Тақырып: Критериалды бағалау технологиясының моделі Қарастырылатыын сұрақтар
жүктеу/скачать 40,45 Kb.
|
БӨТ 3
|
Тақырып: Критериалды бағалау технологиясының моделі Қарастырылатыын сұрақтар: 1. Оқушылардың білім жетістіктерін бағалау жөніндегі халықаралық бағдарлама (PISA, TIMSS). 2. Әр түрлі елдердегі бағалау жүйелері: Англия, АҚШ, Финляндия, Канада, Сингапур, Австралия. Жаңа Зеландия, Гонконг. 3. Оқушыларды критериалды бағалау жүйесі: халықаралық тәжірибе шеңберіндегі қазақстандық мазмұн 4. Әр түрлі елдердегі бағалау жүйелері 1. PISA Оқушылар қабілетін бағалаудың халықаралық бағдарламасы –(ағыл:Programme for International Student Assessment). Экономикалық ынтымақтастық және даму уйымы (ЭЫДҰ) 2000 жылдардан бері үш жылда бір ұйымдастыратын әлем елдері арасында 15 жастағы оқушылардың функционалдық сауаттылығын тексеру мен бағалаудың халықаралық бағдарламасы. PISA бағдарламасының мақсаты білім берудің әдіснамасы мен нәтижесіне пайдалы әсер ету болатын. Аталған бағдарлама қазіргі әлемде оқушылар қабілетін тексеру мен бағалаудың ең ықпалды жобасы болып отыр. Тексеру жүйесі PISA жобасы тексерудің үш бағыттың (математика, ғылым, оқу) біріне айрықша мән беріп,үш жылдық кезеңмен жургізіледі. 2012 жылы негізгі бағыт Математикалық сауаттылық болды. PISA зерттеуі 15 жастағы оқушылардың мектепте алған акдемиялық білімі мен тұрмыс,ұйрену дағдысын тексеріп,өз білімі мен қабілетін анықтауға бағытталған. Математикалық сауаттылық Адамның математика саласындағы білімін әртүрлі шынайы өмірлік жағдайларды шешудегі жеке таңдауын негіздеу үшін қолдану қабілеті. PISA-2012 тест тапсырмаларын іріктегенде матиматиканың мектептегі курсының негізгі тақырыптары ескеріледі: Сандар,өлшемдер,бағалау,алгебра,функциялар, геометрия,ықтималдық,статистика,сан теориясының элементтері. PISA зерттеуінің құралдары Тест тапсырмалары бар буклеттер -Білім беру ұйымының әкімшілігіне арналған сауалнама -Білім беру ұйымы оқушыларына сауалнама -тест өткізу туралы нұсқаулық -білім беру ұйымының үйлестірушісіне арналған нұсқаулық -тест тапсырмалары бағалау,мәліметтерді енгізу және өңдеу жөніңдегі нұсқаулықтар. Қатысушылар Бағалауға қатысатын баланың жасы 15 жас 3 айдан-1жас 2 ай аралығында болуы шарт етіледі. Нешінші сынып оқығаны маңызды емес. Сондай-ақ оқушылар өз үйінде,міндетті түрде академиялық білім беру орталығнда(мектепте)оқитын болуы шарт.Әрине,әр елдің халық саны түрліше болғандықтан,бағалау қортындысына белгілі бір қосымша фактоорлар әсер ететіні белгілі. PISA зерттеуінде ғылыми жаратылыстану сауаттылығы ретінде ғылыми жаратылыстану адамның іс әрекетінен қосылатын өзгерістерді түсінуге және сәйкесінше шешімдер қабылдауға қажетті мәселелерді анықтап,негіздемелі қорытындылар жасай білу қабілеттермен түсіндіріледі. 2. Функционалдық сауаттылық деңгейін тексеру үшін тапсырмаларды құрастыру кезінде PISA 15 жастағы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың халықаралық бағдарламасының тапсырмаларын тұжырымдауға назар аудару ұсынылады[1]. PISA-дағы бағалау пәні студенттердің пәндік білімді (оқу бағдарламасын) меңгеру деңгейі мен сапасы емес, олардың негізгі салалардағы құзыреттіліктерінің қалыптасу дәрежесі болып табылады. "Сауаттылық" термині бағаланатын білімнің, дағдылардың және дағдылардың кеңдігін көрсету үшін таңдалды. Бұл ретте PISA бағдарламасы қалыптасқан сайын оқушылардың мектеп бағдарламасынан тыс құзыреттілігін бағалау барған сайын маңызға ие болады деп көзделеді. Қорытынды бақылаудың мазмұны ағымдағы бақылауды (формативті бағалауды) ұйымдастыру құрылымын белгілейді, өйткені тиісті күнделікті бағалаусыз қорытынды бақылау кезінде қажетті нәтижелерді алу мүмкін емес. Төменде оқыту мазмұнын игерудің және оны өмірлік жағдайларда қолданудың 5 деңгейін көздейтін 10 балдық шкала бойынша бағалау критерийлерін келтіреміз. Әрі қарай, бұл жүйені оқу процесінде қолдану туралы мәселе туындайды. Оны сабақ, тоқсан/жарты жыл/жыл, орта білім деңгейі шеңберінде енгізу жөнінде нақты нұсқаулық қажет. Сонымен, Канадада 7-8 сыныптарға арналған әлеуметтік зерттеулер стандарттарында стандарттың басында осы пән бойынша оқушылардың жетістіктерін бағалау критерийлері (әр критерий үшін төрт деңгей) келтірілген[4; 5]. Мысалы, " бөлім: білім, дағды. Кіші бөлім: "пәннің негізгі ережелерін түсіну". 1 деңгейде студент зерттелетін пәннің негізгі ережелерінің аз ғана санын түсінетіндігін көрсете алады; қойылған сұраққа сирек толық жауап бере алады. 2-деңгейде студент кейбір негізгі ережелерді түсінуді көрсетуі керек; кейде қойылған сұраққа толық жауап бере алады. 3 деңгейде студент негізгі ережелердің көпшілігін түсінуді көрсетуі керек; әдетте қойылған сұраққа толық жауап береді. 4 деңгейде студент оқу пәнінің барлық зерттелген негізгі ережелерін түсінуді көрсетуі керек; әрқашан қойылған сұраққа толық жауап береді". Сол сияқты бағаланады: оқушылардың өз бетінше зерттеу жүргізу қабілеті, географиялық карталармен жұмыс істеу қабілеті; алған білімдерін нақты және дәлелді түрде жеткізе білу; өз білімдері мен дағдыларын қолдана білу. Бөлінген 4 деңгей мінсіз болмаса да, бұл мысал оқушылардың білімі мен дағдыларын бағалау бойынша басшылық рөлін атқаруы тиіс оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауға және бағалауға бірыңғай талаптардың қажеттілігін растайды. Қазақстандық мектеп бес балдық жүйені басшылыққа алады, ол әртүрлі дәрежедегі жауаптарды саралау және сабақ барысында психологиялық жайлылықты қамтамасыз ету үшін жеткіліксіз. Ол үшін дәстүрлі белгілерге оңай түсірілетін 10 балдық бағалау шкаласы (жоба) ұсынылады"1", "2", "3" ,"4", "5" және "A+", "A-", "B+" ,"B-"халықаралық әріптік белгілері, "C+", "C -", "D+", "D -", "F+", "F -" (3-Кесте). Сонымен қатар, бөлінген критерийлердің сипатталған параметрлері функционалдық сауаттылықты қалыптастыру үшін ажырамас компоненті бар оқу процесін ұйымдастыру үшін ең қолайлы. 4. Әр түрлі елдердегі бағалау жүйелері Жақын шет елдерде де оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауда әр түрлі нүсқалар бар: мысалы, Украина 12 балдық жүйеге ауысты; Балтық жағалауындағы елдер англосаксондық жүйені дүрыс санайды. Тек Эстонияда әлі де 5 балдық жүйе қолданылып келеді (I деген баға да бар, ол тапсырманы орындамаған жағдайда қойылады). Беларусь, Молдавия, Грузия 10- балдық жүйеге ауысты. Кейбір оку мекемелерінде орташа баганы шығару үшін жоғарыда көрсетілген багаларды балға қайта есептеу пайдаланылады. Мысалы, 1 деген баға 15 бал, 2 деген баға 12 бал, 3 - 9 бал, 4 - ол 6 балл, 5 - ол 3 бал, 6 - ол 0 балл. Қырғызстанда білімді бағалау үшін бесбалдық жүйені пайдаланады (6 кесте). Кесте 6 Қырғызсгандағы бағалау жүйесі
Әлемдік тәжірибеде оқушылардың білімдеғі жетістіктерін бағалауда әр түрлі нүсқалар бар және де көптеген бағалау жүйелері пайдаланылады. Кейбір шкалаларда санмен белгілеу, бөлшек сандармен және әріптермен белгілеу (мысалы АҚШ-ның бағалауы) бар. Сонымен қатар американдық бағалау сандық интерпретациялау жасайды. Бүл жүйеде ең жоғарғы баға А және А+ - олардың екеуі де 4 деген балға сәйкес. Ғылыми-педағогикалық әдебиеттерге жасаған шолудан бүл мәселенің төңіреғінде оны шешу үшін көптеген мэселелердің айтьшғанын аңгаруға болады. Ғ ылымда және тәжірибеде бағалаудың әр түрлі жүйелері қолданылады: 7-балдық, 10-балдық, 11-балдық, 12-балдық, 100-балдық, рейтингтік және т.б. 1950 жылдан бастап көптеген елдерде 5-балдық бағалау бағанасы пайдаланылып келеді. Оның қүрамында тек бір ғана қанағаттанарлықсыз баға бар: 1 - (салғырт). Жалпы алғанда, бағанның төменгі шегі 50 %-дан 60 %-ға дейін немесе 1 балга жоғары өзгереді. Сонымен қатар бұл бағанада келесі бағалар бар: 2 - (қанагаттанарлық немесе жеткілікті), 3 - (орташа), 4 - (жақсы) және 5 — (тамаша). 5-балдық бағалау баганасы көп жағдайларда семестрдің соңында пайдаланылады. Оны сонымен қатар білім деңгейлерінде (мысалы, бастапқы деңгей, жоғарғы сыныптарда, университетгерде) пайдаланьшады. Оқу жылында мүғалім бастауыш мектептің бағалау бағанасын пайдалануға қүқыкты. Германияда орта мектептерде 6-балдық кері тәуелділіктік бағалау жүйесі пайдаланьшады. Осы жүйенің мөлшерлік және сапалық белгілеулері: 1 - «тамаша», 2 - «жақсы», 3 - «жеткілікті», 4 - «қанағатганарлық», 5 - «қанағаттанарлықсыз», 6 - «өте нашар». Кейбір оқу орындарында орташа бағаны қорьггу үшін келесі арақатьінас бойынша жоғарыда келтірілген бағаларды қайта есептеу қолданылады. Мысалы, 1 деген баға 15 бал, 2 деген баға 12 бал, 3 - 9 бал, 4 - ол 6 балл, 5 — ол 3 бал, 6 — ол 0 балл. Жоғары оқу орындарында 5-балдық бағалау жүйесі пайдаланылады. Оның мөлшерлік және сапалық параметрлері толығымен орта білім мекемелері үшін жоғарыдағы айтылған 6-балдық жүйенің алғашқы 5 параметріне сәйкес келеді. Кесте Сингапурдагы багалау жүйесі
Онтүстік Кореядағы оқушыларды бағалау жүйесі жарты жылдық және емгихан бойынша нәтижелері болып табьшады (ең жогаргысы - 100 балл). Пайыздық көрсеткіштер оқушының белгіленген пэн бойынша білімін салыстыруға көмектеседі. Бұл жүйедегі максимум — 100 %, ал минимум — 0 % (кесте 18). Кесте 18 Оңгүстік Кореядағы багалау жүйесі
Жаңа Шотландия университеттерінің көпшілігінде келесі бағана пайдапанылады кесте:
Кесте Жаңа Шотландияның университетгеріндегі бағалау жүйесі Ғ (немесе Е) жалғыз қанағатганарлықсыз баға болып саналады. АҚШ-да А-Ғ (А-Е) сапалық индексі әдетге келесі бесбалдық бағана бойынша жіктеледі: А=4.0 В=3.0 С=2.0 0=1.0 Е (Ғ)=0.0 Х+0.3 және х-0.3 сәйкес «+» «-» таңбалары кеңінен пайда- ланылады. Мысалы, В=3.0 болғандықган В+ = 3.3 және В- =2.7. Кейбір инстнтуттар бағананың бірліктері арасындағы жалғыз орта нүктені пайдаланады. Олар А- және В+ бағаларын бірдей санайды. Мұндай жағдайда АВ бағасы А-/В+ опцияларын алмастырады және 3.5 болып саналады. А+ бағасы американдық білім беруде жаңашылдық. Осы бағаны пайдаланатын институттардың аз бөлігі оны 4.3 немесе 4.5 ретінде, ал көп бөлігі А+ бағасын 4.0 ретінде бағалайды. Кейде О- бағасы қарастырылмайды, себебі Б -дан төмен жағдайда білім жоқ екендігі ескеріледі (кесте 25). Кесте 25
АҚШ-дағы инетитутгардың бағалау жүйесі Кейбір штатгарда (Индиана, Луизиана, Небраска, Солтүстік Каролина, Солтүстік Дакота, Орегон, Пенсильвания, 'Геннеси, Иллинойс және Виргиния) келесі бағалау бағанын пайдаланады (кесте 26): Кесте 26 Индиана, Луизиана, Небраска, Солтүстік Каролина, Солтүстік Дакота, Орегон, Пенсильвания, Теннеси, Иллинойс және Виргиния штатгарындағы бағалау жүйесі Австралияда келесі бағалау бағаны қолданьшады (кесте
29).
Кесте Австралиядағы аралас бағалау бағанасы
Австралиялық институтгардағы бағалау бағанасы Кейбір австралиялық университеттердегі қолданылатын бағалау бағаны Оксфордгағы және Кембридждегі бағалау жүйелеріне негізделген. Мектептерде сонымен қатар келесі жүйе пайдаланылады: А - 90-100 % (тамаша), В - 75-90 % (жақсы); С - 40-75 % (қанағаттанарлық); Ю - 25-40 % (нашар); Е - 10-25 % (ынтасыз); Ғ— 10 % (қанағаттанарлықсыз) (кесте).
Әлемдік тэжірибені жинақгай келгенде төмендегідей нақгы қорыгындылар жасауға болады: 1 .Швецияда төртбалдық жүйе пайдаланылады, алайда бағалау түрі басқаша: «тапсырмады», «тапсырды», «өте жақсы тапсырды», «ерекше жақсы тапсырды». Австрия, Испания, Португалия (бастауыш және кіші орта мектеп), Италия (бастауыш және кіші мектеп), Ресей (орта мектеп) және ТМД-ның кейбір елдері осы уақытқа дейін көптеген онжылдар бойы 5-балдық жүйені сақгап келуде. Алайда Европаның елдері үшін 5-балдық бағалау жүйесін қолдану бастауыш және кіші сыныптарда мектептерде ғана тән. Норвегия, ¥лыбритания орта мектептерде оқушылардың оқудағы жетістіктерін анықгау үшін 7-балдық бағалау жүйесін пайдаланады. Алайда бұл жүйелердің бір-бірінен айырмашылығы бар: ¥лыбританияда әріптік жүйе пайдаланьшады: С, Ғ, Б, С, В, А, мүндағы <3 - «нашар», Ғ - «нашар», О - «қанағатганарлықсыз», С - «қанағаттанарлық», В - «жақсы», А - «өте жақсы». Норвегияда - сандық бағана - 0-2 балл аралығы орташадан төмен, 3-4 - орташа, 5-6 ортадан жоғары, 7 - өте жақсы. Исландия, Испания, Италия, Нидерланды, Финляндия білімді, яғни оқудағы жетістіктерді бағалауда 10-балдық жүйені пайдаланады. Европа елдерінде 10-балдық жүйе жоғары орта мектептер үшін қабылданған. Сонымен қатар, Италия, мысалы жоғары мекгептерде емтихандарда 100-балдық бағалау жүйесін қолданады. 100 балл ең жоғары, ал 60 әдетгегідей ең төмен балл. Германияда орта білім беруде 6-балдық кері қарай есептелетін жүйе пайдаланылады. 1 «өте жақсы», 2 - «жақсы», 3 - «жеткілікті», 4 - «қанағаттанар- лық», 5 — «қанағаттанарлықсыз», 6 - «өте нашар». Сонымен бесбалдық бағалау жүйесі дұрыс көрсеткіштері жоқ және де дәстүрлі болып қалған, сонымен қатар білім беру жүйесінің осы күндердегі талаптарын қанағаттандырмайды. Кең таралған көп балдық жүйе өте қызықгы, алайда әр түрлі елдерде әр түрлі балдар қойылады. Ең тиімдісі, яғни көптеген елдерде пайдаланьшатын жүйеде әріптермен бағалау жақсы игерілген. Мүнда әрігггер нақты бапдардың аралығын көрсетеді. Оқушьшардьщ білімдерін бағалау бағанасы ерекше көңіл аударады. 3. Бағалаудың критериалды жүйесі ағымдағы және қорытынды белгілерді қою тәсілдері, сондай-ақ осы белгілерге қол жеткізу үшін қойылған мақсаттар мағынасында толығымен ашық. Ол сондай-ақ мұғалім, оқушы және ата-ана арасындағы тұрақты байланысты қамтамасыз ететін және қамтамасыз ететін оқу мәселелерін диагностикалау құралы болып табылады. Бағалаудың критериалды жүйесі формативті бағалауды (ағымдағы бағалар) және анықтаушы бағалауды (оқу бағдарламасының бөлімдері аяқталғаннан кейін, тоқсан мен жылдағы қорытынды бағалау) қамтиды [9]. Формативті бағалау сыныпта немесе үйде күнделікті жұмыс барысында білімді, дағдыларды меңгеру деңгейін анықтауға арналған. Ол әртүрлі нысандарда жүзеге асырылады және мұғалім мен оқушыға өз жұмысын түзетуге және анықтайтын жұмыс жүргізілмес бұрын мүмкін болатын олқылықтар мен кемшіліктерді жоюға мүмкіндік береді. Қалыптастырушы белгілер айқындаушы жұмыстар үшін және тоқсан үшін қорытынды белгілер қою кезінде ескерілмейді. Бағалау оқу тақырыбының блогын оқуды аяқтаған кезде білім мен оқу дағдыларының қалыптасу деңгейін анықтауға арналған. Бағалау әр түрлі типтегі жұмыстарды орындау нәтижелері бойынша жүргізіледі (тесттер, бақылау жұмыстары). Айқындаушы жұмыстар үшін қойылған белгілер тоқсан, жыл ішіндегі пән (курс) бойынша қорытынды белгілерді айқындау үшін негіз болып табылады. Бағалаудың екі түрін есепке алғанда, негізгі құзыреттерді қалыптастыру нәтижелері бағалаудың қандай түріне ұшырайтынын анықтау қажет? Пәндік нәтижелер ішінара дәстүрлі бола отырып, формативті және анықтаушы бағалау бойынша анықталуы мүмкін. Әдебиет:
Урмашев Б.А. Критериалды бағалау технологиясы: оқу құралы, 2017 Шунк, Дейл Х.Оқыту теориясы:Білім беру көкжиегі: Оқулық.-Алматы:Ұлттық аударма бюросы.2019.-608 б. Айтбаева А.Б. Білім берудегі жаңа технологиялар: оқу құралы.- Алматы: Қазақ университеті, 2013.- 162 б. Система критериального оценивания учебных достижений учащихся. Методическое пособие. - Астана, НАО, 2013. - 80 с. жүктеу/скачать 40,45 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|