греческого языка) Киев, 1950, 222 беті

енисей ескерткіштері, XI ғасырдағы М. Қашқари еңбегі т. б. 
нұсқалардың өзі бір ғана түркі тілінің ескерткіші болып та- 
былмайтыны басы ашық нәрсе емес пе? Ендеше біз осы жаз- 
ба ескерткіштерінің өзіне де салыстырмалы түрғыдан сілтеме 
жасауға правомыз бар.
Ал салыстырма әдісті екінші бір кесек сала қазіргі бар түркі 
тілдері фактілерін салыстыру арқылы жүзеге асырамыз.
Этимологиялық зерттеулерге салыстырма әдісті жүзеге асы- 
ратын объектіміз - кең мағынадағы алтай тілдері, бүдан асса 
ностратикалық тілдер.
Міне осы себептердің негізінде біз этимология саласында 
салыстырма әдіс көптеген түркі тілдері үшін бірінші орында 
болуға тиіс деп есептейміз.
Қорыта айтқанда, А. А. Белецкийдің жоғарыда айтылған 
еңбегінің этимологияның жалпы теориясы мен практикасына 
қосатын үлесі мол.
Этимология саласындағы екінші бір ауыз толтырып ай- 
татын еңбек проф. В. И. Абаевтың этимологиялық сөздіктің 
принциптеріне арналған макаласы25,
Мақалада бірсыпыра теориялық мәселелер де көтерілген. 
Мәселен сөздің шығуы және оның зерттелуі туралы автор бы- 
лай дейді:
«Происхождение» слова не всегда означает его первона­
чальное образование и каких-то предшественных элементов. 
Сплошь и рядом нам удается только довести генетические свя­
зи слова до определенного предшествующего этапа (скажем, до 
языка-основы), не раскрывая до конца, «почему и откуда» оно 
возникло»26.
25 
В.И. Абаев.
О принципах этимологияльщ словаря. ВЯ, 1952, № 5.
26 Сонда, 57 беті.
13

Автор ғылыми этимология тарихи-салыстырма әдісті жа- 
саудан басталады деп көрсетеді. Ал этимологиялық зерттеулер- 
дің міндеттері туралы В.И. Абаев былай дейді:
«В рамках этого метода этимология получила следующее ре­
альное содержание: 1) для основных оригинальных слов дан­
ного языка - сопоставление со словами родственных языков и 
прослеживание их формальной и смысловой истории вглубь до 
языка-основы; 2) для слов, которые являются производными 
внутри данного языка (внутриязыковые дериваты), установле­
ние их со ставных частей, корня, основы и формантов в рамка 
данного языка; 3) для заимствований - указание источника за­
имствования. К этим трем задачам и сводится содержание эти­
мологических исследований»27,
Автор этимологияны тарихи лексикологияның бір бөлегі 
деп 
есептейді. 
Этимологиялық 
сөздік 
тарихи 
жазба 
ескерткіштерін де, сөздердің тарихы мен туыстық байланысын 
ашу үшін салыстырмалы - тарихи тіл білімінің де табыстарын 
пайдаланады.
Этимологиялық сөздік жөнінде тағы да автор былай дейді:
«Этимологический словарь, напротив, стремится с макси­
мальной широтой и глубиной вскрыть эти генетические связи, 
опираясь на всю сумму данных исторической фонетики, морфо­
логии и семасиологии как данного языка, так и всей семьи или 
группы родственных языков, а для заимствованных слов - и не 
родственных языков»28.
Автор сөз тарихын халық жэне халықтың ойлау тарихы- 
мен ұштастыра зерттеуді талап етеді. Сөз этимологиясын 
ашу үшін фонетикалық, морфологиялық жэне семантикалық 
критерийлерді толық пайдалану керек екені көптеп айтылып 
келеді жэне бүлар салыстырмалы - тарихи тіл білімінде кеңінен 
пайдаланылган.

жүктеу/скачать 7,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: