Тақырыбы : Гистология, цитология және эмбриологияның даму тарихы. Гистологияның ҚР дамуы. Орындаған

НАО «Медицинский университет Астана
» 
Жалпы гистология және цитология кафедрасы
БӨЖ
Тақырыбы
:
Гистология
, 
цитология және 
эмбриологияның даму тарихы
. 
Гистологияның ҚР дамуы
. 
Орындаған
: Асан Жалын
Топ
: 123 ЖМ 

Қабылдаған
: 
Ляззат Нұрланова 

Жоспар:
 
I. Кіріспе
II. Негізгі белім
1. Гистологиянын зерттеу пані жоне белімдері
2. Цитология 
- 
жасушалар туралы ілім з. Эмбриология 
- 
урыктын тіндері мен мушелерінін даму кезі
4. КР ғалымдарынын енбектері
ІП. Қорытынды
IV. Пайдаланган
әдебиеттер
Кіріспе
 

Адам организмі тірі материяны калыптастыратын иерархиялык (бір
-
біріне 
банынышты) структура
-
функциялык (курылым
-
кызметтік) денгейлердін 
жуйесі болып табылады: жасушалар
-
тіндер
-
органдардын морфофункциялык 
бірліктері
-
органдар (мушелер)
-
органдар жуйесі 
-
организм. Олардын әрбірі 
өзіне тән, баска денгейлердін айырып туратын, морфофункциялык 
ерекшеліктер мен зандылықтарга ие. Сондыктан, бул денгейлердін 
әркайсысы нактылы медицина биологиялык ғылымдардын зерттеу нысаны 
(объектісі) болып табылады; мысалы, организм, органдар жуйесі жэне 
органдарды (мушелерді) калыпты анатомия мен физиология ал, 
жасушалардь
-
цитология зерттейді.
Адам гистологиясы
- 
адам агзасын калыптастыратын тіндердін микроскопиялык курылысы мен 
тіршілік рекеттерін, ягни тіршілік калыыптасуынын тіндік денгейін зерттейтін
фундаментальды медицина
-
биологиялык ғылым.
Ол,гылыми және оку ретінде, екі бөлімдерден турады:
жалпы гистология жене жеке гистология.
Жалпы гистология
-
негізгі тіндер топтарының
(нерв, булшыкет, эпителий, 
донекер тіндердін) фундаментальді касиеттерін зерттейтін гылым; ягни бул
-
өзіндік тіндер туралы ілім. Аталган тіндердін кайсыбірі болса да эмбриондык 
(туылганна дейін) даму кезінде калыптастыратын жасушалар мен олардын 
туындыларынын курделі жуйесі болып табылады.
Сондыктан, жалпы гистология курсынын курамына эмбриология мен 
цитология да жатады. Эмбриология
-
урыктың
тіндері мен мушелерінін даму 
кездері, механизмдері (гистогенез жоне органогенез) туралы ілім.
Цитология
- 
жасушалар курылысы мен кызметінін жалпы принциптері туралы 
ілім. Сонмен, цитология, эмбриология жане жалпы гистологияны біріккен 
пан ретінде оку,олардын сырткы сипаттамаларына емес,ал, бул ілімдердін 
арасынданы ішкі жаратылыс байланыстарына негізделген.
Гистологиянын зерттеу пані жане белімдері
Гистология (грекше histos 
- 
улпа, logos 
- 
ілім, ғылым)
органдардын, улпалардын, клеткалардын дамуын
, 

микроскопиялык жане ультрамикроскопиялык
курылысын, тіршілік ретинде
зерттейтін рылым. Гистология улпаларды 
зерттейтін гылым саласы ретінде микроскопты ойлап тапкана дейін пайда 
болган.
Организмді улпаларга бөлу жөніндегі алгашкы пайымдамалар 
Аристотельдін, Галеннын, Авиценанын,
(Абу Али
-
ль
-
Хасан ибн Абдаллах ибн Синанын),
Везалийдін, Фалопийдын тагы баскалардын енбектерінде кездеседі. 
Аристотель езінін «Жануарлар бөліктері туралы» деген трактатында 
организмде, кейін улпа деп аталган, біртекті беліктер мен біртекті емес 
беліктерді
немесе органдарды ажыраткан. Гистология саласынын дамуындагы жана 
даур микроскоптын шыгуына
байланысты. Микроскопты ойлап табу тарихы алі кунге дейін накты емес, ол 
туралы әр турлі деректер бар. Бірак микроскопты жасап шыгаруда көзілдірік 
өндірісінін асері болганы кумансіз. Көзілдірік алғаш рет 1285 жылы Италияда 
шыккан. Кейбір аныздарда алкашкы
микроскопты голландиялык оптиктер Янсендер 1590
жылы жасап шыгарған делінеді. Атакты Галилей де 1612 жылы микроскопты 
курастырған екен деген маліметтер
бар. Ағылшын математигі, физигі және 
механигі Роберт Гук 1665 жылы өзі курастырган микроскоппен тоз агашынын 
жане баска да көптеген есімдіктердін
курылысын зерттеп «уяшыктардан» туратынын байкаған.
Осы «уяшыктарды» Р. Гук аранын балауыздан тузілетін
уяшыктарына уксатып «уяшык» немесе «клетка» деп
атаган (гректін «китос» 
- 
куыс деген сезі). Казіргі кезде клетканы иненін 
жасуына тенеп «жасуша» деп атау ешбір сын кетермейді. Массасы 2000 г. 
туйекустын (страустын)
жумырткасы да 
- 
клетка. Кейінірек Грю мен Мальпиги микроскоппен 
есімдіктердін курылысын зерттеп, есімдіктердіц әртурлі бөліктерінін 

курамында «кепіршіктердін» болатынын аныктаған. Сонымен Гуктын, 
Мальпигидін, Грюдін зерттеулерінен кейін есімдіктер улпалары клеткадан 
туратыны аныкталан. Екі жузден астам микроскоптын турлерін жасал 
шыгарган
Гуктын дарынды замандасы Антони ван Левентук
жануарлар клеткаларында 
- 
бірклеткалы жандіктерді, эритроциттерді, 
сперматозоидтарды бірінші болып көрген. Бактерияларды да көріп суретін 
салган.
Микроскоп курылысынын жабайы болуына байланысты
XVIII гасырдын галымдары микроскопка көп көніл
бөлмеген. Осыган байланысты откен Гасырданы
маліметтерге елеулі жаналыктар косылмаган
. 
Зерттеушілер клетканы байкау әдісімен зерттеп керген фактілерін жинап 
тусініктеме берумен шектелген. XVII және XVIII гасырларда өсімдік 
клеткасынын кабыкшасы
белгілі болган.