тақырып. Этиканың заңдар жинағы мен іскерлік қасиеттердің концепциясы
жүктеу/скачать 53,75 Kb.
|
Дәріс 8
| Қазақ тілі- көне тіл
Қазақ тілі- қыпшақ тілдер тобындағы ең бай, көркем тіл. Қазақ тілі – түркі тілдер тобына жататын көне тілдердің бірі. Қазақ тілі түркі тілінің “Қыпшақ- ноғайлы тілдері”деп аталатын тобына жатады. Қазақ халқы өзінің сан ғасырлық тарихы бюойында басқа түркі халықтарымен қонысы, саяси- шаруашылық жағдайы жағынан да тығыз байланыста болып келгені сияқты, оның тілі де сол халықтардың тілімен өте жақын қарым- қатынаста болды. Бұл жағдайлар көне заманнан басталатын жазу түрлерінің, жазба нұсқалардың түркі халықтарының юбарлығына да ортақтығын, оларды қалыптастыруға, дамытуға біздің бабаларымыздың да үлестерін қосқандығын байқатады.Қазаққ хөалқының жазу тарихының, жазба нұсқалары тарихының бір кезеңі көне заман белгісі ретінде танылады. Осыған орай қазақ тілі туыстық сипаты жағыгнан, ұқсаастық белгілері жағынан түркі иілдері тобына жатады.Типололгиялық белгілері жағынан басқа тұркі тілдері сияқыт қазақ тілі де жалғамалы (аглютинативті) тіл деп есептеледі. Түркі тілдер тобына енетін тілдер: 1.Қазақ 7.Чуваш 13. Хакас 2.Әзірбайжан 8. Қарақалпақ 14. Алтай 3.Қырғыз 9. Түрік 15. Құмық 4.Өзбек 10. Башқұрт 16. Қарашай- балкар 5.Татар 11. Якут (Саха) 17. Гагауз 6.Түрікмен 12. Тува18. Ұйғыр. Осы тілдердің ішінде бір-біріне жақын көне қыпшақ- ноғайлы тілдері тобындағылар: 1. Қазақ. 2. Ноғай. 3. Қарақалпақ. 4. Қарашай-балкар. 5. Қырғыз. 6. Татар. 7. Башқұрт. 8. Құмық.Түркі тілдерінің туыстығы олардың лексикалық мағынасынан, дыбыстық жүйесінін, грамматикалық құрылысынан нақты байқалады.Сонымен қатар түркі тілдерінің әрқайсысына тән фонетикалық, лексиаклық, грамматикалық өзгешеліктер де болады.Оларды қазақ тілін басқа туыстас тілдермен салыстыра байқауға болады. 1. Басқа түркі тілдерінде б, ғ, г дыбыстары келетін орындарда қазақ тілінде у, к, қ дыбыстары қолданылады. Мысалы: аба- ауа, тағ- тау, гелді- келді, гырмызы- қырмызы. 2. Басқа түркі тілдерінде ш дыбысы келетін сөздерде қазақ тілінде с дыбысы қолданылады. Мысалы: баш- бас, таш- тас т.б. 3. Басқа түркі тілдерінде сөз басында и дыбысы келетін сһөздерде қазақ тілінде ж дыбысы айтылады. Мысалы: иаш- жас, иол- жол, иаз- жаз, иыл- жыл. 4.Кейбір түркі тілдерінде –лар қосымшасы дыбыс ұүндестігіне сай өзгермесе, қазақ тілінде өзгереді.Мысалы: маллар- малдар, атлар- аттар т.б. 5.Басқа тілдерде сұрау есімдігінде н дыбысы қолданылса, қазақ тілінде й қолданылады. Мысалы:қандай? қайда ? 6. Кейбір түркі тілдерінде дауысты дыбыстардың созыңқы түрі болдса, қазақ тілінде ол жоқ.
жүктеу/скачать 53,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|