Кіріспе:
Жоғарғы еріннің және таңдайдың туа біткен жырығы әлемдегі адам баласының ең көп тараған кемістіктері арасында 2-ші орында және беттің даму кемістігінің ауыр түрлеріне жатады.Бүкіл дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, бұл кемістік дүниеге келген 1000 нәрестенің 0,6 – 1,6-сында кездеседі.
Ерін және таңдайдың түзілуі жатырішілік дамудың 6-шы аптасында пайда болады, 11 аптада ерін және қатты таңдай түзіледі, ал 12 аптада жұмсақ таңдай фрагменттері бір-бірімен жалғасады. Ерин және таңдайдың туа пайда болған ақаулары ұрықтың алғашқы 3 айында дұрыс қалыптаспауынан пайда болады.
Ерін мен таңдайы іштен жетілмеген баланың тамақтануының қиындығы , оның өсуін нашарлатады және ауруға шалдыққыш келеді. Мұндай балалардың көпшілігінде жоғарғы тыныс жолының қабынуы, бронхит, қан азаю, өкпенің қабынуы, мұрын шеміршегінің қисаюы, мұрын желбезегінің өзгеруі, тамақ-көмей бездерінің өзгеруі сияқты патологиялық өзгерістер байқалады. Ерін мен таңдай құрылысының анатомиялық ауытқуы, үстіңгі жақ сүйектің дұрыс дамымауына және қисық, тығыз орналасқан тістердің дұрыс тістенбеуіне себеп болады
Жырық ерін мен жырық таңдайда барлық дыбыстар мұрыннан немесе мұрын жолы реңімен айтылып, сөйлеу тілін түсніксіз етеді. Осының барлығы баланың дамуын тежеумен қатар, психикалық жағдайына әсер етеді. Сондықтан мұндай балалар дүниеге келісімен-ақ диспансерлік есепке алынып, олармен акушер-гинеколог, неонатолог, педиатр, хирург-стоматолог, ортодонт, терапевт-стоматолог, невропотолог, логопед, оториноларинголог мамандар жұмыс істейді.
Қорытынды: Ерін мен таңдайдың жырығы тіс түбірі орналасқан жақ сүйегінің жырығымен қатар келгенде, сол орынға шығатын тіс кешеуілдеп шығуы немесе мүлде шықпауы мүмкін. Мұндай жағдайда пластинкаға қосымша уақытша немесе тұрақты пластмассалық тістер салынады. Мұндай балаларда жоғарғы жақ сүйегінің және тіс қатарының тарылуы, прогениялық тістесу секілді ауытқулар көп байқалады. Осының салдарынан алмасу және тұрақты тістесудің қалыптасуы мезгілінде тістердің орнынан ауытқып орналасуы жиі кездеседі. Сондай-ақ, сүт тістері тұрақты тіске ауысқан кезде, қажет болған жағдайда, пластинканың орнына брекет-жүйесі секілді алынбайтын ортодонтиялық аппараттарды қолдануға болады. Жалпы, 18 жасқа толғанға дейін стоматолог-ортодонттың диспансерлік бақылауында болып, дәрігер ұсынған барлық жоспарлы емделуден толық өткені дұрыс.