Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е
жүктеу/скачать 5,12 Mb. Pdf көрінісі
|
педагогика-таубаева
| 7.2.
Педагогика тарихындагы дидактикалық теориялардың дамуы. Дидактиканың бірнеше гасырлық бай тарихы бар жэне қазір де карқынды даму үстінде, оның даму тарихы отандық жэне галамдық ғылым жетістіктерімен қатар элемдііс көрнекті педагоггардың еңбек- терімен тығыз байланысты. Педагогика гылымының дамуы барысында дидактика білім беру мен оқытуға көңіл аудара бастайды. Әлемдік дидактиканың дамуына Иоганн Фридрих Гербарт (1776-1841 жж.), И.Г. Песталоцци (1746-1827 жж.), А. Дистерверг (1790-1816 жж.), К.Д.Ушинский (1824-1870 жж.), Д.Дьюи (1859-1952 жж.), Г.Кершенштейнер (1854-1932 жж.), В.Лай (1862-1926 жж.) жэне т.б. үлкен еңбек сіңірді. Швейцария педагогы И.Г. Песталоцци бастауыш білім беру ди- дактнкасының негізін қапаушы. Ол оқытудың мақсаты бапаның ақыл- ойын белсенділікке бағыттау, танымдык кабілетін дамыту, логикалык 217 ойлауын жэне түсінгенінің мэнін қысқаша айтып беруге дағдыландыру деп есептеді. Белгілі неміс педагогы жэне философы И.Ф. Гербарт (1776- 1841) Я.А. Коменскийден кейін дидактиканың тэрбиелей отырып оқытудың біртұтас теорнясы ретінде теориялык негізін салып, педаго- гиканың бөлімі ретінде қарастырды. Бұл көзқарас көптеген отандық жэне шетелдік педагогтардың еңбектерінде көрініс тапты. И.Ф. Гербарттың дидакгикаға қосқан басты үлесі - оқытуды сатылау. Оның құрылымы: айқындық - ассоциация - жүйе - эдіс. Оқу үдерісі елесте- туден ұгымга және ұғымнан теориялық білікке өтеді. Бұл қүрылымда практика болмайды. Бұл формапьдық деңгейлер оқытудын мазмұнына тэуелді емес, барлық пэн үшін барлық сабақга оқу үдерісінің жүрісін анықтайды. Гербарттың ізбасарлары (В. Рейн, Т.Ц иллер, Ф. Дерпфельд) бүл теорияны оның біржақгылығынан жэне формальды- лығынан қүтылуға үмтылып дамытып, жаңартты. ХІХ-ХХ ғғ. аралыгында дидактиканың дамуына П.Ф. Каптерев, С.Т. Шацкий, П.П. Блонский, А.К. Гастев, А.П. Пинкевич, М.М. Пистрак және т.б. үлес ққосты. Әсіресе КСРО кезінде отандық дидактикада П.Н. Груздев, М.А. Данилов, Ш.И. Ганелин, Е.Я. Голант, Л.В. Занков, Б.П. Есипов, М.Н. Скаткин жэне т.б. табысты жүмыс істеді. Оқытудың ғылыми негіздемесін жасауға, дидактиканың нысаны мен пэнін анықтауға, педагогикалық ғылымдармен, сондай-ақ басқа гылымдармен байланысын табуга, дидактикапық зерттеудің әдіснама- сын нақтылауға, оқыту эдістерін жетілдіруге В.С. Ильин, В.И. Загвязинский, В.В. Краевский, И.Я. Лернер, М.М. Махмутов, П.И. Пидкасистый және т.б. зор үлес қосты. Аталмыш ғалымдардың дидак- тикага үлесі қазіргі уақытгағы педагогикада туындайтын өзекті мәсе- лелерді шешуде іргелі негіз болып отыр. Қазақстанда педагогикалы қ теориялардын дамуы. Қазақстан топырағынан шыккан ұлы ойшыл ғүламалар Әбу-Насыр Әл- Фараби, Ибн - Сина, Қожа -Ахмет Иассауи, Әл - Хорезми, Махмут Қашқари, Жүсіп Баласагұни қазақ жерінде дидактиканың философия- лық-әдіснамалық зандылықтары, өзіндік ерекшеліктері турапы өз ең- бектерінде жазып, кейінгі үрпаққа өте бай мүра қалдырды. Әлемдік мәдениет пен гылымның дамуына зор үлес қосқан, данышпан - ғалым әл-Фараби адамды тек оқу білім арқылы жаңар- туға, жетілдіре түсуге болады, мүның өзі барша халыққа бірдей ортақ нәрсе деп түсінді. Оның сан-салалы трактаттары ғылымның барлык дерлік саласын қамтыды. Ұлы ойшыл еңбектерінде педагогика мен психологияның, математнка мен оны оқыту әдістемесі мэселелері де үлкен орын алады. Әсіресе, «Ғьшымдардың классификациясы» деген еңбегінде сол кезеңдегі белгілі ғылымдардын эрқайсысын жеке-жеке саралап, олардың мазмүнын толық баяндады. 218 |