Фразеологизм мен мақалдардағы архаизмге тағы да бірер мысал:
а)фразеологизмдер: кежегесі кейін тартыт
кедейдің жеті қаңтаруы
болады (бұп идисм түріндегі мақал); жанын жегідей жеп…; еметайы
(емешесі) езілді (құрыды)жеті ата, жеті мұстан (пұстан); күйсіз күпік;
мәселім (мәселдем) қайтып қалды т.б. ә) мақалдар: атың қоран (қорен)
болса
- берді құдай, қатының қоран (қорен) болса - ұрды құдай; иттің
аузына түскен сүйек соқта болады; киікті құралай бүлдірер, елді дүрегей
бүлдірер; ел қадірін білмеген - зөнталақ, көл қадірін білмеген - дуадақ;
Тонның ішкі бауындай («ашына, жақын»), ауыз жаласу («ниеттес»), бос
белбеу («тоғышар» немесе «икемсіз, салақ)ашық ауыз ("аңғал, аңқау")
ашық қол ("мырза жомарт") жұлдызы қарсы («аш, арыз»),
санын соғып
қалу немесе бармағын тістеу («өкіну»), салы суға кету («еңсесі түсу»)
тәрізді ФЕ-лер ең көп айтылатын типке жатады,
Бұдан біз
фразеологизмдер екі немесе үш компоненттен құралатындығын көріп
отырмыз. Ал мақал мен мәтелдердің бәрі
бірдей бұл әсте болып келе
бермейді. Мәтел өзінің құрамы жағынан мақалдан гөрі ФЕ-ге жуық
тұрады.
Фразеологизмдер және көнерген сөз
Ф Р А З Е О Л О Г И З М Д Е Р Д Е Г І К А Л Ь К А
Өзге тілден іргесін аулақ салған бірде-бір тіл болмайды. Қазіргі қарыштап өскен өмір талабына сай
орыс тілінен келген қат-қабат сөздер, тізбек тіркестер қыруар. Осылардың бір бөлігі - калька ізімен
алынғандар. Көптеген орыс т. б. тілдердегі
көркем шығармалар болсын, бар-баршасынан калька
ізімен алынған фразеологизмдер жиі кездесіп отырады.
“Ни
богу свечка (свеча), ни черту кочерга” – “құдайға шырақ, шайтанға көсеу емес”.
“Слона-то не приметили” – “көрмес пілді де көрмес”.
Лингвистикалық калька түрінде алынған кей тіркестер ертеден-ақ кездеседі:
“
Достарыңызбен бөлісу: