Тақырыбы: Бір ойшылдың(өз таңдауыңыз бойынша) еңбегін мысалға ала отырып, индуктивті және дедуктивті ойлаудың салыстырмалы талдауын жасаңыз
жүктеу/скачать 30,97 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.Индуктивті және дедуктивті ойлау
|
Тақырыбы: Бір ойшылдың(өз таңдауыңыз бойынша) еңбегін мысалға ала отырып, индуктивті және дедуктивті ойлаудың салыстырмалы талдауын жасаңыз. 1.Индуктивті және дедуктивті ойлау Адам тақырыбы Аристотель философиясында маңызды орын алмады .Осыған қарамастан,ежелгі ойшыл классикалық философиялық антропологияның атасы болып табылады. Антропологиялық рефлексияға қажетті Аристотельдің ойлау курстары көбінесе басқа себептермен туындайды.Мысалы, ойшылға өзі қабылдаған категорияларды жіктеу үшін Ақыл туралы ойлар қажет.Бірақ осы тақырып шеңберінде біздің ақыл – ойдың көп композициясы туралы,оның тек адами емес,сонымен қатар құдайлық мәні туралы өте маңызды қарастыру қалыптасады.Аристотельдің антропологиялық ілімін Плотиннің адам туралы ойларымен салыстыра отырып индуктивті және дедуктивті ойлау арқылы талдауға болады.Аристотельдің Адам туралы және құдай туралы ойлары туралы әр түрлі ойлары философиялық және антропологиялық білім жүйесіне ешқашан енгiзiлмеген.Аристотельдiн индукция және дедукция туралы ілімімен байланысты бұл рефлексиялар адам тақырыбын қарастырады.Ақыл-ойды жан-жақты тексеру адам табиғатының ерекшеліктерін ашады және сонымен бірге трансценденттілік ұғымын күн тәртібіне қояды.Аристотель мен Плотиннің ілімдерін салыстыру жан туралы,адамның ішкі әлемі туралы ілімді конспектілеуге мүмкіндік береді. Аристотель философиясындағы адам тақырыбын түсінуді жалғастыра отырып,антропологиялық рефлексияға қажетті ақыл-ой курстары адам туралы ойлаудан тыс,мулдем басқа себептермен пайда болатындығын ескеру қажет.Мәселен,жеке болып көрінетін сұрақ-Аристотельдің силлогизмнің екі түрі – дедуктивті және индуктивті тұжырымдамасын алайық. Аристотель дедукцияны индукциямен байланыстырды,оны ол жалпы түсініктердің қалыптасуына апаратын жол деп түсінді,ал олар арқылы дедуктивті аксиомаларға жол ашты.Жалпы ұғымдарды ол сенсорлық қабылдау қабілетімен енгiзедi:“Мен, мысалы,аспан денелерін тану тәжірибесі аспан денелерін оқытудың басталуын камтамасыз етуі керек дегенді білдіреді, өйткені аспан құбылыстарын бақылау жеткілікті болған кезде ғана,iлiмде дәлел таба алады аспан денелері туралы.Жағдай кез- келген баска өнер мен ғылымда бiрдей,сондықтан біз әр пәнге тән нәрсені ұғынғаннан кейін ғана біз тікелей дәлелдемелер ұсынуға дайын болуымыз керек”.Аристотель индукциядан дедукцияга тур-түр ұғымдарының көмегімен ауызша ауысуды табады.Бұл ұғымдарды ол өзiнiң жалны табиғатының мейірімді сыйы ретінде қарастырады.Тағы бір тақырып-адамға тән екі ақыл туралы ілім.Олардың біреуі оның денесіне жатады,яғни,өлім сипатына ие,ал екiншiсi құдайдан шыққан және адамға сырттан беріледі:ол адам денесінен бөлініп,елмейді.“Адамның ақыл – ойы белгілі бір уақыт аралығында композицияға бағытталған жағдайға қатысты болады,бірақ одан өзгеше бола отырып,ең жақсысы белгілі бір тұтастық,мәңгілік бойында өзіне бағытталған ойлаумен бірдей” Рухани жаңғыру гносеологиялық тұрғыдан Біз тарихтың сабағын айқын түсінуіміз керек.Революциялар дәуірі әлі біткен жоқ.Тек оның формасы мен мазмұны түбегейлі өзгерді.Біздің кешегі тарихымыз бұлтартпас бір ақиқатқа -эволюциялық даму ғана ұлттың өркендеуіне мүмкіндік беретініне көзімізді жеткізді.Эволюциялық даму қағидасы әрбір қазақстандықтың жеке басының дербес бағдарына айналуға тиіс. Көптеген проблема әлемнің қарқынды өзгеріп жатқанына қарамастан,бұқаралық сана-сезімнің “от басы,ошақ қасы” аясында қалуынан туындайды.Сананың ашықтығы:- Жер шарының өзіңе қатысты аумағында және өз еліңнің айналасында не болып жатқанын түсінуге мүмкіндік береді;-ол жаңа технологияның ағыны алып келетін өзгерістердің бәріне дайын болу деген сөз;-бұл-өзгелердің тәжірибесін алып,ең озық жетістіктерін бойға сіңіру мумкiндiгi.Азиядағы екі ұлы держава – Жапония мен Қытайдың бүгінгі келбеті-осы мүмкіндіктерді тиімді пайдаланудың нағыз үлгісі.Осы сөздерден біз халық санасының дамуын негізге алғанын байқаймыз. Абай философиясы Қазақ халқы егемендікке ие болып, қоғамның саяси, экономикалық, мәдени өзгерістерге ұшырауына байланысты, еліміз тарихи дамудың жаңа серпінді сатысына көтерілді. Осыған орай бәсекеге қабілетті ұлт қалыптастыруда, ұлттық дүниетанымда, ұлттық санада елеулі идеялардың жаңғыруымен, халықтың табиғи болмыстық ерекшеліктерін толықтай танып-түсінуге бетбұрыс жасалына бастады. Абай (Ибраһим) Құнанбаев-қазақ халқының данышпан ойшылы, ақын, философы. Ол қазақ мәдениетінің өсіп дамуына, қалыптасуына үлкен ықпалын тигізген ұлы ғұлама. Абай өзінің аса дарындылығы, ой-өрісінің тереңдігі, халқына деген қамқорлығымен әлемге танымал болған ойшыл. Өз заманының озық ойлы, орақ тілді, қоғамның рухани өмірінде өзгеріс жасауға ынта қойған ағартушы, қазақ қоғамында мәртбесі өте жоғары тұлға. Қазақ халқы ежелден тамырын тереңге жайған, қилы замандарда өз салт-санасын, дәстүрін, тілін, дінін сақтап келе жатқан ұлт. Ежелден қазақ халқы жастардың тәрбиесіне ден қойған. Ұлттық тәрбиенің қай кезеңде болмасын алға қойған мақсат-өз топырағында Табиғат Анамен тылсым бірлікте өмір сүре отырып, одан өзіне таусылмас күш, нәр алып, біртұтастық гармонияда бола білу арқылы қоғамда үйлесімді дамуда елінің өткені мен болашағын жасау қадамдарын басқалармен сыйласымда, адамгершіліктен аттамай өмір сүру өнегесін ұрпақтан ұрпаққа жеткізу. Ұлы тұлғалардың өнегесі арқылы ұрпақты тәрбиелеу қазақ халқында ежелден-ақ келе жатқан үрдіс. Қазақстан Республикасының Президенті Қ. Тоқаев: «Абайдың шығармаларына зер салсақ, оның үнемі елдің алға жылжуына, өсіп-өркендеуіне шын ниетімен тілеулес болғанын, осы идеяны барынша дәріптегенін байқаймыз. Ал, ілгерілеудің негізі білім мен ғылымда екенін анық білеміз. Абай қазақтың дамылсыз оқып-үйренгенін бар жан-тәнімен қалады. «Ғылым таппай мақтанба» деп, білімді игермейінше, биіктердің бағына қоймайтынын айтты. Ол «Біз ғылымды сатып мал іздемек емеспіз»,-деп тұжырымдап, керісінше, ел дәулетті болуы үшін ғылымды игеру керектігіне назар аударды».Абай қазақ даласына адам болмысының негізі ретінде білімді әкелді, оны даму принципімен байланыстырды. Халқының надандықтан құтылып, әлемдік мәдениет қазынасын да игере білгенін қалады. Зердені дәріптей отырып, ол жаңа құндылықтық бағдарларды, өмір мәнін, адам бақытын жаңаша түсінуді қалыптасырды. Абай өсиеті, ақыл-ойы қазақтың алға дамуының сарқылмас қайнар көзі. Жас ұрпақтың сана-сезімін оятып, олардың бойында ар, ұят, адамгершілік және басқа да қасиеттердің қалыптасуына Абай Құнанбаевтың қара сөздерінің қайсысын алсаңда жастардың ұлттық сана-сезімінің қалыптасуына ықпалы зор. Абай қоғам шындығын, қоғамдық ойды көркем бейнелеп, адамның өнегелік қасиеттері туралы ілімді кейінгі ұрпаққа қалдыра білген. Адам мәселесі, оның ішіде шығу тегі, мәні, табиғаттағы орны және қоғамдық өмірдегі рөлі мәселелері фундаменталдық философиялық тақырыптардың бірі болып табылады. Абай адамды философиялық, биологиялық-психологиялық, эстетикалық және этикалық тұрғыда әр қырынан қарастырған. Себебі адам мәселесі оның дүниетанымының өзегі болды. Философия тарихында адам мәселесіне соқпаған, оның рухани және материалдық болмысының түрлі қырларын ой елегінен өткізбеген ойшылдар, философты, тұтас философиялық ағымдар мен мектептерді табу өте қиын. Адамзаттың дүниені, айнала ортаны танып-білуінің түп қазығы адам екенін тарих дәлелдеп келеді. Көне қытай философы Лао Цзы: «Басқаларды білетін адам-ақылды, өзін танып-білген адам-данышпан»,-депті. Гректің тағы бір атақты ойшылы Фалестен: «Дүниедегі ең оңай не?»- деп сұрағанда: «Басқаға ақыл айту», ал «Ең қиын нәрсе не?»- дегенде: «Өзіңді танып-білу» деп жауап беруі де осыны білдіреді . Адам әлемнің орталығы және асқар шыңы дей келе, оның қайшылыққа толы қоғамдық болмысының аясында қарастырады. Адамның жеке өмірі әрқашан қоғамдық игілікпен өлшенеді, сонымен қатар, ол жанұяны және мемлекетті жетілдіру үшін өзін жетілдіру керек. Осыдан келіп, адамның әлеуметтік, шығармашылық мүмкіндігінің шексіздігі туралы идея туады. Өз шығармаларында адамға мейірбандық көрсету, сұлулыққа ұмтылу-жоғары имандылық қасиетінің белгісі, көрінісі екенін негіздейді. «Сенде бір кірпіш дүниеге тетігін тап та бар қалан» деп, қоғамда немесе мемлекетте әрбір жеке адамның өзіне тиесілі орны бар, оның мақсаты сол тиесілі орынды адаспай табу және бір-біріне існе кедергі жасамау екендігін баса айтады. Абайдың өз шығармаларындағы негізгі ұстанған этикалық қағидасы-бұл «Адам бол!» деген үндеуі-ол ойшыл ақынның шығармашылығының өзегіне айналды. Абай үндеуінің этикалық мәні адамның өмірдегі міндеті мен рөлін жоғары бағалау. Адам -ақын көзқарасында ақыл-ойдың, адамшылықтың, еңбексүйгіштіктің және білімділіктің, достық пен махабаттың түгелдей көрініс табуы, жинақталуы. Ай мен күн-аспан әлемінің әшекейі, орман мен жемістер-таудың әшекейі, ал жердің сәні- адам. Абай үлкен мақтанышпен: «Адам деген даңқым бар!» деп жар салады. Ойшылдың адамды адам қылатын ақылдың жайы туралы айтқаны. Әуелде бір суық мұз-ақыл зерек, Жылытқан тұла бойыды ыстық жүрек. Тоқтаулылық, талапты шыдамдылық, Бұл қайраттан шығады, білсең керек. Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста, Сонда толық боласың елден бөлек… Біреуінің күні жоқ біреуінсіз, Ғылым сол үшеуінің жөнін білмек. Абай ақыл, сана, психика заңдылығын терең түсінген. Бұл жолдардан тек ақылдың ғана құндылығы ғана емес, егер адам жүрегінде мейрімділік, ізгілік болмаса, таза интеллектің пайдасы жоқтығын көруге болады, Адамның өз ақылын дамытуда, ізгі және мейрімді болуы үшін өзін тәрбиелеуді орасан жігерді, қайратты талап етеді. Абай адам тұлғасын қалыптастыратын осы қасиеттерді өзара байланыста қарастырған. Ақыл туралы әр заманның ойшылдары өз пікірін айтқан. Анаксагор ақыл туралы: «Басқа заттар барлығының бөлшегін иемденеді. Тек қана ақыл қарапайым, өзімен-өзі, еш затпен араласпаған. Ақыл өзімен-өзі тіршілік етеді. Ол барлық зарттардың ішіндегі жеңіл және тазасы, бәрін біледі және айрықша күшке ие. Жаны бар нәрсенің бәрін ақыл билейді»,-деген пікірді айтады. Ақылды тереңірек зерттеген ғалымның бірі-Кхенчен Трангу. Ол «Ақыл есікке ұқсайды. Есіктен әр түрлі адам кіреді. Ал ақыл арқылы адамның жағымды және жағымсыз қасиеттері кіреді. Сол себепті үнемі зейінділік қажет»,-дейді. Сондай-ақ, ұлы ақынның «Адам өмірге ақылды болып келмейді- деп жазады, ол елді тыңдай отырып, олардың істерін көре отырып, еңбектеніп жүріп, жақсыны жаманнан ажырата бастайды, сөйтіп ақылды болмақ». Ендеше адамның ақылын тәрбиелеу, дамыту қажет. Өз ақылын бағындыру жігерліліктің, даналықтың белгісін білдіреді. Ойшыл имандылық және адамгершілік философиясын дамытты. Тұлғаның айрықша бір белгісі-оның адамгершілігі екендігін айтады. Абай қазақ қоғамының болмысына үңіле қарап, адамгершілік мінез-құлық формасын ұсынады: «Бес нәрседен қашық бол, бес нәрсеге асық бол, адам болам десеңіз. Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ-бес дұшпаның білсеңіз. Талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым ойлап қой, бес асыл іс көрсеңіз»-деп әдептілік пен қайырымдылықты дәріптейді. Абай-халқымыздың ұлттық мақтанышы. Оның ой-толғамдары терең адамгершілік мағынаға ие және тәрбиелік мәні жағынан баға жетпес құнды дүние. Адам өмірінің мәні қазақ философиясында Философия өзінің түп-тамырын ғасырлар қойнауынан тереңге тартып, өмірлік маңызы зор ресурстарға ие болған руханияттың, дүниетанымның қажетті құрамдас бөлігі ретінде Қазақстан аумағында да өз көрінісін тапты. Халықтың рухани даналығы адалдық, әділдік, адамгершілік және ақыл-ойдың «тойымсыз» қабілеті сияқты моральдық-адамгершілік қағидаттар негізі болып табылатын Мәңгілік мағынаны қамтитын өмірге деген ұлы махаббаттан тұрды. Өткеннің барлық озық ойлары адамның ақыл-ойын, білімін адамға және оның табиғатына, адамның мәнін қалай және қалай түзетуге және өмірдің шынайы мағынасын табуға мүмкіндік берді. Өйткені, кез-келген философия өмірдің мәні неде деген сұрақтан басталады. Өмірдің мәні мәселесі философиялық рефлексияның «Мәңгілік» мәселелерінің бірі болып табылады. Өмірдің мәні-философияның проблемалық саласына әсер ететін күрделі жүйелік білім-«адам және әлем». Ұлттық әлеуметтік-философиялық ойдағы өмір мәні идеяларының көрінісі адамның әлемге, қоғамға, басқа адамдарға және т. Б. тұтас қатынасын қамтиды. Бұл проблеманың ерекшелігін, біріншіден, оның өзектілігі (болмысы); екіншіден, жалпыадамзаттық құндылықтар; үшіншіден, адам болмысының іргелі негізі бар ұлттық-тарихи дәстүр айқындайды. Өмірдің мәні негізінен әлеуметтік-философиялық проблема болып табылады, өйткені оның шешілуіне сүйене отырып, адамның әлеуметтік және табиғи болмысына, адамның және әлеуметтік топтардың әлеуметтік бағдарлануына Адами өлшем беруге болады. Философияның құндылығы Қазақстан философтарының көптеген ұрпақтарының күш-жігері бағытталған адам өмірінің мағынасын барабар қалыптастыру мен анықтаудан тұрады. Өмірдің мәні туралы мәселе адамның рухани қалыптасу мәселесі ретінде ғана емес, сонымен бірге ағарту, адамгершілік өзін-өзі анықтау және әлеуметтік әділеттілік арқылы ұлттың рухани қалыптасу мәселесі ретінде де қойылды. Адам-әлеуметтік болмыс. Оның даралығы оның қызметінің барлық салаларында (еңбек, әлеуметтік, отбасылық және т.б.) ашылады, ол жаңа шешімдерді іздеумен және қабылдаумен байланысты қоғамның жаңаруымен тікелей байланысты, бұл қалыптасқан стереотиптерді жеңусіз, адамдардың әр түрлі салаларында еркін шығармашылықсыз мүмкін емес. Адам өмірінің мәні-осы дүниеде өз қабілеттерін жүзеге асыру және нәтижелерді кейінгі ұрпаққа жеткізу. Өмірдің мағынасын сипаттаудағы бастапқы ұғымдар: адам белсенді принцип ретінде; қоғам, әлеуметтік орта; нақты адам өмір сүретін және әрекет ететін әлем; яғни адам, қоғам, адам болмысының әлемі арасындағы негізгі диалектикалық қайшылықтар. Адам мәселесі және оның мәні осы қоғам мәдениетінің барлық элементтерімен өзара байланысты. Атап айтқанда, біріншіден, қоғамда жұмыс істейтін құндылықтар жүйесін көрсету керек; екіншіден, адамзаттың зияткерлік дамуын көрсететін әлемнің суреттері; үшіншіден, тарихи кезеңнің немесе дәуірдің белгілі бір бөлігіне тән ойлау тәсілінің өзіндік ерекшелігі мен негізгі ерекшеліктерін қамтитын ойлау стилі. Өмір мағынасының осы үш біріктіруші компоненті оның ерекше элементтері емес, керісінше оның барлық мазмұнына енеді. Қазақстан үшін ұлттық идея, рухани өзек, барлық рухсыз нәрсеге қарсы тұратын өмір мәнінің өзекті проблемасы болып табылады. Тәуелсіз демократиялық қоғамды құруда өмірдің әлеуметтік-философиялық аспектісіндегі мағынасы мәселесі одан әрі даму жолдарын түсінуге және анықтауға көмектеседі. Егер Қазақстанның өткеніне үңілетін болсақ, онда қазақтарда философия әлемнің барлық халықтары сияқты табиғи жолмен пайда болғанын көреміз. Бұл адамның өмірі мен жақын адамдарының және жалпы барлық адамдардың өмірі үшін қаншалықты маңызды екенін түсіну үшін оның айналасындағы әлемді түсіну қажеттілігімен байланысты болды. Бірақ әр мәдениеттің өзіндік ерекшеліктері бар. Өмірдің мәні туралы түсінік, ең алдымен, ұлттық ерекшеліктерді, өзіндік ерекшелігін сіңіреді; екіншіден, адамда жалпыадамзаттық мәні басым, ол оған жалпыадамзаттық құндылықтар жүйесін негізгі қажеттілік ретінде белгілейді. Өмір мәнінің проблемасы негізінен көшпелі халықтың ерекшеліктерімен, оның тұрмысымен, әдеттерімен, әдет-ғұрыптарымен, әдет-ғұрыптарымен, салт-дәстүрлерімен, сондай-ақ қазақтардың бүкіл тарихи өмірі қоршаған әлеуметтік-мәдени ортаның әсерімен байланысты болды. Көшпелі өмір салтының бірегейлігі ерекше менталитет пен дүниетанымды қалыптастырды. Еуразияның қақ ортасында өмір сүрген көшпенділер ойлау мен қоғамдық ұйымдастырудың өзіне ғана тән ерекше тәсілін қалыптастырды. Егер өмірдің мәні туралы мәселені адам емес, өмірдің өзі қояды деген болжамға сүйенетін болсақ, онда номадтың өмірі қоршаған табиғатпен және оған ұтымды қарым-қатынаста болды. Қазақ философиясының басты мәселесі-адам (тұлға) және қоғам. Бұл арақатынаста өмірдің мәні мәселесінің әлеуметтік-философиялық аспектісі ашылады. Адамның жеке өмірінің маңызды көрінісі-оның құндылықтарының ең жоғары интеграциясы болып табылатын өмір мағынасының болуы. Қазақ халқының санасында қасиетті орындар мен қабірлерді қастерлеумен байланысты көшпелі мәдениеттің ежелгі дәуірі туралы түсінік терең тамыр жайған. Белгілі бір құрмет ежелден халықтың жадында сақталған. Қазақ көшпенділерінің ділі басқа этностар мен мәдениеттерге деген толеранттылықпен айқындалды. Бұл Қазақстан аумағында зороастризм /Avecta/, христиан, ислам өмір сүргендігімен байланысты. Абай, Шәкәрім, Ш.Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, М. Жұмабаев, Ғ. Қараш және т. Б. көрнекті мәдениет қайраткерлерінің шығармашылығындағы қазақ ағартушылығы өзінің тағайындалуын ескі, дәстүрлі рулық түсініктермен күресте және жаңа, ағартушы, білімді, еңбекқор, белсенді, жауапты адамды тәрбиелеуде көрді. Қазақ ағартушыларының алға қойған мақсаты көбінесе біздің мемлекетіміз қазіргі даму кезеңінде алға қойған міндетпен сәйкес келетінін атап өту қиын емес, және бұл ретте біз қазақ ағартушылығының зор тарихи маңызын, оның өзектілігін көреміз. Қазақтың ағартушылық ойы, шын мәнінде, Қазақстанның Ресейге қосылуынан кейін халықтың өмірінде болған үлкен өзгерістерге жауап болды. Бұл білім мен сенімге табыну, қоғамның дамуы үшін рухани жаңғырудың маңызы және әр жеке тұлға туралы. Әлем өтпелі, бірақ рухани құндылықтар өзгеріссіз қалады. Сондықтан өмір бейбітшілік емес, тыныштықпен күрес. Ол жасампаздық, жасампаздық, «кешегі» тартымды күшке, инерция мен пассивтілікке қарсы Мәңгілік көтеріліс. Айта кету керек, күрес ақылға қонымды мақсатқа ие болуы керек, байырғы қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталуы керек. Тарихи тәжірибеде адамды күрестің өзі емес, оның маңыздылығы, бағыты, нақты мақсаты мен мазмұны қызықтырады. Біздің мемлекетіміздің міндеттеріне жеке тұлғаның қалыптасуында, қалыптасуы мен дамуында үлкен рөл атқаратын тәрбие мен білім беруді демократияландыру мен ізгілендірудің бірінші дәрежелі маңызы кіреді.Практикалық тұрғыдан алғанда, демократиялық мемлекет жағдайындағы проблема ретінде өмірдің мәні объективті әлемнің де, жеке тұлғаның да прогресті жүзеге асыруда жауап береді.Тек осы жағдайда ол жеке адамның өмірін нақты жоғарылатады, сондықтан әлемнің өмірін байытады. Стоицизм және гедонизм Стоицизм-бұл табиғатқа сәйкес өмір сүру, бақылаудың дихотомиясы туралы біліп, дұрыс қалаулар мен тілектер нәтижесінде пайда болатын тыныш, тұрақты өмір сүру. Гедонизм, мен қателесуім мүмкін, бәрі жақсы сезімдерді қуып, қазір жақсы өмір сүруге қатысты. Менің ойымша, бұл философиялар антагонистік емес. Адам деңгейінде көптеген мүмкін емес нәрселерді бір-бірімен келісуге болады. Біреуі демалыс күндері гедонист және аптаның ішінде стоик болуы мүмкін, және көптеген адамдар жасайды. Бір адам жыл бойына гедонист бола алады, содан кейін Лент кезінде стоицизмге ауысады. Біреуі күні бойы стильді болып, тамақтанып, сол түні кетіп, гегонистік бола алады. Олар толық философия сияқты емес. Сіз, әрине, біреуден немесе екіншісінен қарыз ала аласыз (Сенека барлық уақытта эпикуреизмнен идеяларды алады), немесе сіз оларды өмір стилінде біріктіре аласыз, бірақ философия сияқты емес. Олардың үй-жайлары түбегейлі қарсы. Гедонизм ләззат-жалғыз немесе ең жақсы игілік деп мәлімдейді; Стоицизм ізгілік-бұл жалғыз жақсылық, ал ләззат-немқұрайдылық деп санайды. Осындай бір-біріне қарама-қарсы екі көзқарасты татуластыру мүмкін емес. Стоид тәртіп пен модерациядан ләззат алуды артық көрмейді, бұны ақылға сыйымсыз деп санайды; гедонист рахаттан гөрі тәртіпті немесе байсалдылықты қаламайды. Екі философия бір-біріне сәйкес келмейді деп ойлаймын. Стоицизмнің негізгі өзегі-жақсы нәрселерден ләззат алу, бірақ оларға жабыспау. Бұдан гөрі идеал-бұл гедонизмді болдырмау және бар нәрсені бағалауға көңіл бөлу. «Заттарға» көңіл бөлу ішкі қуаныш пен стоикалық тыныштық мақсатынан алшақтатылады. Сонымен қатар, стоик ешқандай эмоцияны көрсетпейді деген ой жалған. Стоик үнемі жағымды және терең қуанышқа толы болу үшін барлық жағымсыз эмоциялардан арылғысы келеді. Эпикуреизм, киренизм және локаята сияқты философиялық гедонизм стоицизммен үйлеседі. Өйткені философиялық гедонисттер біздің табиғатты қабылдамайды немесе оның шектеулері жоқ. Олар бұл шектеулерді рахатқа қатысты деп санайды және табиғатта шамадан тыс салмақ болмай тұрғанда тыныштықтың жолы болады деп тұжырымдайды. Бұл ләззат-бұл табиғи қажеттіліктерді жою, яғни табиғат бізге берген шектеулер. Бұл стоиктік тәсіл-стоиктердің табиғатқа терең ену деген мағынасы осыған ұқсас нәрселерге қарау. Бұл стоик біздің өмірімізді бағыттау үшін табиғатқа тән даналықты ашудың нені білдіретінінен ерекшеленеді. Бұдан басқа, стоицизм ежелгі дәуірде эпикуреизмді жақсы сіңірді, сондықтан олардың үйлесімді екенін білеміз. Гедонизм-бұл ләззат-жақсылықтың жоғарғы формасы, тіпті жақсылықтың жалғыз формасы деген түсінік. Гедонисттер әдетте өздерінің жеке ләззатын арттыруға немесе әлеуметтік құндылықтарды талқылауға, көптеген адамдарға ләззат алуға тырысады. Стоицизм дегеніміз-бұл эмоциялар нашар пайымдау мен нашар шешімдерге әкеледі. Стойисттер (егер бұл дұрыс сөз болса) өз эмоцияларын бақылауда ұстауға, эмоцияны көрсетпеуге және эмоцияларының шешімдеріне әсер етуіне жол бермеуге баса назар аударады. Мен біреудің екі философияға жазыла алмайтындығының ешқандай себебін білмеймін, бірақ мен екеуін де кездестірмедім (менің білуімше). Сонымен, сіздің сұрағыңызға тікелей жауап беру үшін, мүмкін. Мені?Мен хедонистпін (мен бұл идеямен келісемін), ал стоицизмнің ойлауымен келісетін болсам, мен өз сезімдерін үнемі біреу басқара алмайды деп ойламаймын. Бұл ұғымдар бір-бірінен спектрдің қарама-қарсы шетінде орналасқан. Олар әрқашан сөз мағынасында-бір-біріне диаметрлі түрде қарама-қарсы. Егер мен мұны басқа жолмен көрсете аламын ба, көрейін-бұл антитетикалық ұғымдар. Адамның жағдайы мұндай парадокспен жиі кездеседі. Олар идеалистік тұжырымдамаларға қарама-қайшы, бірақ адам деңгейінде-шындық олардың арасында орналасқан. Біреудің белгілі бір нәрсеге қатысты стоикалық принциптері болуы мүмкін, бірақ содан кейін басқа нәрселермен келіспеушілік болуы мүмкін деген пікір-бұл дұрыс емес мінез-құлық, бірақ бұл өте қалыпты жағдай. Мысалы, этикалық ұстанымы бар, академиялық тәртіпті және қаржылық тұрғыдан жауапты, тамақтың айналасында өзін-өзі ұстауды жоғалтып, өзін семіздікке шалдыққан дәрежеде мәжбүрлеп жейтін адамды қарастырайық. Мінез-құлық сәйкес келмейді. Егер сіз сол адамның өмірінің кез-келген саласын қарасаңыз, содан кейін оларды көрмей, тамақтануға қатысты мінез-құлықты экстраполяциялауды сұрады – барлық мәліметтерді ескере отырып, олар тамақпен бірдей жауапкершілікпен өлшенеді, олар бәрін жасайды. Көріп тұрсың? Парадокс.Сіздің сұрағыңызға тікелей жауап беру үшін оларды татуластыруға болады, тек адам мінез-құлқы аясында. Менің ойымша, жоғарыда сипатталған адам танымдық диссонансқа ұшыраған болуы мүмкін, мен оны татуласу деп атауға батыл болатыныма сенімді емеспін.
жүктеу/скачать 30,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|