Табиғи радиоактивтік С О Табиғи радиоактивтіктің ашылуы А. Беккерель ұзақ уақыт күн жарығына сәулелендірілген заттардың соңынан сәуле шығаруын зерттеумен шұғылданған. Нобель сыйлығының иегері, француз ғалымы А. Беккерель 1896 жылы француз ғалымы Анри Беккерель атом ядросының күрделі құрлысын дәәлелдейтін құбылыс радиоактивтікті ашты. А. Беккерель тәжірибесі Кейін 1896 жылы ақпанның бір күнінде ауа бұлтты болғандықтан, кезекті тәжірибені жүргізудің сәті түспей, уранның тұзы себілген мыс крест жатқан пластинаны шкафтың суырмасына салып қояды. Екі күн өткен соң пластинаны алып қараған кезде пластина бетінде крестің айқын бейнесі түрінде дақ пайда болғандығын байқаған. Беккерелдің фотопластинасындағы мыс кресттің бейнесі Химиялық элементтердің өздігінен сәуле шығару құбылысы табиғи радиоактивтік деп аталды. Өздігінен сәуле шығаратын элементті радиоактивті, ал сәуле шығару үдерісін радиоактивтік деп атауды Мария Склодовская-Кюри ұсынды. «radio» – сәуле шығару, «activus» – әрекетті деген мағынаны білдіреді. 1898 жылы ерлі зайыпты Кюрилер торий (Th) элементін, одан кейін радиоактивтілігі ураннан миллион есе қарқынды (Ra) радий сосын (Po) полоний элементтерін ашты. Мария өзінің отаны Польшаның құрметіне атады. 1908 жылы Резерфорд радиоактивті газ радонды (Rn) ашты. Жан-жақты зерттеулер қорғасыннан кейінгі ауыр элементтердің барлығында табиғи радиоактивтік бар екені аныталды. Радиоактивті сәулелерді зерттеу жөніндегі Э. Резерфодтың тәжірибесі Радий преапараты кесек қорғасыннан жасалған жіңішке өзекшенің түбіне орналастырылған. өзекшенің қарсысына фотопластинка қойылған. өзекшеден шыққан сәулеге магнит өрісі әсер еткен. Магнит өрісі жоқ кезде фотопластинканың қарсысынан қара дақ байқалады. Магнит өрісінде бұл үш шоққа бөлінген. Сәуле шығарудың оң құраушысы альфа сәулелер, теріс зарядталғаны бета сәулелер, нейтралы гамма сәулелер. Резерфорд Альфа - сәулелер Альфа сәулелер - өтімділік қабілеті өте төмен, олар қалыңдығы 0,1 мм қағаздан өте алмайды, магнит және электр өрісінде нашар ауытқиды, иондаушы қабілеті өте жоғары, сондықтан энергиясын тез жоғалтады. Бір элементар зарядына массаның екі атомдық бірлігі сәйкес келеді, элементар екі зарядқа массаның төрт атомдық бірлігі сәйкес келеді. Бұл гелий атомының ядросы деген қорытынды шығарды. Бета - сәулелер Бета сәулесінің табиғатын 1899 жылы Резерфорд ашқан болатын. Бета сәулелер - электрондар ағыны, магнит жєне электр өрісінде жақсы ауытқиды, жарық жылдамдығына жақын жылдамдықпен қозғалады. Зат арқылы бета сәулелер өткенде, олар анағұрлым аз жұтылады. Тек қалыңдығы бірнеше мм алюминий пластина ғана оларды түгелімен өткізбейді. Гамма сәулелер – магнит өрісінде ауытқымайтын, өтімділік қабілеті өте күшті, жиілігі өте жоғары (толқын ұзындықтары 10-8 - 10-10 см-ге дейін) электромагниттік сәулелену кванты.
Гамма сәулелер электромагниттік толқындар екені толықтай дәлеледенді. Оның жұтылу қарқындылығы заттың атомдық номері артқан сайын өседі. Қалыңдығы 1 см қорғасын қабаттың өзі өткізбейтін тосқауыл бола алмайды. Магнит өрісінде алғашқы бағытын өзгертпейді. Гамма - сәулелер Соддидің ығысу ережесі Альфа-ыдырау кезінде атом ядросы зарядтың саны екіге және массалық саны төртке кем туынды ядрға түрленеді. Жаңа элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жүйенің бас жағына қарай екі орынға ығысады: мұндаѓы X -аналық ядроның белгісі, Y-туынды ядроның таңбасы.
Гелий атомының ядросы болып табылатын альфа-бөлшек үшін 24H-белгісін пайдаландық.
Бета - ыдырау Бета-ыдырау кезінде атом ядросының зарядтық саны бір заряд бірлігіне артады, ал массалық сан өзгермейді. Жаңа элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жүйенің соңына қарай бір орынға ығысады:
мұндағы - электрлік заряды нөлге тең, тыныштық массасы жоқ электрондық антинейтрино деп аталатын бөлшек. Радиоактивті электронды бета- ыдырау үдерісі ядрода нейтронның протонға айналуы және осы кезде электронның және антинейтриноның қабаттаса түзілуі арқылы өтеді: - нейтрон - протон - электрон - антинейтрино Анаграмма дұрыс шешілсе, Альфред Нобель жасаған құрылғының атауы шығады.
