Тақырыбы: Ежелгі дәуір әдебиетіндегі шығармалардан әйелдер бейнесіне талдау, және онда қолданылған теңеулер. Кіріспе
жүктеу/скачать 24,27 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5. «Гүлістан бит-түркі».
| 4. «Махаббат-наме».
Дастанның басты қаһармандары – бір-біріне ғашық болған жігіт пен қыз. Шығарма негізінен жігіттің қызға жазған он бір хатынан тұрады. Дастанда қыздың жігітке жазған жауап хаты берілмейді. Алайда жігіттің хатынан қыздың сүйген жігітке деген сүйіспеншілік сезімін, қуаныш-реніштерін айқын аңғаруға болады. Жігіттің өзінің ғашығына жазған хатында қызды былайша сипаттайды: О, сұлулық әлемінің падишахы, Сұлулығыңның әскері жаһанды жаулап алды. Езу тартып күлсеңіз, шекер ұялар, Тісіңнің інжуінен гәухар ұялар. Жамалың жетті әлемге әскер болып, Өбер жерді жаныңда барша шахтар. Саған ғашықтық жолында аспан адасты ақылына, Сырғаңның дәні – шолпан, жүзің – ай-ды. Қыздың сұлулығынан Күн не істерін білмей абыржып, күні бойы бетіне перде жауып, ұялып жатады екен. Жігіт сүйген қыздың сұлулығы сондай, тіпті оны көргенде отқа табынушылар өз дінінен безіп кетеді деп суреттейді. «Махаббат-намеде» Хорезми тек өлең жырланатын сұлу қыздың бейнесімен ғана шектелмейді. Ол махаббатымен ғана емес, зерделілігімен, даналығымен, адамгершілік қасиеттерімен көзге түсетін кейіпкер бейнесін жасайды. Бұл қаһарман ғашығынан шабыттанып, кемелдікке ұмтылады, оның адалдығы мен мейірімі бүкіл өлеңге сіңеді. Хорезми осы батырдың бейнесі мен оның ішкі қасиеттері арқылы маңызды әлеуметтік мәселелерді көтереді. Ол өз заманындағы қоғамдағы әділетсіздік пен моральдық құлдырауға наразылығын білдіреді. Ақын бізге маңызды моральдық сұрақтар қойып, адамзатты сатқындықтан, зұлымдықтан, азғындықтан қорғауға тырысады. Поэма сюжеті де сәтсіз махаббат трагедиясын суреттеп, әлеуметтік мәселелердің айнасы қызметін атқарады. Басты кейіпкер барынша берілгендік танытады және сүйіктісі үшін жанқиярлық жасауға дайын, ал ажырасқаннан кейін де махаббатын жоғалтпайды деген сөздері махаббаттағы үміт пен табандылықты бейнелейді. Басқа аңыздар мен жырлардағы бейнелерден шабыттанған Хорезми өз батырларының тереңдігін көрсетіп, олардың кейіпкерлеріне әр қырынан сәуле түсіреді. Бұл «Мұхаббат-наме» романын тек махаббат туындысы ғана емес, сонымен қатар оның дәуірінің әлеуметтік түсіндірмесі де етеді. 5. «Гүлістан бит-түркі». Алтын Орда дәуіріндегі тек ғашықтық дастандар ғана емес, сонымен бірге дидактикалық сарындағы көркем туындылар да жазылғаны мәлім. Солардың бірі ақын Сайф Сараидың «Гулистан бит-турки» яғни Түркі тіліндегі Гүлстан» дастаны болды. «Гүлістан бит-түркі» сегіз тараудан тұрады, олардың әрқайсысы өмір мен имандылықтың әртүрлі қырларына арналған. Бұл тарауларда патшалардың өмірі, дервиштер мен кедейлердің әдет-ғұрыптары, тағдырға мойынсұну, сөз бен тыйылудың мәні, махаббат пен жастық, кәрілік пен әлсіздік, адамгершілік пен қарым-қатынас ережелері сияқты тақырыптар қамтылған. Әр тарауда қасида, қита, мәснауи немесе рубаи түріндегі поэтикалық ұйқастармен байытылған көптеген қиссалар мен хикаяттар бар. «Гүлістан бит-түркте» әдептілік, тілге сақ болу, өсек айтпау, сыпайылық сияқты көптеген этикалық мәселелерді қозғайтын хикаяттар көп. Мысалы : «Мың батпан келетін тасты қаңбақ құрлы көрмейтін бір алып палуан бұрқан-тарқан болып ашуланып тұр екен. Бұған не болған? — деп сұрапты біреу. Сонда әлгі палуанның көршісі тұрып: «Мың батпан тасты ұршықтай иіретін көршім еді. Бүгін ол менің бір ауыз сөзімді көтере алмай,бүлініп жатыр, — деп жауап беріпті». Осы тұрғыда Гүлістан – құнды өнеге тағылымы мен философиялық хикметтердің ашылатын жері. Бұл термин рухани құндылықтар раушан бағында гүлдей жайнайтын жерді білдіреді. жүктеу/скачать 24,27 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|