Тақырыбындағы халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары
жүктеу/скачать 4,33 Mb. Pdf көрінісі
|
1 2019
| жаңғыртылған деген сөз сөздік лұғатын латыннегізді әліпбимен өзгертіп тіркеу дегенмен шектелмейді.
Жаңа нұсқа үшін қазақ сөзінің қолданыстық межесі, ақпараттық-стильдік межесі, нормативтік межесі тәрізділермен қатар ғылыми меже де басты ұстанымға алынып отыр. Әсіресе тілдің дәл бүгінгі күйінің, тіл дамуындағы өзгерістердің өзара сабақтастығының, әдеби тілдің нормаларының басты көрсеткіші болып табылатын орфографиялық сөздіктің жаңаша, жаңғыртылған нұсқасын жасауда қазақ тілтанымындағы тілдің барлық қабаттары мен қаттаулары турасындағы ғылыми тұжырымдар мүмкіндігінше зерделеніп келеді. Автордың өзі көрсететініндей, «синонимдердің зерттелуі қазақ лексикографиясын жетілдіру» үшін де маңызды[1, 263-264]. Айталық, «әдемі» мағынасындағы сұлу, әсем, көркем, ару, әрлі, бәденді, ажарлы, шырайлы, келбетті, кескінді, көрікті, келімді, қияпатты, өңді, райлы, реңді, әйбат, сымбатты немесе «икемді» мағынасындағы епті, ыңғайлы, ықшамды, самдағай, орамды, оралымды, бейімді, ептейлі, епсекті типтес лексемалар Орфографиялық сөздікке тіркеледі, алайда олардың кейбірі сөз тіркесі, яки болмаса стильдік белгілер арқылы анықтай түсуді талап етеді. Демек, сөз мағынасын нақтылауда ғылыми қорытынды айрықша керек. Сөз болып отырған еңбекте қазақ тіліндегі сын есім синонимдердің жалпыхалықтық бейтарап түрі, экспрессивтік мәні бар қатарлары, қарапайым сөйлеу тіліне тән сөздер кеңінен талданған. Мәселен, бәденді / қияпатты / келімді сөздерімен қатар кішкене / кішкентай / титтей / титімдей немесе білгір / білгіш / жетік / судай дегендердің соңғылары Орфографиялық сөздікке тіркелетін болса, онда оларды стильдік белгімен нақтылауға тура келеді; ал олардың мағыналық-стильдік айырмашылықтары осы еңбекте дәлелденген. *** 54 Қазақ тіліндегі сын есім синонимдерге арналған еңбек жөніндегі қысқаша, әрі үзік ойлар осы зерттеудің авторы, белгілі ғалым, профессор, Қазақстан Республикасы ҰҒА корреспондент мүшесі Фаузия Шәмсиқызы Оразбаеваның мерейлі жасына байланысты қалам ұшына оралды. Баршаның ұстазы – академик Рәбиға Сыздық бірде «ғылымның ішінде жүргендер де бар, ғылымды жасап жүргендер де бар» деген еді. Тілші қауым бас қосқан бір жиында атақты педагог Халима Ермаханованың «Рәбиға Сыздық – туабітті лингвист» деген сөзі есте қалды. Осындай ұлағатты пікірлерді Фаузия Оразбаеваға қатысты да айтуға болар еді. Фаузия Шәмсиқызы – қазақ тілтанымының дамуына да, зерттелуіне де, жаңа бағыт-идеялармен толығуына да елеулі үлес қосып, тіл ғылымындағы қазіргі замандастардың алдында оқ бойы озық келе жатқан білікті зерттеуші. Осы еңбекпен танысқаннан кейін академик Ә. Қайдар «шәкірттің осыншама уақыт ғылым алдындағы адалдығынан жаңылмай, өз шындығы мен өз ақиқатының алдында адал еңбек етіп, ғылым үшін күресе білгеніне сүйсіндім» депті. Хатқа түскен, сөзтаным мен сөз өрнегіне, тілді оқытуға қатысты тың, әрі аса ғылыми тұжырымдарын ғалымның сөз мәдениетінің биік үлгісін көрсетуі, қазақ сөзінің барша астарлы сырларын жетік білетіндігі, шаршы топ алдындағы сөз әдебі мен сөз ырғағы, әдістемелік шеберлігі, өз ісіне деген шынайы берілгендігі одан әрі айшықтай түседі. Өйткені ол – туабітті лингвист-педагог. Ұстаздар бағасынан артық баға жоқ. Зор құрметпен, жылы лебізбен қосарымыз – дәл осындай жан-жақты, ісі ерлікке тең маманға алдыңғы лектегі аға буын шексіз риза, қатарлас үзеңгілестері мақтан тұтады, кейінгі жас буын ғалым-ұстазға қарап бой түзейді, қалың жұртшылық бергенінен берері мол қазақ қызы барда Тіл деген қасиетті тұғырдың іргесінің бекем боларына кәміл сенеді. жүктеу/скачать 4,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|