ҰсТаздар ҰсТанымы - салауаТТылыҚ!

отандық өнім

5

//   «Жамбыл - Тараз»  //  №15 (1250),  8 сәуір  2015 Жыл 

70 пайыз өнім өзімізге

 

„

Өзі арзан, өзі сапалы бәтеңкені қайдан табуға болады? Базарда Қытайдан келетін бізтұмсық һәм биікөкше бәтеңкелер қаптап тұр. 

Кисең болды бір кілтипаны шыға келеді. Америкалықтарда мынадай сөз бар: «Мен арзан тауар алатын соншалықты бай емеспін». Қайта-

қайта тез жыртылатынын, арзанын алғанша, ұзаққа шыдас беретін қымбатын алу керек дегені.

нұржан СЕрІКХАнұЛЫ 

Қонағын  қыдыр  көретін  қазақ  халқы 

ең  алдымен  дастарханды  тәтті-

пәттілермен толтыра бастайды. Қонақ 

күткендегі ең басты қам осы. ал қонаққа 

барғандағы  амандық-саулық  сұрау  да 

осы  тәттілер  тізілген  дастархан  ба-

сында айтылады. бүгінде дастарханға 

қойылатын  тәттілердің  мыңдаған 

түрлері  бар.  ас  атасы  наннан  ба-

стап,  бидай  өнімдерінен  өндірілетін 

өнімдердің  сан  атауын  саусақпен 

санап тауыса алмайсың. бұл тұрғыда 

адамның көру қабілеті мен иіс сезу, дәм 

тату сезімдерін ерекше баурап алатын, 

ұннан жасалған кондитерлік өнімдерді 

Арсен бАЙЗАҚ

бірақ бұл сөз Қытайдан келетін аяқкиімдерге қатыссыз. 

Өйткені Қытайлық киімнің арзанын алсаң да, қымбатын 

алсаң да бәрібір, көпке ұзамайды. мұндайда өзіміздің 

отандық  аяқкиімге  жететін  ештеңе  жоқ.  Шүкір,  соңғы 

кездері отандық аяқкиім фабрикаларына жан бітіп келеді. 

әрине, аяқкиім нарығында біздің отандық өнімнің ала-

тын үлесі аздау. бірақ отандық өнім өндіруде мақтанар 

тұсымыз  да  жоқ  емес.  мысалы,  Тараз  қаласындағы 

«Тараз  былғары  аяқкиім»  мекемесі  былғары  аяқкиім 

өндірумен айналысады. 

-  біздің компанияның артықшылығы шикізаттан бастап 

дайын өнімге дейінгінің бәрін өзі өндіреді. бізде «Вет-

блю», «Краст» секілді жартылай фабрикаттар, былғары 

тауарлар,  жұмыс  және  арнайы  аяқкиімдер  шығады. 

бұдан бөлек әскер мен қарулы күштер құрылымдарына 

арналған  және  күнделікті  өмірде  киетін  аяқкиімдер 

өндіреміз. балаларға арналған бәтеңкелеріміз де бар. 

біздің өнімдер шетелдің импорттық аяқкиімдерінен кем 

емес,  бағасы  да  қолжетімді.  Фабрикамызда  зертхана 

жұмыс жасайды. барлық зерттеулер сол жерде жасала-

ды. бүгінде фабриканың өндірістік қуаттылығы сондай, 

жылына 600 мың сыңар балқытылып бекітілген аяқкиім, 

100 мың сыңар басқа да тәсілдермен өндірілген аяқкиім 

шығара  алады,  -  дейді  компанияның  бас  технологы 

Жанболат  Құрмашев.  бұл  компанияның  іргесі  сонау 

1961  жылы  қаланған.  Ол  кезде  «Жамбыл  былғары 

комбинаты» бүкіл Кеңестер одағына белгілі ірі былғары 

киім өндіріс ошағы болатын. 2002 жылдан бастап оның 

атауы «Тараз был¬ғары аяқкиім» ЖШс болып өзгеріп, 

отандық өнім өндіруді қолға алды. сөйтіп, 

айналдырған бірер жыл ішінде облыстағы 

аяқкиім  өндіретін  негізгі  кәсіпорынға  ай-

налды. «Тараз былғары аяқкиім» өндірген 

тауарлардың  70  пайызы  республиканы 

қамтыса,  30  пайызы  Италия,  Пәкстан, 

біріккен араб әмірлігі секілді елдерге экс-

портталады екен. мұндағы жалпы көлемі 

67 500 шаршы метр болатын цех 700-ден 

астам  технологиялық  құрылғылармен 

жабдықталған. Фабрикада немістің зама-

науи «Десма» агрегаты, италияндық «мо-

скони», «рицци», «Картигльяно», «Джимат-

то», «Карлесси» сынды былғары өндіруге 

арналған  аппараттары  бар.  бәтіңкелер 

көбіне  жаңа  италияндық  гидрофобты 

технология  бойынша  тігіледі.  Гидрофоб-

ты  технологиямен  өндірілген  аяқкиімнің 

артықшылығы сол – су өткізбейді. мұндай 

бәтеңкелерді 7 сағат бойы суға салып қойсаң да, еш жері 

бүлінбейді екен. мұнда өндіріске қажетті қосымша ма-

териалдар мен химикаттар шетелден келеді. Цехта тек 

аяқкиім ғана тігілмейді, былғары өнімдерін өндіру, таза-

лау, бояу жұмыстары да жүргізіледі.  «Компания 1,3 млн. 

шаршы метр былғары жартылай фабрикаттарын, сапасы 

жағынан еуропалық стандарттарға сай келетін 3 млн. 

шаршы метр жоғары сапалы былғары, сондай-ақ 300 

мыңнан аяқкиім шығарады. Өндірісті толықтай жаңарту 

үшін  мемлекет  тарапынан  қолдау  көрсетілген.  соның 

арқасында,  барлық  жұмысты  жоғары  технологиялық 

қондырғылармен жасаймыз. біздегі аяқкиім өндірісіндегі 

бірінші мәселе – тері өнімдерінің көбіне өзге елдерде 

өндірілетіні. бірақ бұл «Тараз былғары аяқкиім» компа-

ниясы үшін қиындық тудырмайды. себебі тері өнімдері 

түгелдей  өздерінде  дайындалады.  Екіншіден,  біздегі 

аяқкиім фабрикаларының көпшілігі өнімдерін тек қана 

арнайы  тапсырыспен  істейді,  сол  себепті  өнімдерін 

еркін саудаға шығара бермейді. әрине, «Тараз былғары 

аяқкиім»  де  ұлттық  компаниялардың  тапсырысы  бой-

ынша өнім дайындайды. бірақ көбіне қарапайым халық 

тұтынатын  өнімдерді  өндіруге  мән  береді.  Үшіншіден, 

импорттық аяқкиімдерге қуатты бәсекелес бола алады. 

бұл жағынан отандық бәтеңкелердің сапасы да, бағасы 

да бұқараға тиімді» - дейді бас технолог.

тараздың тәттісі бал татиды

 

„

Қазақ - тоқсан тараулы тарихынан қонақжай халық. Пейілі де, даласы да, дастарханы да кең. Отыз 

күн ойын, қырық күн тойын, алпыс күн ас беру деген ұғым кейбір өңірлерде әлі де бар. Тіпті еліміздің 

оңтүстігіндегі тойларға мыңдаған қонақ шақырылып та жатады. Осыншама халыққа, бәленбай күн  

дастарханын жайып отыратын қазекеңнің мырзалығында шек жоқ қой шіркін... 

даярлаушылардың да еңбегі айтарлықтай. 

Тараз  қаласы  тұрғындары  «Қант  за-

уыты» аумағында орналасқан «Карпаты» 

жеке  кәсіпкерлігінің  өнімдерін  күнделікті 

тұтынып жүр. біз отандық тәттілердің иісі 

тартып, өндіріс ошағына ат басын бұрған 

едік.                                                       

 –біздің шағын кондитерлік өндіріс 2002 

жылы өз жұмысын бастаған болатын. Ол 

кезде мүмкіндігіміз аз, өндірістің өрісі тар 

еді. материалдық жағынан да қысылдық. 

Негізінен дүкен ретінде ашылдық. бірақ нан 

өнімдерін ол кезде қасымызда орналасқан 

наубайханадан сатып алып отырдық. Кейін 

ол наубайхана өз жұмысын тоқтатты. На-

убайханашылар  бізге  келіп,  бірлесіп  нан 

өндіру  туралы  ұсыныстарын  айтты.  біз 

келістік. барлық қаражатымызды жинап ескі 

наубайхананы сатып алдық. Оның күрделі 

жөндеу жұмыстарына да бірталай қаражат 

керек болды. Ол уақытта күніне жүз дана 

нан,  300-400  тәтті  тоқаштар  өндірдік. 

Небәрі  3-4  ақ  жұмысшымыз  бар.  содан 

бері  кондитерлік  ұн  өнімдерін  өндіруге 

ден қойдық. бұл біз үшін отбасылық кәсіп. 

бәріміз  жан-жақтан  атсалысып,  өндірісті 

аяқтан  тұрғыздық.  бүгінде,  күн  сайын 

таңертең 100-ден аса Тараздың дүкендеріне 

өнімдерімізді  тапсырыспен  жеткізіп  оты-

рамыз.  20-дан  аса  жұмысшымыз  бар. 

барлығы өз ісінің білікті мамандары. Жуыр-

да тағы қосымша цех аштық. Италияндық 

заманауи техникаларды сатып алып, іске 

қостық.  Қазір  біздің  тәттілерге  сұраныс 

өте жоғары. Тараздың шалғай аумағында 

орналассақ  та,  тұтынушылар  арнайы 

келіп, сатып алып кетеді. Тіпті аудандар-

да,  Қазақстанның  басқа  өңірлерінде  де 

тәттілерімізге сұраныс жоғары. астаналық 

дүкендерге де өнімдерімізді тапсырыспен 

жеткізіп  тұрамыз.  менің  студенттік  жыл-

дарым украинада өтті. Польшада туыста-

рымыз  тұрады.  Ол  жақтың  тәттілерімен 

жіті  таныспын.  Өз  өнімдерімізді  даярлау 

кезінде  солардың  ас  мәзірі  құрамын  да 

пайдаланамыз.  бүгінде  нан  өндіру  ісін 

доғарып,  толықтай  кондитерлік  тәтті 

ұн  өнімдерін  өндірумен  айналысамыз. 

Күніне  печеньенің  40  түрін,  торт,  кекс, 

тәтті  орамалардың  көптеген  түрлерін 

өндіреміз. Тұтынушыларымыздың қатары 

күннен күнге көбеюде. бәсекелестер де аз 

емес.  Жалпы,  Тараздың  тәттілері  басқа 

өңірлерге  қарағанда  ерекше  болады. 

Және  тұрғындардың  талғамы  да  биік. 

әр  түрлі  мерекелер  қарсаңында  алдын 

ала  дайындалып,  әйелдер  қауымының 

жұмысын жеңілдетуге әрқашанда әзірміз,- 

дейді  «Карпаты»  ЖК  директоры  Ирина 

Гуль.  расында,  Наурыз,  айт  мерекелері 

қарсаңында  «Қант  зауыты»  тұрғындары 

осы  өндіріске  жүгінеді  екен.  Кәдуілгі 

бауырсақтан  бастап,  тәттінің  жеті  ата-

сын  тез  арада  дайындап  беруге  әбден 

машықтанған өндірістің жұмысшылары да 

өз істерін беске білетін мамандар. мәселен 

светлана  малинка  осы  өндірістің  алғаш 

іске  қосылуынан  бері  жұмыс  жасайды. 

Тұтынушылардың  талғам-тәбетін  баурап 

алатын  тәттілердің  талай  түрлерін  біліп 

қана  қоймай,  оларды  дайындаудың  да 

қыр-сырын  жетік  меңгерген.  23  жастағы 

жас маман  Витали Красинов та бұл іске 

әбден  қанық.  Өзінің  айтуынша,  өндіріске 

алғаш  келгенде  ештеңе  білмеген.  алай-

да,  тәжірибелі  апайларының  арасында 

жүріп, тез арада барлығын меңгеріп алған. 

Оның әзірлеген тәтті бауырсақтары дәмін 

татқанның есінде қалары сөзсіз. аталмыш 

өндірісте дайындалған өнімдердің бағасы 

да  қала  дүкендеріндегідей  айқайлап 

тұрған  жоқ.  Өндіріс  басшысы  Ирина 

михайловнаның  қолдан  келгенше  аян-

байтын  қайырымдылық  жасау  әдеті 

де  бар  екен.  Ол  жағын  қанша  жерден 

жасырғанмен,  аумақ  тұрғындары  айтып 

отыр.  басты  мақсат  -  отбасылық  кәсіпті  

отандық  ірі  өндіріс  ошағына  айналдыру 

дейді өздері. Жуық арада қаланың орталық 

аумақтарынан  жаңа  өндіріс  нысандарын 

ашуды  да  жоспарлап  қойыпты.  Қалай 

дегенмен,  Тараздың  тәттілері  брендке 

айналатын күн де алыс емес. ләйім солай 

болғай!

зерде

6

//   «Жамбыл - Тараз»  //  №15 (1250),  8 сәуір  2015 Жыл 

Қазақта «Қасым салған қасқа жол, Есім салған 

ескі жол» деген қанатты сөз ежелден бар. Керей мен 

әз-Жәнібек негізін қалаған Қазақ хандығы әуелде 

әлсіз, жаңа-жаңа қаз тұрып келе жатқан-ды. Қазіргі 

Қазақстанның күншығысында, Жетісуда дулаттар, 

жалайырлар, албан, суан, наймандар, тағы басқа 

ру-тайпалар құрған күшті мемлекет моғолстанға 

келіп, жер сұраған ақордалық бауырларына Есенбұға 

хан Шу-іле тауларының Қозыбасыға дейінгі жерін 

бөліп берген. сол заманның көне көзіндей болып, 

күні бүгінге дейін атын жоғалтпай, Шу бойында Хан 

тауы, хандар құс салған Cұңқар шыңы алыстан 

мұнартып, қол бұлғап тұрғандай. Қаз-қаз басып, ту 

көтерген Қазақ хандығы жан-жағына алаңдай қарап, 

күн көруге мәжбүр болған. Шығысында Ойраттардан, 

батысында әмір-Темір әулеті билеп тұрған сырдария 

мен әмудария арасындағы күшті мемлекет маурен-

нахрдан, солтүстігінде сібір хандығынан қауіптенетін 

моғолстанға қалқан, қорған тәрізді өмір кешті. 

Хандық жылдары

Қалайда Керей мен Жәнібек Қазақ хандығының 

туын жыққан жоқ, олар дүниеден өткен соң, билік 

Қасым ханның қолына тиді. Ол мұсылман дінінде 

болғанмен,  отырықшы  елдердегі  тәртіп,  заңға 

ұқсамайтын көшпенді халықтың күнделікті тұрмыс-

тіршілігіне, салт-санасына, ой-көзқарасына орай 

жаңа заң-тәртіп орнатты. «Қасым салған қасқа 

жол» дейтініміз сол. Қасым нұсқаған жолдың негізгі 

мақсаты — Қазақ мемлекетін күшейту, халқын көбейту, 

жерін кеңейту-тұғын. Ол бұл жолда күні-түні аттан 

түскен жоқ, іргедегі мемлекеттердің өзара және ішкі 

алауыздықтарын, араздықтарын пайдаланып, досы-

нан да, қасынан да одақ таба білді. соның нәтижесінде 

Қазақ хандығының жері сарыарқаны қосқанда со-

нау Жайық жағасына дейін кеңейген еді. Қасым хан 

өзінің бақталасы өзбек ханы мұхаммед Шайбаниді 

тізе бүктіріп, сыр бойындағы қалалардың басым 

көпшілігін Қазақ хандығына қаратқан. Оның ақылды, 

алғыр, батыл қимылдарының сарыны орыстың Ұлы 

князі Василий ііі-ге де жетіп, дипломатиялық байланыс 

орнатқан.1523 жылы Қасым хан өлгеннен кейін, оның 

мұрагерлері арасында таққа, баққа таласу өріс алып, 

Қазақ хандығы біраз әлсірейді де, Хақназар тұсында 

(Қасым ханның баласы) қайта өрлейді. 42 жыл бойы 

тақтан түспеген Хақназар (ақназар) «қазақтар мен 

қырғыздардың патшасы» аталған. сол тұста ыдырай 

бастаған Ноғай ордасынан қаңлылар, қыпшақтармен 

бірге Кіші жүз — алшын одағына енген тайпалар 

түгелімен Қазақ хандығына келіп қосылғаны мәлім. 

Тіпті Ноғай ордасының астанасы сарайшық қаласы 

да Хақназарға қарағанын айта кету керек. әйтсе де 

сырттағы жаудан іштегі жаудың ақыл-айласы артық 

екені анық. Ташкент билеушісі баба сұлтан астыр-

тын адамдар жіберіп, қапылыста қазақ сұлтаны 

Жалымды екі баласымен, Хақназарды екі ұлымен 

қоса өлтірген. Екі жыл өткен соң, баба сұлтанның да 

басына зауал туып, Түркістан қаласының түбіндегі 

ашық шайқаста Тәуекел бастаған қазақ қолы баба 

сұлтанның әскерін талқандап, өзінің басын алған. 

Тәуекелден кейін тарих сахнасына 1598 жылы Есім 

хан шығады. Ол бұдан бұрын да ағасы Тәуекел 

ханның қолбасшысы ретінде талай шайқастарға 

қатысып, «Еңсегей бойлы Ер Есім» атанған еді. 

Тәуекел бұхараны қоршағанда, ол 20 мың әскерімен 

самарқандты билеп тұрған. ауыр жарақаттан қайтыс 

болған ағасының орнына хан сайланған Есім отыз жыл 

бойы буыны жаңа бекіп келе жатқан Қазақ мемлекетін 

қорғау, күшейту жолында қанын да, жанын да аяған 

жоқ. Шығысында қалмақтармен, солтүстік батысында 

бұхара хандығымен үздіксіз шайқасуға тура келген. 

Көрші жатқан қазақ ауылдарын үнемі талан-таражға 

салып, ұлдарын құл, қыздарын күң етуге ұмтылған 

қалмақтардың бетін қайтаруы, кейде тіпті өзі де 

550

жыл

 

„

Есім хан (1598-1628) 

қазақ тарихында «Еңсегей 

бойлы ер Есім» деген атпен 

әйгілі болды, оған бұл атақ 

1598 жылы  ағасы Тәуекел 

ханмен бірге Мауреннахрға 

жасаған жорықта ерекше 

көзге түскені үшін берілген 

екен. Есім хан — Шығай 

ханның баласы, ол бұрын 

қазақ хандығының 

Түркістан қаласындағы хан 

ордасында тұрған. 

жүктеу/скачать 4,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: