Давид Юм (1711-1776 жж.)-ағылшын философы. Негізгі еңбегі «Адамның табиғаты жөнiндегi трактат». Булеңбегінде Д.Юм барлықғылымдардың іргетастарыныңтұрақсыздығын және білімі бар оқыған, білімді адамдардың сол кездегі философияға қанағаттанбайтынынкөрсетеді. Ал оның негізгісебебі, Д.Юмнын ойынша,адамның табиғатының тереңзерттелмегенінде.
Дэвид юм скептизмі
Скептицизм (ойлану, тергеу), шындықтың кез-келген сенімді критерийінің бар екендігіне күмәндануға негізделген философиялык ұстаным. Біздің білімімізде шындыққа сәйкес келетін ештеңе жоқ және сенімді білім негізінен қол жетімдіемес деген тұжырымға негізделген скептицизмнің экстремалды түрі -агностицизм. Адамның дүниетаным мүмкіндіктеріқандай? Д.Юм қайсыбірфилософияның негізгі мәселесі осы болуға тиiс деген пiкiрге келеді. Ол дүниетануда бірінші және екіншісапалар қағидасының құндылығын мойындамайды. Тек қана сезімдік қабылдау адамның дүниетанымының негізінде жатыр. Олай болса, ол философиядағы сенсуализм бағытының өкiлi. Бiрак Д.Юмныңерекшелігі ол сезімдік танымнанметафизикалық, яғни ең жалпы дүниежөніндегі қағидаларды тудыруға болмайды деген пікірге келуінде.
Екіншіден, ол - кеңістік пен уақыттың-шеңберiндегi қатар пайдаболатын ассоциациялар. Мысалы, егер үйденбірнеше шақырымғана алшакта болсак, жақындарың жөніндегіассоциациялармыңдаған шақырым алшақтыктан гөрі анағұрлым айқын.Үшіншіден, танымдағы көп кездесетінассоциациялар себептіліккенегізделген. Себептік, Д.Юмның ойынша, Дүниедегі заттардыңарасындағы карым-қатынастан пайдаболады. Себептік іс-әрекеттен алдаболуы қажет. Бірақ ол себептіктің іс-әрекетті тудыратынынмойындамайды, оны біз дәлелдей алмаймыз. Сонымен, Д.Юмныңойынша, себептік дегеніміз тек қана бірінің артынан бірі келетінсезімдік әсерлер, алдыңғысын біз себеп,соңғысын іс-қимыл дейміз.Юм қазіргі еуропалык агностицизмнiң негiзгi принциптерiн тұжырымдады.Агностицизм философия тарихында Юмжүйесінде жүйелі түрде жүзеге^асырылды. Білімнін н-бір көзі - тәжірибе екенін бекіту.
Екіншіден, ол - кеңістік пен уақыттың-шеңберiндегi қатар пайдаболатын ассоциациялар. Мысалы, егер үйденбірнеше шақырымғана алшакта болсак, жақындарың жөніндегіассоциациялармыңдаған шақырым алшақтыктан гөрі анағұрлым айқын.Үшіншіден, танымдағы көп кездесетінассоциациялар себептіліккенегізделген. Себептік, Д.Юмның ойынша, Дүниедегі заттардыңарасындағы карым-қатынастан пайдаболады. Себептік іс-әрекеттен алдаболуы қажет. Бірақ ол себептіктің іс-әрекетті тудыратынынмойындамайды, оны біз дәлелдей алмаймыз. Сонымен, Д.Юмныңойынша, себептік дегеніміз тек қана бірінің артынан бірі келетінсезімдік әсерлер, алдыңғысын біз себеп,соңғысын іс-қимыл дейміз.Юм қазіргі еуропалык агностицизмнiң негiзгi принциптерiн тұжырымдады.Агностицизм философия тарихында Юмжүйесінде жүйелі түрде жүзеге^асырылды. Білімнін н-бір көзі - тәжірибе екенін бекіту.
Тәжірибе білімніңжалғыз көзі ретінде түсіндірілді. Идеалистік эмпиризм өкілдері (Дж.Беркли, Д.Хьюм) тәжірибе сезiмнiң және қабылдаудың жиынтығымен шектеліп, тәжірибебілімнің көмегімен тұжырымдалған заңдарға негізделгенін жоққа шығарады.Хьюм оны тексеруге бағындыру мүмкін еместігінен => тәжірибе деректері мен объективті әлем арасындағы сәйкестікті орнатудың мүмкін еместігінен шықты. Мысалы: себептілік ұғымы бір құбылыстың екінші құбылыстың сабақтастығын бірнеше рет қайталау нәтижесінде пайда болады.
