Тексерген: Айтжанова Мира Онланбековна

Сецерненттер класс тармағы-SECERNENTEA отрядтарга белінеді, солардың ішінде маңызды отрядтары:

Ascaridida отряды. Адамның және сүткоректілердің iшегiнде паразиттік тіршілік ететінАскарида таралуытурлер жатады: 1.Адам аскаридасы - Ascaris lumbricoides, 2.Жылкы аскаридасы Parascaris equorum, 3.Шошқа аскаридасы -Ascaris suum т.б. Туғызатын аурулары -аскаридоз.

Адам аскаридасы букіл әлемде кең тараган және ен зиянды курттардың бiрi. Аналыгынын узындығы 20-40см, аталыгы 15-25 см. Ересек турлерг адамнын ащы шегiнде паразиттiк тiршiлiк етедi. Ұрыктанган жумырткалары нәжіс аркылы шектен сыртка шыгарылып, суга, топыракка туседі.Жумырткалар тыгыз кабықшамен капталынган, сондыктан ортанын ар турлi колайсыз жағдайларына ете берік, төзімді. Тiптi олар 2-4% улы калий немесе натрий ерiтiндiсiне бiр ай уакыт, ал формалиннің ерiтiндiсiнде 4-5 жылға дейiн тiрi болган.

Балалар острицасы - Enterobius vermicularis - көбінесе балалардынток және ащы ішегінде тіршілік етеді. Аталыгынын узындыгы 2-5 мм. денесiнiн арткы ушы спираль тәрізді оратылган, аналыгынын - 9-12 мм. арткы ушы біз тәрiздi суйiрленген. Ұрықтанған аналык острица иесінің аналь тесiгiне етiп, онын кыртыс аралыгына жумырткаларын салады. Осы уакытта курттар белсендi козгалып, аналь тесiгiн жыбырлатып кышытады.. Жумырткалар сыртка шыгарылып адамга су аркылы, қолын жумай тамак iшкенде жуғады. Ішекке тускен инвазиялык жумырткадан личичнка шыгып, осы жерде есіп, ересек түрiне айналады. Острицадан болган ауру энтеробиоз деп аталады.

Жылқы аскаридасы: Ересек құрттары тұрақты иелерiнiн ащы шегiнде паразиттік тіршілік етеді, ал личинкалары өсу кезеңдерінде бауыр және өкпеде кездеседі. Параскаридозга негізінен құлын, жабағылар шалдығады. Олар параскаридозбен қатты ауырады, кейде өліп қалады. Ащы ішекке тускен личинкалардың 2-2,5 айда жыныс мүшелері толык жетiлiп, ересек кұртқа айналады. Жылкыща параскарис курты бір жылдан астам уақыт паразиттік (тоғышарлық) тіршілік ете алады. Морфологиялық жағынан ол шошқа және адам аскаридаларына уксайды.

Ascaris suum.Шошканың iшегiнде кабыгы жарылып личинка шыгып тез дамибастайды. 30-40 сагаттын iшiнде жыныстык жағынан жетiлiп, ересек кұртқа айналады, еркегi урғашысын урыктандырады да, озi өледі (еркегі). Урықтанған аналыктар iшектiн шырышты кабатынын астына және лимфалык бездерге личинкаларыш салады (1500-ге дейін). Олар алдымен лимфа тамырларына, одан кейiн кан тамырларына етiп, канмен бiрге букiл денеге тарайды. ШОШҚА АСКАРИДОЗЫ - шошканын ащы iшегiнде Ascaris suum паразитті нематодасы тудыратын ауру. Шошка аскаридозынын жұмырткасын жемшеп, сумен бiрге жутып жуктырады. Кебiне Шошка аскаридозымен 2-3 айлык торайлар ауырады

Қорытынды Жумыр құрттар еркiн козгалатын, денесi буылтыксыз,созылынкы, кептеген түрлері өсiмдiктер мен жануарларда паразиттікпен тіршілік ететін цилиндр пішінді жәндіктер. Булардын дене туркы 1 миллиметрден 8 метрге дейiн жетеді. Ішексорты және үшкіркурт-адамда тіршілік ететін нагыз паразит құрттар. Жумыр курттардын денесi кутикуламен капталган, денесiнде куысы болдаы, ауыз куысы дененiн алдынгы жагында, ал аналь тесігі арткы жагында орналасады. Көптеген жумыр курттарда терi бұлшықет қапшығы болады. Келденен жолакты булшыкеттері болмағандықтан, жумыркурттар денесiн кыскарта да, соза да алмайды, тек жан-жагына иiледi.Жумыр курттарда тыныс алу және канайналым жүйесі болмайды. Оларда жынысты,арасында-косжыныстыларыда бар. Жумыр курттардын аталыгынан аналыгы узын. Кабіне жумыртка аркылы көбейеді.