2. Ұзақ мерзімді активтер
|
|
|
|
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар
|
020
|
|
|
Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек
|
021
|
|
|
Үлес қосу әдісімен есептеленетін инвестициялар
|
022
|
|
|
Инвестициялық жылжымайтын мүлік
|
023
|
|
|
Негізгі құралдар
|
024
|
|
|
Биологиялық активтер
|
025
|
|
|
Барлау және бағалау активтері
|
026
|
|
|
Материалдық емес активтер
|
027
|
|
|
Кейінге қалдырған салықтық активтер
|
028
|
|
|
Өзге де ұзақ мерзімді активтер
|
029
|
|
|
Ұзақ мерзімді активтердің жиыны
|
200
|
|
|
Теңгерім (100-жол + 200-жол)
|
|
|
|
3. Қысқа мерзімді міндеттемелер
|
030
|
|
| Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер |
031
|
|
|
Салықтар бойынша міндеттемелер
|
032
|
|
|
Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер
|
033
|
|
|
Қысқа мерзімді кредиторлық берешек
|
034
|
|
|
Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелрі
|
035
|
|
|
Өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер
|
036
|
|
|
Қысқа мерзімді міндеттемелрдің жиыны
|
300
|
|
|
4. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
|
|
|
|
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
|
040
|
|
|
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек
|
041
|
|
|
Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелері
|
042
|
|
|
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер
|
043
|
|
|
Өзге де ұзақ мерзімді міндеттемлер
|
044
|
|
|
Ұзақ мерзімді міндеттемлердің жиыны
|
400
|
|
|
5. Капитал
|
|
|
|
Шығарылған капитал
|
050
|
|
|
Эмиссиялық кіріс
|
051
|
|
|
Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар
|
052
|
|
|
Резервтер
|
053
|
|
|
Бөлінбеген пайда /жабылмаған залал/
|
054
|
|
|
Аздық үлесі
|
055
|
|
|
Капитал жиыны
|
500
|
|
|
Теңгерім/300жол +400 жол +500 жол/
|
|
|
|
2. Шаруашылық операцияларының түрлері және олардың бухгалтерлік балансқа әсері
Кәсіпорында күнделікті ондаған, жүздеген шаруашылық операциялары жасалады. Бірақ, баланс құрылымының өзгерісіне әкелетін шаруашылық операциялары 4 түрге бөлінеді:
Операцияның 1 түрі
Баланс активінің екі бабының құрамына өзгерістер әкеледі: яғни, бір бап кемісе, екінші бап осы шамаға ұлғаяды. Бұдан баланстың теңдеуі өзгермейді.
Мысалы. Қолма қол ақшаға құны 30 мың теңге тұратын материал сатып алынды.
Аталмыш шаруашылық операциясы актив балансының екі бабына өзгеріс әкеледі, яғни «Ақша қаражаты»бабы 30 мың теңгеге кемісе, «Материал» бабы 30 мың теңгеге ұлғайды. Бірақ өзгеріс тең шамада болғаннан, актив жиыны өзгермейді.
I түрі
|
Актив
|
Пассив
|
Активтің бір бабы ұлғаяды «+»
Активтің екінші бабы кемиді «-»
|
Пассив өзгермейді
|
Операцияның 2 түрі
Баланс пассивінің екі бабын өзгертеді: бір бабы кемиді, келесі бір бабы осы шамаға ұлғаяды. Бұдан баланс теңдеуі өзгермейді.
Мысалы, құрылтайшылардың құжаттарына сәйкес компанияның 50 мың теңге мөлшеріндегі бөлінбеген пайдасы резерв капиталын құруға жіберілді.
Аталмыш шаруашылық операциясы баланс пассивінің екі бабына өзгеріс әкелді, яғни «Бөлінбеген пайда» бабы 50 мың теңгеге кеміді, «Резервтік капитал» бабы 50 мың теңгеге ұлғайды, бірақ өзгеріс тең шамада болғаннан, пассив жиыны өзгермейді.
II түрі
|
Актив
|
Пассив
|
Актив өзгермейді
|
Пассивтің бір бабы ұлғаяды «+»
Пассивтің келесі бір бабы кемиді «-»
|
Операцияның 3 түрі
Баланстың актив және пассив баптарын өзгертеді, яғни оларды бірдей шамаға ұлғайтады. Бұнда баланс теңдеуінің шамасы ұлғаяды.
Мысалы, компания 90 мың теңгеге артынан төлеуге келісіп материал сатып алды.
Аталмыш шаруашылық операциясы баланс активінің «Материалдар» бабын 90 мың теңгеге және баланс пассивінің «Кредиторлық берешек» бабын 90 мың теңгеге ұлғайтты. Ұлғаю екі бапта да бір бір шамада болғаннан, баланс теңдеуі өсіп, А=П теңдеуі бұзылмайды.
III түрі
|
Актив
|
Пассив
|
Активтің бір бабы ұлғаяды «+»
|
Пассивтің бір бабы ұлғаяды «+»
|
Операцияның 4 түрі
Баланстың актив және пассив баптарын өзгерте отырып, оларды бірдей шамаға кемітеді. Бұнда баланс теңдеуінің шамасы кемиді.
Мысалы, кәсіпорын кассасынан жеткізушілерге алдында алынған материал үшін 40 мың теңге төледі.
Аталмыш шаруашылық операциясы баланс пассивінің «Кредиторлық берешек» бабын және баланс активінің «Ақша қаражаттары» бабын 40 мың теңгеге кемітеді.
IV түрі
|
Актив
|
Пассив
|
Актив бабының бірі кемиді «-»
|
Пассив бабының бірі кемиді «-»
|
Балансты құруға мысал:
Кесте № 2
Шот №
|
Атауы
|
Сома, теңгемен
|
2413
|
Машина мен жабдықтар
|
695000
|
1310
|
Шикізат пен материалдар
|
185000
|
1314
|
Қосалқы бөлшектер
|
55000
|
5010
|
Жарияланған капитал
|
997000
|
3010
|
Қысқа мерзімді банк қарыздары
|
70000
|
1340
|
Аяқталмаған өндіріс
|
40000
|
1320
|
Дайын өнім
|
65000
|
3350
|
Еңбек ақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек
|
15000
|
3310
|
Жеткізушілір мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек
|
25000
|
3190
|
Өзге салықтар
|
4000
|
3390
|
Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешек
|
6000
|
1040
|
Ағымдық банктік шоттағы ақша, теңгемен
|
67000
|
1010
|
Кассадағы ақша қаражаты
|
1200
|
1250
|
Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі
|
1100
|
1280
|
Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек
|
7700
|
Берілген мәліметтер негізінде кіріспе баланс жаса:
Кесте № 3
теңгемен
Активтер
|
Есепті кезең басы
|
Пассивтер
|
Есепті кезең басы
|
1. Қысқа мерзімді активтер, оның ішінде:
|
422000
|
3.Қысқа мерзімді міндеттемелер, оның ішінде:
|
120000
|
1280 «Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешектер»
|
7700
|
3010 «Қысқа мерзімді банктік қарыз»
|
70000
|
1310 «Шикізаттар мен материалдар»
|
185000
|
3350 «Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешектер»
|
15000
|
1314 «Қосалқы бөлшектер»
|
55000
|
3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешектер»
|
25000
|
1340 «Аяқталмаған өндіріс»
|
40000
|
3190 «Өзге салықтар»
|
4000
|
1040 «Ағымдық банктік шоттағы ақша»
|
67000
|
3390. «Өзге қысқа мерзімді кредиторлық берешектер»
|
6000
|
1320 «Дайын өнім»
|
65000
|
4. Ұзақ мерзімді міндеттемелер, оның ішінде:
|
|
1010 «Кассадағы ақша қаражаты»
|
1200
|
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешектер
|
|
1250 «Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»
|
1100
|
|
|
2. Ұзақ мерзімді активтер, оның ішінде:
|
695000
|
5. Капитал, оның ішінде:
|
997000
|
2412 «Машина мен жаблықтар»
|
695000
|
5010 «Жарияланған капитал»
|
997000
|
Жиыны
|
1117000
|
Жиыны
|
1117000
|
Достарыңызбен бөлісу: |
