әсерін анықгап, баға береді. Не арқылы багаланады? СТО стратегиялары: корнекілік, болжау кестесі, ассоциация, топтастыру, екі жакты түсіндірме күнделік.
Көрнекілік стратегиясы. Тактаға торт сурет ілінеді. Ойлануға бес минут беріледі. Сұрақ: Осы суреттен не көріп тұрсың? Бүгінгі сабағымызға кандай катысы бар? Окушылардың жауаптарын тын- дап болған соң, оны тақырьтпен байланыстырамыз. Қазіргі жүмысымызды осы заттарсыз көз алдымызға елестету мүмкін
емес. Бүлардың барлығы да әр кезендегі ғылыми-техникалық революцияның жетістіктері. 2. Мағыианы тану. 1. Окулықтағы мәтінмен танысу. Мәтіннің тек бір бөлігін ғана (толық емес) оку тапсырылады. Сосын оны әуелі жүп болып, сосын топ болып тшіқылайды. 2. Болжау кестесі. Танысқан мәтіннен өрі қарай не бодды деп ойлайсың- дар. Топ болып шешіп кестені толтырады. 15 минут уақыт беріледі. Топтан бір-екі окушы орындағанын айтады.
Асоциация стратегиясы. 1 ) FTP-дың белгілері қандай? Ғ ы л ы м и ж е т іс т ік т е р і Б іл ім н ің д а м у ы Б іл ік т і м а м а н К ү р д е л і т е х н и к а Ж а ң а т е х н о л о г и я ҒТ Р-ды ң негізгі белгілері М а т е р и а л д а р Ө н д ір іс т ің ж а ң а с а л а с ы Ж а ң а б а с қ а р у ф о р м а с ы Ү й л е с т ір у М е н е д ж е р л е р д а я р л а у Р о б о г т а р Г с х н о п а р к
FTP-дың аныктамасын берейік. Оқушылар оздері анықтама айтады. Ж аңа создердің анықтамасын дөптерлеріне жазып алады: “технопарк” , “технополис”. Мүғалім FTP-дың белгілеріне арналған кестемен таныстырады.
Ғылым'
Техника жэне технология Өндіріс
Басқару 5. Бағалау. Тоггган айткан окушыға баға қойылады. Кдлғандарының дәптерін жинап алуға болады.
шагын шығарма жазып келу. 1. Қазақстанның қай аймағында технопарктер мен технополистер салуға қолайлы деп ойлайсыздар? 2. Бірнеше жылдан кейін біздің республика қазіргі окушылардың ғылыми білікгілігін пайдалана ала ма? Не болды деп ойлайсың? Кдидай дәл ел ің бар? Н е болды? Гылыми-техникалық прогресс Ғылыми-техникалық революция Электрлендіру, автоматтан- дыру, радио-телефон пайда болды.
Атом энергиясын алу. Кос- моска үшу. Электрондык техника. Өндіріс дамыды. Сапалы озгерістер болды. Өндірістің тиімділігін арттыру. Жаңа ондіріс салалары пайда болды. 3. Мәтінмен таныстыруды әрі карай жалғастырамыз. Содан кейін кесте толтыру тапсырылады. Екі жакты түсіндірме күнделік (10 минут). Ғ Г Р -ды ң проблемалары Түсінік беру 1. Ғылымның дамуы. 2. Күрделі техника жасау. 3. Жаңа технологияға кошу. 4. Қаржы бөлінуі. 5. Ғылыми-зерттеу орталыктары. Ғылыми орталыктар гіайда болуы. Техникалық ортшіықтар пайда болуы. Жаңа ондірістер салалары пайда болуы. Патент берілді. Ғылым қалалары пайда болуы. Технополис, технопарктер. ; 6 7 2 0 1 0 ; { География жэне табигат) о ю
4. ҒТР-дың шаруашылықкд ықпалын аныкта. F T P -ды ң шаруашылык күрылымына ықпалы Түсінік беру 1. Постиндустриялық қүрылым. 2. Ақпараттық экономика калыптасты. 3. Еылымға негізделген өндіріс калыптасты. 4. Аумақгық қүрылымында өзгерістер пайда болды. 5. Экологиялық фактордың артуы. Өндірістік емес саланың басымды- лығы.
Интернет жүйесі пайда болуы. Машина жасау, химия, энергети ка салалардын дамуы. Өндірістің жаңа аудандарға қоныс аударуы. Өзгерісті шашыратын орналастыру. Болжау кестесі. Не болды деп ойлайсың? Кднлай дәл ел ің бар? Н е болды? Екі жақгы түсіндірме күнделік F T P -ды ң проблемалары Түсінік беру Ақтебе қаласы. САЙЫС САБАҚ Б И М У РЗА Е В А Рахима, Л.Н. Толстой атындаеы орта мектептің география пәні мугалімі 7-сыныпта “Оңтүстік Америка материгін қайталау” сабағын оқушылар- дың откен такырыптарда алған білімдерін еске түсіру мақсатында өткіздім.
Сайыс сабақ 4 айналымнан түрады. 1-айналым: “Кокпар”. Бүл айналымда әр топқа Оңтүстік Америка материгіне байланысты 5 сүрақтан қойылады. Әр дүрыс жауапқа 1 үпайдан беріледі. 1-топқа қойылатын сурақтар: 1. Оңтүстік Америка жерінің жалпы ауданы (18,3 млн. іик,2). 2. Оңтүстік Американың ең суы мол өзені (Амазонка). 3. Материктегі ірі тау жүйесі (Анд). 4. Ең ірі аралы (Отты жер). 5. Аңд тауындағы ең биік тау көлі (Титикака). 2-топқа қойылатын сурақтар: 1. Оңтүстік Америка материгіне ең алғаш аяқ баскан саяхатшы (X.Ко лумб). 2. Оңтүстік Американың байырғы халқы (Үндістер). 3. Анд тауларына қарай биіктейтін жазықтар (Гран-Чако, Маморе, Панта- нал). 4. Оңтүстік Америка жерінде кездесетін пайдалы қазбалар (темір, марга нец, уран, никель, аігмас, мүнай, табиги газ, mac комір, мыс, калий, қоргасын, мырыш, куміс, т.б.). 5. Материктің ең биік нүктесі (Аконкагуа 6960 м.). 2-айналым: “Жорға”. Бүл айналымда 4 терезе артындағы жасырылған { География және габигат ) ( 6 /2 0 1 0 ) сұрақтарға жауап алынады. Дүрыс жауап бере алмаған жағдайда келесі топ- тың бүл сүраққа жауап беру мүмкіндігі бар. 1-т ер езе сүрағы: Амазонка өзеніне сипаттама беріңіз. 2 -т е р е зе сүрағы: Бразилия еліне сипаттама беріңіз. 3 -т е р е зе сүрагы: Оңтүстік Американың климаттык белдеулері. 4 -т е р е зе сүрағы: Бейнесүрақ (Амазонка езенінің бейнекөрінісі көрсетіледі). З-айналы м: “ Б әй ге” . Бүл айналымда 6 терезе бар. Әр терезеде түрлі тақы- рыптар берілген. Эр топ терезедегі тақырыптарды оздері тандап, үпай тігеді. Дүрыс жауап бере алмаған жағдайда тіккен үпайы алдыңгы айналымдарда жинаған үпай санынан шегеріледі.
лып, Ориноко ойпаты аркылы ағып отеді. Атлант мүхитына қүяр жерінде озен сағасы үлкен атырау жасайды. Ориноко озенінің бір саласында дүние жүзіндегі ең биік сарқырама орналаскан. Бүл қай сарқырама? (Анхель, 1054 м). 2-терезе: Климаттык, белдеу. Бүл климаттык белдеу Амазонка ойпатының едәуір жері мен Тынык мүхитының экватор сызығынан солтүстікке қарай жатқан жағалык болігін алып жатыр. Жыл бойы ауа температурасы +25°С-тан томен түспейді, жауын-шашын мөлшері Амазонкада 1500 мм-ден 3000 мм-ге дейін, ал Тынық мүхит жағалауында 3000 мм-ден артык түседі. Бүл қай климаттык белдеу? (экваторлық климаттық белдеу). 3-терезе: Табигат зоналары. Бүл зона материктің қиыр оңтүстігіндегі Патагония жерін камтиды. Қоңыржай континенттік климаттык жағдайында шолейттің сүр және қоңыр топырактары таралған. Мүнда сирек шоптер мен аласа кактусты тікенекті бүталар алмасып отырады. Бүл Оңтүстік Америка- иың кандай табиғат зонасы?
тараған үрпақтар ( метистер). 6-терезе: Елдері. Бүл елдің жерінің ауданы мен халкының саны жонінен дүниежүзіндегі ең ірі бес елдің катарына жатады. Мемлекеттік күрылымы — 22 штаттан туратын федерациялык республика. Бүл елдің аумагы арқылы дүниежүзіндегі ең суы мол озен — Амазонка ағып отеді. Бүл кай мемлекет? жүктеу/скачать 3,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|