«Тарихты оқыту әдістемесі» пәні бойынша ОҚУ-Әдістемелік кешен

Мүғагім мен оқушылардың тарихи қүжаттармен жүмысы

жүктеу/скачать 1,14 Mb. бет 25/91 Дата 10.11.2022 өлшемі 1,14 Mb. #49121

Бұл бет үшін навигация:

• Тарихи дереккөздерінін конспектісі мен тезистерін дайындау

Мүғагім мен оқушылардың тарихи қүжаттармен жүмысы Қүжатты Оып-үйрену әдістемесі. Тарих сабағында қүжаттарды оқупылар да, мүғалімдер де қолдануы мүмкін. Қүжат тым күрделі болсамүғалім оның мазмунын оқушыларга түсіңдіріп береді; қүжатқа слтеме жасап, дәйексөз келтіреді (өңгімелеудің дәлелділігін күШейту үшін); ез әңгімесін нақтылау жөне қызықты ету үшін қүжаттак үзінділер пайдаланады. Әңгімені жандандыру үшін қужат үзіңдцерін төл сез ретінде қолданып, тарихи түлғаға мінездеме беріледіі Оқушылардың қужатпен жүмыс жүргізуі оларды жасына, танымдық мүмІ0здігіне жөне дайьшдық деңгейіне қарай күрделене береді. 5-6 сьшыптарда баяндау-суретгеу сипатыңдағы қарапайым материалдар пайдаланыиады; оның көлемі 10-15 жолдан аспауы тиіс; ал 7-8 сыныптарда талдау жасалатын заңцық жене шаруашылық қүжатгардың саны арта түседі; 9-11 сыныптарда саяси бағдарламалық қужаттар кеңінен қамтылады. Қужаттармен жүмыс істеуге үйрету мынадай кезендерден турады: 1) муғалім қүжатты талдаудың үлгісін береді; оқушылар мұғалімнің көмегімен қужатты талдайды; муғалімнің жетекшілігімен жеке, дербес жұмыс жүргізеді; 4) қүжапы өз бетінше сыныпта жөне үйде оқьш үйренеді. Мұғалім сыныпта оқушыларды қужатпен таныстырып, тапсырманың мазмүнымен хабардар етеді. Оқушылар үйде қүжат негізінде қысқа хабарлама, суретгеме дайындап, оқулықтың мөтіні, безендіру бойынша шығармашылық мазмүндама дайындайды. Әрине, дербес жүмыс жасау үшін қүжат барлық оқушыға жеткшікгі болуы керек. Қужаттармен жүмыс жургізу мынадай дағдыларды да меңгеруді талап етеді; қүжатгы оқып өңгімелеу жөне ол бойынша жоспар қүру; қужапы Дербес таддап, ол бойынша сүрактарға жауап 86 беру; бірін-бірі толықтыратын үқсас қүжатгарды салыстыра талдау; қүжатқа сыни баға беру. Осы дағдылардьщ барысында оқушыларға қүжаттағы қисындық түйінді, негізгі идеяны анықтап, белгілі бір ережслерге дөлел тауып үйренеді. Мүғалім оқушыларға "бүл туралы қүжатта не жазылғанын оқындар", "қүжат мәтіні негізінде... дөлелде", "өз пікірінді қүжат негізінде тиянакта" деген мазмүнда тапсырма береді. Жоғары сынып оқушыларының қүжаттармен жүргізетін жүмысы күрделене түседі. Оларға ендігі кезекте күрделі тапсырмаларды орындауға тура келеді. Ол тапсырмалар мыиа мазмүнда болуы мүмкін: қүжат мазмүнының бастысын, екінші кезектісін танда; өз тандауынды негізде; оқьш үйренетін оқиғаның себебін, қай кезенге төн екендігін анықта; оқиганьщ іске асуына қаңцай тарихи алғышарт немесе идея, бастама негіз болды; жағдайларды салыстыр; қажетгі дереккөзінен меліметтерді тандап ал; саяси жөне мемлекетгік қайраткерлерге мінездеме бер; түпдерек бойынша хабарлама дайында; оқып үйренген қүжаттар қазіргі қоғамдық қүбылысты тани білуге қалай көмекгескенін ойлап көр. Мүғалімнің түпдеректі сабаққа пайдаланар алдында оны алдын ала електен өткізіп, педагогикалық екшеу жасайды. Ол неғүрлым екшелген сайын оны оқушылардың дербес игеруі, қабылдауы оңайлай түседі. Педагогикалық екшеу дегеніміз — сабаққа пайдаланатын қүжаттың мазмүнын тандау дегенді білдіреді. Қажет болған жағдайда мүғалім қүжат авторының стшгін озгертпей-ақ қүжатгы еркін пайдалануы мүмкін. Одан өрі мүғалім оқушылар үшін жаңа терминдер мен үғымдарды түсіндіріп, қүжатпен жүмыс істеудің тапсырмаларын анықтайды. Жинақталған өлкетану материалдарын жүйелі түрде қолдану мақсатын іске асыру үшін мүғалім мынадай жүйеленген таблипаны қолдануына болады. Тарихи дереккөздерінін конспектісі мен тезистерін дайындау Дереккөздсрімен жүмыс жоғары сыныптарда үйымдас-тырылады. Мүвдай дерек көздсріне тарихшылардың, экономистер мен саясатшылардың ғылыми еңбектері мен қолбасылардың, мемлекет басшыларының, әдебиет пен өнер қайраткерлерінід естеліктерін қосуға болады. Мүғалім сабақтағы қысқаша кіріспе сөзінде бүндай еңбекпен жұмыс жасаудың міңцетгеріне -юқталады. Онда қүжатгың жасалған уақыты, мақсаты мен міндеттері, қысқаша сипаты айтылады. Одан әрі еңбеюің қүрылымы, негізгі идеясы сөз больш, тарихи оқиғалар мен қүбылыстарға баға берудегі маңызына тоқталады. Алғашқы кезде бүкіл сынып ғылыми еңбекгі термин, үғымдардың сөздігін жасай отырып түсіндіру арқылы оқиды. Мүғалім мәтін бойынша сүрақтар дайындайды. Кейін тек күрделі мәтіндер түсіндіріліп, өзгесі оқушылардың өздігінен оқуына беріледі. Олар мәтіннен негізгі идеяны тауып, оған сипаттама беруге тырысады. Мұғалімнің тапсырмасымен оқушылар жай жоспардан күрделі жоспар жасауға, одан әрі еңбектің қисындық күретамыры — зтажжасауға ауысады. Тезис — дерек кезіне ешқандай сілтеме, түсіндірме, безендірме жасалмай баяндалған қысқаша негізгі мазмұн. Тезисте жалпы ой желісі басым болады. Алғашқы кезде оқушылар мүғалімнің көмегімен, кейін дербес жағдайда еңбектің тезисің дайьшдайды. Бір қүжатгьщ негізінде олар тезис дайындап, конспект жасауға үйренеді. • Конспекгілеу- мәтіннің ең маңызды жағдайларын барынша қысқа етіп жазбаша баяндау. Оқушылар құжаттың жоспары қалай жасалып, ол қалай тезиске айналып, сонымен деректер және үлгілермен қалай толықтырылғанын (коңспектіге айналғанын) жетік білуі тиіс. Конспектілеу арқылы жйнақталған білім баяндама, реферат дайындаганда пайдаланылады. Конспект дайындауға байланысты түрлі жаднама бар. Солардың бірі мынадай: 1. Конспектілеу алдында шығарманы мүқият оқып, жоспарын қүру. 2. Конспектілеуді бастағанда автордың (немесе жинақ редакторының) дөл аты-жөнін, жүмыстың толық атын, шыққан жері мен уақытын корсету. 3. Ғылыми еңбекгің тарау, легенде цитата қолданылуы ксрек. 6. Коңспекгілеу барысында түрлі шартты белгілер жүйесін қолдану керек, олардьщ конспект бойынша жауап бергенде көмегі көп. Окушылар осылайша қүжаттарды түтастай немесе фрагмент түрінде конспектілеуді, сол бойынша тарихи түлғалар, оқиғалар мен қүбылыстарға баға беріп, қүжатпен дербес, шығармашылық жүмыс жасауға үйренеді. жүктеу/скачать 1,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу: