Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е
жүктеу/скачать 5,12 Mb. Pdf көрінісі
|
| қиын кезең
деп те атайды. Жеткіншектердің негізгі іс-эрекетгері оқу болып табылғанымен, олардың окуға деген ынтасы бастауыш сыныптагыдай жоғары бола бермейді. Олар өздерінің жеке тұлғасының ерекшеленуіне, элеуметтік ортада өзіндік мэртебе мэселесіне көбірек көңіл аударады. Осы шакта жеткіншектердің өзіндік санасы калыптаса бастайды. Өздерін жетілді- руге байланысты кітаптар оки бастап, өздері ұқсағысы келетін кейіп- керлерге еліктейді, спорт түрлерімен шұғылданады, күнделіктер жа- зып, онда өз әрекеттеріне талдау жасауға тырысады. Жеткіншек шакга окушыларды «Мен қандаймын?» деген сұрак көбірек мазапайды, соның салдарынан өздерінің жан дүниесін іштей зерттеп-тануға талпынады. Осы шақта оқушылардың «Мен» жүйесінің негізі қалыптаса бастайды. Өздерін есейгендей сезінгенімен олар ба- лалыкган толык арылмаған, өз бетінше шешім қабылдауға жауапкер- шіліктері жеткіліксіз, ересектерге еліктегіш келеді. Қарым-қатынас ба- рысында ересек адамдарға сыни тұрғыдан қарап, олардың қателерін, кемшіліктерін тез байқайды. Педагогикалық қарым-қатынастағы мұғалімнің негізгі міндетте- рінің бірі - жеткіншектердің психо-эмоционапдык сферасына баса на- зар аудару. Мұғалім жеткіншектермен қарым-катынасты ортнату ба- 55 рысында олардың ұжым пікіріне көбірек жүгінетінін ескеруі қажет. Ұжымдык қатынастарға бейімделу устінде жеткіншектер достарынын пікірлерімен санасатынын, сыныптастарының көзкарастарына тәуелді екені байкалады. Оқушылардын кейбір кезде көрсететін түсініксіз мі- нездеріне сабырлықпен, шыдамдылықпен қарап, қарым-қатынастын он нәтижесін болжай алу мұғалімнің қүзырында. Окушының даму мен қа- лыптасу үстінде екендігін ескеріп, мұғалімдер жеткіншектердің психи- касына қысым жасамай, керісінше олармен сыйластық пен сенімділік негізінде ғана сөйлесу барысында үлкен жетістіктерге кол жеткізе алады. Жогаргы сынып оқушыларының дамуында жеткіншектерге қа- раганда әлдеқайда біркалыптылық байқалады. Осы шақтағы оқушы- лармен педагогикалық қарым-катынас орнатуда мұғалім олардың не- гізгі ерекшеліктері ретінде тұлғалык дамуын жэне өмірлік бағдарын өз беттерінше аныктайтын жандар екенін ескеруі керек. Жоғарғы сынып окушыларының өзіндік пікірлері, дүниетанымы, көзқарастары олар- дың жеке тұлғалық қасиеттерінің қалыптасу деңгейінен көрініс береді. Жоғарғы сынып окушыларының физикалық және ақыл-ой даму- ларының үздіксіз үдерісі негізінде олардын көп нәрсеге кызығушы- лықтары артып, болашағын бағдарлауға катысты мұғалімдермен ка- рым-қатынасқа ашық болып келеді. Бұл олардын жаңа тэжірибе жи- нактаудағы ұмтылыстары және өздерінің дұрыс бағытгы таңдаулары бойынша сенімділігін ныгайту үшін маңызды. Жоғарғы сынып оқушыларымен педагогикалық қарым-қатынас- та олар мұғалімнің жеке тұлғалық касиеттеріне баса назар аударады: эділеттілігі, шыншылдығы, түсіне апу дағдылары, жағымды эмоцио- напдық кері байланысы, білім деңгейі мен оқыту сапасы. Сондай-ак, жоғарғы сынып оқушысы өзінің жеке «Мен»-жүйесі жайлы көп ойланып, толғанады. Осы жайлы жалгыз қалып ойланган- ды, киялын шарықтатып, өзін түрлі әлеуметтік рөлдерде елестетулері жиі байқалады. Яғни, жоғары сынып окушыларының өзін тану арқылы өзгелерді тануы қарым-қатынастық жүйелерінін басты ұстанымына айналады. 4.4. Педагогтың сойлеу мэдениеті — кэсіби іс-эрекет жетіс- тігінің шарты. Сөйлеу мэдениеті дегеніміз адамнын қарым-қатынас жасаудың тілдік құралдарын дұрыс таңдай отырып, әдеби тілдің жазбаша жэне ауызша нормаларын менгеру аркылы ойды айқын және әсерлі жеткізе апуы. Кэсіби қарым-қатынас жасауда аталып отырған тіл мәдениетін толығымен мецгере апу көптеген жетістіктерге кол жеткізуге мүмкіңдік береді. Болашақ мамандар өздерінін кэсіби дайындығы кезінде негізгі арнайы білімдерімен қатар сөз сөйлеу мэдениетін де жоғары деңгейде қалыптастырулары қажет, себебі ол жалпы эдептіліктің ең негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. 56 |