Тақырып: Гетерогендік жүйедегі химиялық тепе-теңдік, тұнба ерітінді
жүктеу/скачать 200 Kb.
|
| Тұздардың гидролизі
Еріген заттың сумен алмасу реакциясына түсіп, яғни диссоциацияланған иондардың немесе иоңдарымен әрекеттесуін гидролиз деп атайды. Сулы ерітіндіде көптеген тұздар гидролизге үшырайды, мұнда сутек иондарының концентрациясы өзгереді. Әлсіз кышқыл мен күшті негізден, сондай-ақ бірмезгілде әлсіз қышқыл мен әлсіз негізден түзілген тұздар гидролизге ұшырайды. Күшті қышқыл мен күшті негізден түзілген тұздар гидролизге ұшырамайды. Сулы ерітіндіде иондарға ыдыраған тұздар гидролизінің механизмі, олардың гидратты қабықшасымен әрекеттесуімен анықталады. Гидролиздің сипаты мен дәрежесі иондардың полюстеуші әсеріне тәуелді: осы әсер қанша күшті болса, гидролиз сонша шабыт жүреді. Катиондар су молекулаларымен донорлы-акцепторлы байланыспен байланысқан. Катиондардың акцепторлық қабілеті олардың зарядының артып, мөлшерлерінің кемуіне тәуелді өседі. Әлсіз акцепторлар – сілтілік және сілтілік-жер элементтерінің катиондары-координатталған су молекулаларының байланысын тәжірибеде полюстемейді. Екі және үш зарядты катиондар ( және т.б.) күшті акцепторлар болып табылады және су молекулаларымен гидроксо-аквокомплекстер түзе әрекеттеседі, яғни орта қышқылдық болады. Аниондардын гидраттануы сутектік байланыс арқылы жүреді. Анионның теріс заряды қанша көп және мөлшері кіші болса, су молекуласынан протон оңай үзіледі де анионға қосылады. Электрон жүптарының әлсіз донорлары — бір зарядты аниондар — , және т. б.— гидролизденбейді. Күші орташа донорлар — екі, көп зарядты аниондар ( , және т. б.), сондай-ақ әлсіз қышқылдардың бір валентті аниондары су молекуласымен әрекеттесіп, гидроксид ионының бөлініп шығуына алып келеді, мысалы: (1) иондарының артық мөлшері пайда болады да орта сілтілікке айналады. Түздардың гидролизінің қосынды эффекті сулы ерітіндіде тұздардың диссоциацияланатын катиондары мен аниондарының табиғаты және сипатымен анықталады. 1. Егер тұз диссоциацияланғанда аз полюстенетін катиондар және аниондар түзетін болса, ортаның рН-ы езгермейді, гидролиз іс жүзінде жүрмейді: (2) реакдия жүрмейді реакция жүрмейді 2. Егер тұз күшті қышқыл мен әлсіз негізден түзілген болса, онда оның гидролизі сутек иондарының (гидроксонийдің) түзілуіне алып келеді, яғни, ерітіндінің қышқылдығы артады, рН-тың мәні кемиді (3) 3. Егер тұз күшті негіз бен әлсіз қышқылдан түзілген болса, онда оның гидролизі гидроксид иондарының түзілуіне алып келеді, бүл ерітіндінің рН мәнін арттырады: (4) 4. Әлсіз негіз бен әлсіз қышқылдан түзілген тұздардың гидролизі толық жүреді (5) Мелшерлік жағынан гидролиз тұздардың гидролиздену дәрежесімен (һ) сипатталады, ол диссоциациялану дәрежесі сияқты, гидролизденген тұздың моль санының, ерітілген тұздың жалпы моль санына со қатынасымен анықталады (6) Гидролиз процесі, сондай-ақ гидролиздену констанасымен (Кг) сипаталады, ол гидролиздену реакциясының тепе-теңдік константасы болып табылады. Мысалы, күшті негіз және әлсіз қышпқылдан түзілген тұздың гидролизденуін қарастырайық: (7) немесе Бүл тепе-тендіктің константасы (8) судың иондық көбейтіндісін есепке ала отырып өрнектейміз (9) Демек, күшпі негіз бен әлсіз қышқылдан түзілген тұздың гидролиздену константасы, судың иондық көбейтіндісінің әлсіз қышқылдың диссоциациялану константасына қатынасымен өрнектеледі. 1-мысал. Калий цианиді гидролиздену константасын есептеп шығырыңдар. Шешуі. Көгерткіш қышқылдың диссоциациялану константасының кестелік мәні . (9) теңдеу бойынша Дәл осылай қорыту, күшті қышқыл мен әлсіз негізден түзілген тұздың гидролизі үшін гидролиздену константасының өрнегіне алып келеді: (10) мұндағы Кв — әлсіз негіздің диссоциациялану константасы, яғни әлсіз негіз бен күшті қышқылдан түзілген түздың гидролиздену константасы, ол гидролиздену процесінде түзілетін судың иондық көбейтіндісінің әлсіз негіздің диссоциациялану константасына қатынасы болып табылады. 2-мысал. Аммоний хлоридінің гидролиздену константасын есептеңдер. Шешуі. Гидролиз төмеңдегі теңдеу бойынша жүреді немесе (10) тендеу бойынша гидролизінің константасы мынаған тең: Әлсіз негіз бен қышқылдан түзілген тұздардың гидролиздену константасы, судың иондық көбейтіндісінің гидролизденуден түзілген әлсіз қышқыл мен әлсіз негіздің диссоциациялану константасының көбейтіндісіне қатынасы болып табылады. Гидролиздену дәрежесі мен константасы арасында төмендегі өрнекте көрсетілген арақатынас бар: (11) жүктеу/скачать 200 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|