Тақырыбы: Биологиялық мембраналардың өткізгіштік механизмі

«ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ» МЕББМ
 
Негізгі бөлім 
1.
Мембрана құрылысы 
Кішкентай көк және ақ шариктар липидтердің гидрофильді 
бастарына сай келеді, ал оған қосылған сызықтар - 
гидрофобты құйрықтары. Суретте қызыл глобула мен сары 
спираль түрінде интегральді мембрана ақуыздары 
көрсетілген. Мембрана ішіндегі сары овальді нүктелер - 
холестерол молекулалары. Мембрана сыртындағы сары-
жасыл түсті моншақты тізбек - гликокаликс құрайтын 
олигосахарид тізбегі. Шеткейлік ақуыздар сұйық күйде 
болғандықтан қалғып жүреді. Олар көбіне энзимдік 
(ферментативтік) қызмет атқарады. Мембрананың 
қабылдағыштары мен антитектері бірлестіруші және 
шеткейлік белоктардан тұрады. 
2.
Биологиялық мембранала қасиеттері 
Ағындылық
. Мембрана мызғымас құрылым емес, оның 
құрамына кіретін белоктар мен липидтердің көбісі ұзына 
бойы жазықтықта ағып өозғала алады. 
Бейөлшемдестік
. Сыртқы және ішкі қабаттарының құрамы 
әркелкі келеді.
Үйектік
. Мембрананың сыртқы беті - оң, ішкісі теріс 
зарядты болады.
Таңдамалы өткізгіштік
. Еріген заттардың белгілі ғана 
бөлшектерін және иондарды іріктеп өткізеді. 
 
3.
Өткізгіш механизм 
Жартылай өткізгіш мембраналар сондай-ақ «селективті өткізгіш» деп 
аталады, бұл кейбір заттардың өтуіне мүмкіндік беретін, бірақ 
басқаларының олар арқылы өтуіне жол бермейтін мембраналар. Бұл 
мембраналар табиғи немесе синтетикалық болуы мүмкін. 
Табиғи мембраналар - бұл барлық тірі жасушалардың қабықшалары, 
ал табиғи шығу тегі (целлюлоза) болуы немесе болмауы мүмкін 

«ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ» МЕББМ
синтетикалық мембраналар - бұл әртүрлі қолдану үшін синтезделетін 
қабықшалар. 
Жасанды немесе синтетикалық жартылай өткізгіш мембраналардың 
пайдалылығына мысал ретінде бүйрек диализ машиналары үшін немесе 
өнеркәсіпте немесе әртүрлі химиялық процестерде қоспаларды сүзу үшін 
қолданылады. 
Жартылай өткізгіш мембрана арқылы заттардың өтуі әр түрлі механизмдер 
арқылы жүреді. Жасушалық және синтетикалық мембраналарда бұл әр түрлі 
диаметрлі тесіктер арқылы диффузия кезінде пайда болуы мүмкін, олар мембрана 
арқылы өтетін заттарды мөлшері бойынша «таңдайды». Сондай-ақ, заттар 
мембранада еріп диффузия арқылы енуі мүмкін. 
Тірі жасушаларда заттардың мембрана арқылы өтуі заттардың 
концентрация градиенттері үшін немесе оған қарсы әрекет ететін 
тасымалдаушылар арқылы жүруі мүмкін. Бұл жағдайда градиент - бұл 
мембрананың екі жағындағы зат үшін концентрация айырмашылығы. 
Жердегі барлық жасушалардың қабықшалары бар, олар ішкі 
компоненттерін сыртқы ортадан қорғайды және бөледі. 
Мембраналарсыз жасушалар болмайды, ал жасушаларсыз тіршілік 
болмайды. 
Бұл мембраналар жартылай өткізгіш мембраналардың ең көп таралған 
мысалы болғандықтан, бұдан былай бұларға ерекше назар 
аударылатын болады. 
Биологиялық мембраналардың компоненттерін анықтауға арналған 
алғашқы зерттеулер эритроциттердің көмегімен жүргізілді. Бұл 
зерттеулерде мембраналарды құрайтын қос қабаттың болуы 
дәлелденді, содан кейін бұл қабаттардың құрамдас бөліктері липидтер 
мен ақуыздар екендігі анықталды. 
Барлық биологиялық мембраналар екі түрлі липидті матрицадан 
тұрады, оларда «ендірілген» ақуыздардың әр түрлі типтері бар. 
Жасуша мембраналарының липидті матрицасы қаныққан және 
қанықпаған май қышқылдарынан тұрады; соңғысы мембранаға белгілі 
бір сұйықтық береді. 
Липидтер гидрофильді басы (суға жақындығы бар) және бір немесе 
екі гидрофобты құйрығы (су фобиясы, суды тежейді) көмірсутегі бар 
әр липидтің көмірсутек құйрығына ие болатын екі қабатты түзетін 
етіп орналастырылған. құрылымның ортасында бір-біріне қарама-
қарсы орналасқан. 
Фосфолипидтер биологиялық мембраналарды құрайтындардың ішінде 
ең көп таралған липидтер болып табылады. Оларға фосфатидилхолин, 

жүктеу/скачать 304,21 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: