Тақырып. Мәдениет семиотикасы сағат (2апта)
жүктеу/скачать 33,95 Kb.
|
Лекция 3
| 4. Белгілеу жүйелері
Олардың ең маңыздысы – жазу, табиғи тіл, ауызша сөйлеу белгілерін жазып алу жүйесі. Белгі жүйелерінің бұл түріне нота жазуы, би жазу әдістері және т.б. Олардың ерекшелігі, олар басқа ымдау жүйелері – ауызекі тіл, музыка, би – негізінде пайда болады және оларға қатысты екінші дәрежелі болады. Белгілеу жүйесін ойлап табу адам ойының ең үлкен жетістіктерінің бірі болып табылады. Мәдениет тарихында жазудың пайда болуы мен дамуы ерекше маңызды рөл атқарды. Тек оның жаратылуы ғана адамзат мәдениетінің өзінің алғашқы, қарабайыр күйінен шығуына мүмкіндік берді деп әсірелеусіз айтуға болады. Жазусыз ғылымның, техниканың, өнердің, құқықтың т.б. дамуы мүмкін емес еді. Жазудың алдында «субъектілік жазу» деп аталатын – алғашқы қауымдық қоғамда пайда болған хабарларды жеткізу үшін объектілерді пайдалану (мысалы, бейбітшілік белгісі ретінде зәйтүн бұтағы). Мұндай қарым-қатынас әдістері кейде кейінгі дәуірде де қолданылды. Дегенмен, бұл әлі де жазудың тарихқа дейінгі кезеңі болды. Оның тарихының бірінші кезеңі сызбада жазу (пиктография) болды. Содан кейін идеографиялық жазу пайда болды, оның даму процесінде ондағы сызбалар барған сайын жеңілдетілген және схемалық сипатқа ие болды. Ал, ақырында, үшінші кезеңде сөзді емес, оларды құрайтын ауызша сөйлеу дыбыстарын білдіретін жазбаша белгілердің салыстырмалы түрде шағын жиынтығын қолданатын әліпбилік жазу жасалды. Музыка жазу – нота жазу да осыған ұқсас дамыды.Алдымен музыканттар идеографиялық жазбаларға жүгінді, онда әуен үзік немесе толқынды сызық түрінде тартылды, содан кейін олар әріптерді, иероглифтерді және арнайы жазба таңбаларды қолдана бастады. Нота жазуының қазіргі түрі – Жаңа дәуірдің туындысы. ХХ ғасырда. музыканы жазудың басқа түрлері пайда болды - грампластинкада, магниттік таспада, компьютерлік цифрлық кодтарды пайдалану. Жазба тілдің пайда болуы мен дамуы мәдени прогрестің принципті жаңа мүмкіндіктерін тудырады. Жазудың негізгі белгісі ауызекі тілдегідей сөз емес, кішірек әрі дерексіз бірлік, әріп. Жүйенің негізгі белгілерінің саны азайып, көрінетін болады. Бұл белгі жүйесін пайдалану логикасында түбегейлі өзгерістерге әкеледі. Ақпаратты өңдеудің, қабылдаудың және берудің сапалы жаңа тәсілдері мүмкін болды. Жазу тілдің сөздік қорын айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді. Тайпалық жазылмаған тілдерде сирек қолданылатын сөздер әлеуметтік жадтан жай жойылып, олардың орнына жаңа сөздер келді. Мұндай тілдердің сөздігінде 10-15 мыңнан аспайтын сөз болды. Қазіргі тілдерде жазудың көп ғасырлық қолданылу тарихында сөздердің жинақталуы байқалады және олардың саны жарты миллионға жетеді. Жазудың пайда болуымен тіл нормалары мен ережелері қалыптаса бастайды. Бұл стандартталған әдеби тілді жасауға мүмкіндік береді. Ол тұрақты грамматикалық формаларды дамытады, сөйлеу бұрылыстары мен конструкциялары күрделенеді.Ауызша сөйлеуде түбегейлі орындалмайтын мәтінді өңдеу әдістері де пайда болады: абзацтар мен бөлімдерді таңдау, негізгі мазмұн мен түсініктемелерді бөлу, оған сілтемелер, көрсеткіштер, мағынаны түсінуді жеңілдететін графикалық дизайнды енгізу, кестелер, мәтіннің тақырыптары және т.б. Соның нәтижесінде тілде ойды білдіру тәсілдері байып, жетілдіріліп, оның ең нәзік реңктерінің берілу дәлдігі мен тереңдігі артады. Белгілерді тіркеу жүйесінің дамуымен қоғамда айналатын ақпарат көлемі өлшеусіз өседі. Жазбасыз тілдер фольклорда – мифтерде, ауызша дастандарда, мақал-мәтелдерде сақталған білім көлемін беруді ғана қамтамасыз ете алды. Бұл көлем діни қызметкер немесе әңгімеші ретінде әрекет еткен адамның есте сақтау қабілетімен шектелді. Жазу қоғамға мәліметтерді тасымалдауға мүмкіндік береді, оның көлемі жеке адамның есте сақтау қабілетінен әлдеқайда асып түседі. Білім қоймасы қызметін атқаратын және оны болашақ ұрпаққа қолжетімді ететін кітапханалар пайда болуда. Қарым-қатынастың уақыттық және кеңістіктік шекаралары жойылады: байланыс бір-бірінен үлкен қашықтықта және әртүрлі тарихи уақытта тұратын адамдар арасында мүмкін болады. Бұл, мысалы, бұрыннан жойылып кеткен халықтардың – ежелгі египеттіктердің, хеттердің, инктердің өмірі туралы көп білуге, Рим империясы өлгеннен кейін бірнеше ғасыр өткен соң Римдік құқық жүйесін қалпына келтіруге және оның негізіне айналдыруға мүмкіндік берді. еуропалық құқықтану. Жазу ақпараттың сапасын өзгертеді жүктеу/скачать 33,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|